Brzeźno

Stan obecny

Własność J.S.T., pod zarządem Gimnazjum w Brzeźnie.

Historia

Pałac z poł. XIX w.
W czasach staropolskich wieś należała do drobnej szlachty, jako to: Grodzieckich (2. poł. XVII w.), Białęskich, Poklękowskich (pocz. XVIII w.), Szamarzewskich, Bojanowskich h. Junosza (2. poł. XVIII w.) i Prusimskich. Pod koniec XVIII w. we dworze dóbr Trąmpczyn (ob. Trąbczyn) przeprowadzono podział majątku po Pawle i Antonim Prusimskich. Działy obejmowały rozległe dobra Prusimskich w Wielkopolsce, a wieś Brzeźno wraz z Wierzbnem, częścią Prusimia i prawem wyrębu i wypasu w dobrach Goraj i Krobielnia oraz Szetlewku otrzymał Antoni Prusimski, starosta nieszczewicki. W 1827 r. wieś miała 40 domów i 371 m-ców, zaś w 1885 r. już 928 m-ców. Areał wynosił 4123 morgi gruntów. Już w XIX w. wydobywano tu węgiel brunatny na wlasne potrzeby i białą skałę, tzw. piaskowiec brzeziński. Do majątku należały też folwarki: Potażniki, Kociętowy, Rożek, Szczepidło i Wrząca. Na jego terenie znajdowały się gorzelnia i cegielnia. W poł. XIX w. staraniem właścicieli: Leona i Rafała Brzechtów wybudowano obecny dwór, wokół którego założony został park krajobrazowy. W 1864 r. Brzeźno kupił Antoni Morzycki h. Mora, który wybudował w parku sztuczną grotę z piaskowca, z wizerunkiem M.B. Na przełomie XIX i XX w. rozbudował on pałac od strony wschodniej. W 1907 r. majątek nabył Bolesław Lissowski h. Lubicz. Jego staraniem wybudowano gorzelnię oraz oficynę dla zarządcy. Ożenił się ze Stanisławą Białobrzeską, z którą miał syna Józefa (1907-1993). Ten oficjalnie przejął majątek po ukończeniu 25 lat i ślubie z Zofią Lutostańską h. Jelita, w 1932 r. Lissowscy mieli dwóch synów: Wojciecha (ur. w 1938 r.), ożenionego z Teresą Kaczmarek i Andrzeja (ur. w 1940 r.), ożenionego z Krystyną Helbing. Najmłodszym potomkiem tej rodziny jest Jerzy, ur. w 1978 r. Po 2. wojnie światowej dawny folwark przeszedł na własność Państwowego Funduszu Ziemi. Jego płd. część użytkowała Gminna Spółdzielnia, urządzając tu mieszalnię pasz i betoniarnię. W gorzelni utworzono piekarnię, a w oficynie punkt katechetyczny. W części pałacu utworzono szkołę podstawową. Oprócz tego w budynku znajdowała się komenda milicji i mieszkania. Na pocz. lat 70. XX w. szkołę zamknięto. W 1976 r. dyrektor Zespołu Szkół w Krzymowie, Józef Zając, rozpoczął starania o przywrócenie szkoły w Brzeźnie. Nauka została wznowiona we wrześniu 1978 r. W latach 1984-88 przeprowadzono gruntowny remont pałacu. W 2001 r. zaczęło tu funkcjonować również gimnazjum. W 2006 r. szkołę przeniesiono do nowego budynku wzniesionego na płd. od pałacu.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902
Wielka Genealogia Minakowskiego
Teki Dworzaczka (Regesty)
Strona internetowa "Parki i Ogrody"; http://www.parki.org.pl/parki-dworskie-i-przypalacowe/park-dworski-w-brzeznie

Opis

Pałac klasycystyczny, piętrowy, częściowo z mezzaninem, z 4-kondygnacyjną wieżą od wschodu. Wzniesiony na planie odwróconej litery "L", w dłuższej osi N-S. Nakryty dachami dwuspadowymi, krytymi dachówką. Od południa niższe przybudówki.

Park

Park krajobrazowy, w stylu angielskim, o pow. zewidencjonowanej 6,20 ha, w rzeczywistości 5,5 ha, w tym place, podjazdy i boisko. Założony w poł. XIX w.; w latach 1920-1935 powiększony o 3 grupy świerków. Typowy drzewostan parku to drzewa 120-150-letnie; lipy, dęby, kasztanowce, modrzewie, buki, platany i inne. Na szczególną uwagę zasługują pomniki przyrody: dąb szypułkowy o obw. w pierśnicy 580 cm i platan klonolistny o obw. 400 cm. Układ przestrzenny parku częściowo zachowany, np. aleja dojazdowa z kolistym podjazdem.

Inne

Grota z 1887 r.
Oficyna pałacowa z 1907 r., nr rej.: 356/98 z 10.08.1984

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011