Janiszewo

Stan obecny

Mieszkania, dom nr 31.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Pierwszą wzmiankę o wsi znajdujemy w 1435 r. i mówi ona o Jaśku Bozushu (może Boguszu?) z Janiszewa. Nazwa wsi na przestrzeni wieków to Janiszewo albo Janiszew, a także z niem. Jaensch. W poł. XV w. dziedzicem J. był niejaki Mikołaj, ożeniony z Małgorzatą, którzy posiadali także części w Nowym Mieście, Kłęce i innych dobrach w pow. kościańskim i pyzdrskim. Tenże Mikołaj zwany „Laczek” swoje dobra przekazał siostrzeńcowi, Mikołajowi Gorzyńskiemu. Po śmierci stryja (1479) Mikołaj sprzedał części po stryju Andrzejowi Gorzeńskiemu, kanonikowi NMP w Poznaniu. Ciż Gorzeńscy pieczętowali się zapewne herbem Nałęcz. Części wsi należały także do ich sąsiadów: Dzięczyńskich z Dzięczyny i Ponieckich z Ponieca. W 1514 r. Marcin Poniecki miał już podobno całą wieś J., która wchodziła w skład dóbr ponieckich. W tymże roku sprzedał on dobra Janowi Pampowskiemu (Pępowskiemu). Po Janie odziedziczyli synowie: Ambroży, Jan, Wojciech, Krzysztof i Piotr. W 1540 r. dokonali oni podziału majątku, na skutek którego Janiszewo przypadło Ambrożemu Pępowskiemu. W 1575 r. siostra tegoż Ambrożego, Barbara Pępowska zamężna Roskowska wyderkowała dobra Katarzynie Marszewskiej, wdowie po Stanisławie Rydzyńskim. Po dwóch latach doszło do kolejnej transakcji, w której Rydzyńska nabyła dobra za 40 tys. złp. W 1616 r. jej potomkowie sprzedali wieś synom Stanisława Błociszewskiego h. Ostoja – Adamowi i Piotrowi. W ich imieniu występował opiekun – Łukasz z Błociszewa Gajewski, który jeszcze w tym samym roku obiecał sprzedać część Ponieca i Janiszewo Janowi Miaskowskiemu h. Bończa. Transakcję tę Błociszewscy sfinalizowali w 1621 r., jednocześnie pozbawiając praw do dóbr synów Gajewskiego. W 1637 r. Jan Miaskowski sprzedał Poniec, Miechcino i J. swojemu synowi Maksymilianowi. W dalszych latach ten umiejętnie pomnażał majątek, wyderkując dobra m.in. Cielęckim. Na krótko przed 2. wojną ze Szwedami o dobra toczyły się jeszcze różne spory, w których udział brali spadkobiercy Marszewskich, Koszutscy h. Leszczyc, Błociszewscy oraz Jan i Krzysztof Drzewieccy. Ostatecznie ok. 1670 r. właścicielami dóbr zostali synowie Maksa Miaskowskiego: Wojciech, Franciszek i Stanisław, którzy w 1674 r. sprzedali Poniec z zamkiem, Wydawy, Śmiłowo, Janiszewo i pustki Miechcin, Krzysztofowi Unrugowi z Międzychodu, staroście gnieźnieńskiemu, sędziemu sądu kapturowego z Poznania. W latach 1676-77 czwarty syn Maksa – Jakub Miaskowski także sprzedał Unrugowi swoją część tych dóbr. W 1748 r. Ludwig Unrug, syn Zygmunta, sprzedał cały klucz Andrzejowi Mielżyńskiemu h. Nowina, za kwotę 343,6 tys. złp. - Tak mówi zapiska, natomiast faktem jest, że miasto zostało podzielone, przy czym do różnych jego części należały inne wsie. Janiszewo, Miechcin i Kawcze przypadły Unrugom, a konkretnie nepotce Zygmunta U. – Ewie Karolinie, córce Chryzostoma U. i Beaty Gorzeńskiej. Druga część wraz z Pawłowicami, Konarami, Łaszczynem, Rąbinem, Dabrową i Kąkolewem należała do Mielżyńskich. W 1779 r. przeprowadzono podział tego majątku po zmarłym w 1771 r. Andrzeju Mielżyńskim, staroście kcyńskim. Dziedziczką połowy Ponieca została Franciszka Czapska, córka Zofii Mielżyńskiej zam. Czapskiej, a wnuczka zmarłego starosty i Anny z Bnińskich. W latach 80. dziedzicami tej części dóbr byli już: Maksymilian Mielżyński ożeniony z Krystyną Czapską. Dziedzic za swe zasługi odznaczony był orderami Św. Stanisława i Orła Białego. Posiadał on także Trzciel, Pniewy, Smogulec i wiele innych majątków ziemskich.
Po III rozbiorze Polski Poniec wraz z Janiszewem znalazły się pod pruskim zaborem. Dobra przeszły w ręce Stanisława Kostki hr. Mielżyńskiego h. Nowina (1778-1826), syna Maksymiliana i Konstancji Hutten Czapskiej h. Leliwa. Stanisław w 1800 r. w Gostyniu ożenił się z Prowidencją Honoratą Zaremba z Kalinowy h. własnego (1787-1827). Mieli oni pięcioro dzieci, w tym Elżbietę (1802-1857), która w 1822 r. wyszła za Ludwika Mycielskiego z Mycielina h. Dołęga. Tym sposobem Mycielski otrzymał Poniec, Wydawy i Janiszewo w wianie. Na dworze w Wydawach rodziły się dzieci Mycielskich: Stanisław (1823-1872), Maria (1824-1900), Michał (1826-1908), Anna (1829-1909) i Elżbieta (1830-1856). W 1807 r. po powstaniu Księstwa Warszawskiego Janiszewo wraz z Poniecem włączono do powiatu krobskiego, zaś po kolejnych 2 latach – gostyńskiego. W 1857 r. dziedzicem Janiszewa był już Stanisław Mycielski, ożeniony z Marią Turno. Na dworze w Wydawach rodziły się ich dzieci: Józef (1855-1918), Helena Maria (1857-1937), Ludwika (1860-1938) i Jan Kazimierz Marian (1864-1913). Ok. 1870 r. dla zarządców Janiszewa, wzniesiony został przez St. hrabiego Mycielskiego obecny dwór, a w jego otoczeniu założono park. Dziedzic zmarł na suchoty mając zaledwie 50 lat, 9 lutego 1874 r. i pochowany został w Gostyniu. Pozostawił wdowę i czworo małoletnich dzieci.
W 1885 r. na Janiszew leżący w pow. krobskim składała się wieś oraz folwark, który wraz z dobrami Miechcin liczył 3640 mórg i podlegał majętności Wydawy. Wieś posiadała 23 domy i 161 m-ców, zaś folwark 7 domów i 129 m-ców. W 1875 r. zmarł kolejny dziedzic z rodz. Mycielskich – Jan. We wspomnieniu pośmiertnym czytamy: „najmłodszy syn Stanisława i Marii z Turnów Mycielskich, ur. 14 czerwca 1864 r., dzielny obywatel, wzorowy rolnik, przytem dusza wysoce artystyczna. Działacz w kółkach rolniczych”. W związku z tym, że Jan był bezpotomny, majątek odziedziczył jego bratanek, syn Józefa i Zofii Taczanowskiej h. Jastrzębiec – Wojciech Mycielski (1892-1942). Ten również nie ożenił się i nie miał potomstwa. W 1926 r. Janiszewo wraz z folwarkiem Miechcin liczyło 916 ha, w tym 525 ha ziem uprawnych, 171 ha łąk i pastwisk, 190 ha lasów oraz 30 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy podawany jako podstawa do naliczenia podatku wynosił 3010 talarów. Gospodarstwo było filią zakładu doświadczalnego ziemniaków W. Dołkowskiego w Poniecu. W 1930 r. Janiszewo stanowiło wieś i majątek w pow. gostyńskim. Wieś liczyła 420 mieszkańców. Do wybuchu 2. wojny światowej właścicielem Janiszewa był Wojciech Mycielski, mieszkający w dobrach Poniec – Zamek. Po 2. wojnie światowej dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Na terenie byłego folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w. Dwór przeznaczony został na mieszkania.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka Genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Mapster:
6793 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4266_Bojanowo_1940.jpg
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie kwadratu, z wejściami od str. wschodniej i zachodniej, parterowy, nakryty dwuspadowym dachem.

Park

Wokół dworu w Janiszewie zachowały się pozostałości niewielkiego ogrodu z 2. poł. XIX w. o pow. ok. 0,4 ha. Dawny park rozciągał się dalej na wschód, aż do niewielkiego stawu, wraz z którym (i ogrodem wokół dworu) miał ok. 1,5 ha (pomiary – Geoportal, 14.01.2018 r.).

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011