Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Komorze Przybysławskie
zdjęcie Marek Kujawa 2009

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Komorze Przybysławskie

Niederland

Województwo:wielkopolskie
Powiat:jarociński
Gmina:Żerków
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski, nr rej.: 518/A z 22.06.1990

Stan obecny

Mieszkania

Historia

Dwór z poł. XIX w.
Pierwsi XV-wieczni właściciele wsi pisali się z Komorza, a w 2. poł. tegoż stulecia zaczęli posługiwać się nazwiskiem Komorskich. Ok. 1450 r. poznajemy Mikołaja, który miał syna Świętosława. Ten ożenił się z Dorotą, której oprawił posag i wiano na jednym łanie w Komorzu. Po śmierci męża Dorota zamieniła tę oprawę na dom w Pyzdrach. Świętosław miał zapewne rodzeństwo, a ciż liczne potomstwo, gdyż do k. XV w. we wsi znajdujemy Annę i jej brata Mikołaja oraz w 1479 r. Tomasza i Świacha – dziedziców z Komorza. Komorscy siedzieli tu do końca XVII w., zaś w międzyczasie wieś miała licznych współwłaścicieli, np. Wolickich, Nowomiejskich i Rozdrażewskich. Wzmianka z 1508 r. mówi o stanie posiadania Andrzeja Wolickiego, który zapisywał na dobrach 150 grzywien posagu i t. wiana żonie Jadwidze Górskiej, córce Marcina. Była to połowa jeziora i młyna w Paruchowie oraz pewna część wsi. Do brata Jadwigi - Jana - należała połowa przewozu na Warcie w Paruchowie, połowa młyna wodnego w Tarnowie oraz dwór w Komorzu. Po śmierci Andrzeja K. wdowa wyszła za Jana Korossa. Warto tu dodać, że Komorscy byli obok Jarockich współdziedzicami Jarocina. Ok. połowy XVI w. część Komorza nabył od Wolickich Wojciech Jezierski, zaś Maciej Komorski sprzedał swoją część Janowi Słupskiemu. W 1563 r. sprzedał także część dóbr Krzysztofowi Iwieńskiemu z Tomic. W tamtym okresie rodziny K. i Wolickich się wymieszały, tak że nazywali oni siebie zamiennie Wolickimi albo Komorskimi. Wyżej wspomniany Maciej oraz później jego syn Stanisław dodawali do swego nazwiska człon „Kasprowicz”. W 1. poł. XVII w. do grona współwłaścicieli wsi dołączyli Czarnkowscy z Leszna. Jednymi z ostatnich Komorskich na Komorzu pod koniec XVII w. byli Jan, sekretarz królewski oraz Stefan Komorski, chorąży malborski. Na pocz. XVIII w. wieś należała do Stanisława Leszczyńskiego, od którego w 1701 r. kupił ją Adam Naramowski i od razu sprzedał Karolowi z Werbna Rydzyńskiemu h. Wierzbna, cześnikowi kaliskiemu, sędziemu grodzkiemu poznańskiemu. Zacny sędzia również nie zamierzał siedzieć w Komorzu i sprzedał dobra Janowi Dobiejewskiemu, który mieszkał tu ok. 20 lat. Później Jan przekazał majątek swemu bratu Franciszkowi. Wieś odziedziczyli synowie Franciszka i Marianny Ponikiewskiej h. Trzaska: Wojciech, Michał i Stanisław. W 1759 r. Michał i Stanisław sprzedali Komorze, Rudę, Chwałkowo i Paruchowo (wraz z przeprawą na Warcie) Michałowi Skórzewskiemu h. Drogosław, podkomorzemu poznańskiemu, pułkownikowi w Koronie, za kwotę 168,5 tys. złp. Skórzewski z czasem został starostą w Pyzdrach. Ożenił się z Ludwiką Czapską, z którą miał syna Józefa – kolejnego dziedzica Komorza. Ten był później starostą gnieźnieńskim, a za zasługi odznaczony został orderem świętego Stanisława. Był on także właścicielem całego klucza dóbr Nekli w pow. pyzdrskim i innych. Ożenił się z Heleną Marią Ludwiką Lipską z Lipego h. Grabie, z którą miał syna Ignacego Tadeusza (1790-1859). Ignacy w 1832 r. w Cerekwicy zaślubił Anastazję Rychłowską z Ostrowa h. Nałęcz. Był wicemarszałkiem sejmu Wielkiego Księstwa Poznańskiego, dziedzicem Nekli i Komorza. Zmarł 1 czerwca 1859 r. i pochowany został u franciszkanów w Pyzdrach. Mieli z Anastazją pięcioro dzieci, z których Helena (1838-1909) wyszła za Kazimierza Niegolewskiego h. Grzymała (1823-1885). Za ich rządów Komorze otrzymało miano „dóbr rycerskich”. W tamtym też czasie został wybudowany obecny dwór, prawdopodobnie na fundamentach starszego budynku. W dniu 15 lipca 1861 r. dobra zostały wystawione na licytację w sądzie wrzesińskim. Wartość majątku oszacowano na 97.294 talary, jednak nie został on wówczas sprzedany. Dopiero w 1878 r. syn Kazimierza i Heleny – Bogusław Zygmunt Niegolewski sprzedał Komorze Karlowi Heinrichowi Ritsch. Ten był dzierżawcą dóbr księcia Kolorathu, a Komorze nabył dla zięcia – Ciecierskiego – podchorążego z Litwy. Ciecierski najwidoczniej nie był dobrym gospodarzem, bo w 1889 r. K. ponownie wystawiono na licytację. Dawne rodowe dobra nabył 4 czerwca tegoż roku Leon Skórzewski, za kwotę 789 tys. marek.
W 1885 r. Komorze dzieliło się na wieś z 38 domami i 417 mieszkańcami oraz dominium z 13 domami i 188 mieszkańcami. Dobra miały 3526 morgi obszaru, do majątku należała też gorzelnia parowa. Na pocz. XX w. właścicielem po Leonie został w imieniu małoletniego syna Zygmunta jego ojciec – Witold Skórzewski. Leon upatrzył sobie na dziedzica 10-letniego wówczas Zygmunta ponieważ wg jego kryteriów nikt z licznych pretendentów nie zasługiwał na odziedziczenie ogromnego majątku, w tym ordynacji Łabiszyn i Czerniejewo. Witold ożeniony był z księżną Marią Radziwił pochodzącą z Litwy. W pewnych kręgach związek ten uważano za mezalians, z powodu „zbyt niskiego urodzenia” hrabiego. W 1906 r. Skórzewski sprzedał Komorze Maciejowi Prądzyńskiemu z Kołaczkowa. Zasadniczo Skórzewscy mieszkali w Lubostroniu należącym do majętności Łabiszyn. Do Czerniejewa hrabia przyjeżdżał na polowania, gdzie zginął tragicznie, postrzelony przez sługę podającego mu nabitą strzelbę podczas polowania.
Maciej Leonard Prądzyński h. Grzymała (1855-1919) ok. 1890 r. zaślubił Martę Schmarse (1862-1927). Prądzyńscy na pocz. XX w. częściowo przebudowali dwór i powiększyli go o boczną parterową przybudówkę. Mieli jedyną córkę Janinę, która w 1911 r. wyszła za Edwarda Grabskiego z Grabu h. Wczele. Majątek w 1926 r. liczył 900 ha. Po śmierci rodziców Grabscy zapewne sprzedali Komorze Kazimierzowi Skórzewskiemu, który był jego właścicielem do 1939 r. Po 2. wojnie światowej dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Na terenie gospodarstwa utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Mapster:
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór parterowy, wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi północ-południe, fasadą zwrócony na zachód, na wysokich piwnicach, nakryty dachem naczółkowym, z piętrowym ryzalitem zwieńczonym balustradą w obu elewacjach. Środkowa część ryzalitu frontowego dodatkowo wyłamana, zwieńczona trójkątnym frontonem. Wejście poprzedzone 4-kolumnowym portykiem (po parze kolumn z każdej strony), który dźwiga balkon.

Park

Park z XIX w. o pow. ok. 6 ha. Dawne założenie dworskie dzieliło się na część rezydencjonalną z parkiem od wschodu i dworem pośrodku oraz gospodarczą po stronie zachodniej. Układ przestrzenny całego zespołu w znacznej mierze zachowany. Z pewnym uproszczeniem można by przyjąć, że park zajmuje dz. ewid. nr ...28/17 o pow. 5,7126 ha, gdyby nie fakt wydzielenia pośrodku dod. działek nr ...28/15 i ...28/16 oraz niewielkiego prostokąta starodrzewu przy wschodniej granicy (Geoportal, 16.05.2018 r.).

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.