Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Kosowo

Kossowo

Województwo:wielkopolskie
Powiat:gostyński
Gmina:Gostyń
Rodzaj obiektu:Pałac

Rejestr zabytków

Zespół:pałacowy, 2 poł. XIX w., 1938 r., nr rej.: 1384 z 23.02.1973

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Pałac z 2 poł. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1258 r., kiedy to była własnością benedyktynów lubińskich. Przez kolejne stulecia wieś była podzielona; oprócz sołectwa będącego własnością kościoła, część wsi należała do miejscowej drobnej szlachty. Właściciele nazwali się Włostowskimi i siedzieli tu od XV do pocz. XVIII w. Po nich wieś (a raczej jej połowę) przejęli Mielżyńscy h. Nowina. Część kościelna w tym czasie była zarządzana przez posesorów, z których pod k. XVIII w. poznajemy Zabilskich, Mąkowskich, a nast. Domiechowskich. Część prywatna należała pod koniec XVIII w. do Józefa Zaydlica, pułkownika królewskiego, ożenionego z Teofilą Zabilską. W 1791 r. zmarła 80-letnia Marianna Zabilska i pochowana została w tut. kościele. Po III rozbiorze Polski posesorem części prywatnej został Józef Dramiński, który w 1796 r. ożenił się z Heleną Dramińską 1-o v. Miłkowską, rozwódką. Ta była jego kuzynką, zaś na ślub dyspensy udzielił papież. Na przełomie XVIII i XIX w. wśród posesorów pojawiło się nazwisko Cybartów, z niedługo później Augustyna Chełkowskiego, ożenionego z Nepomuceną Malczewską h. Abdank. Na pocz. XIX w. część wsi oraz Siemowo, zakupił Ksawery Bogusław Potworowski (1792-1863), ożeniony z Kornelią Idą Żychlińską h. Szeliga. Za czasów ich "panowania", w 1819 r. we wsi znajdowało się 21 domów z 210 m-cami. W 1837 r. nastąpiło uwłaszczenie chłopów, na skutek którego otrzymali oni część gruntów na parcele, w zamian płacąc dziedzicowi czynsz. Ksawery i Kornelia mieli ośmioro dzieci, jednak żadne z nich nie pozostało w Kosowie. Dobra w 1847 r. odziedziczył brat Ksawerego – Gustaw Eugeniusz (1800-1860), ożeniony z Klementyną Chłapowską h. Dryja. Mieli oni czworo dzieci: Witolda (1829-1893), Bronisława (1833-1884), Ludwikę (1836-1905) oraz Gustawa Tadeusza. W 1863 r. z okazji ślubu Bronisława z Heleną Kościelską h. Ogończyk, ten został spadkobiercą Kosowa. Bronisław i Helena mieli czworo dzieci: Marię Józefę Emilię (1864-1933), Gustawa (1865-1931), Jana (1867-1899) oraz Zofię (1876-1877). W 1866 r. dla Bronisława wybudowany został obecny pałac. Jako projektanta wybrano znanego architekta, Stanisława Hebanowskiego. Dziedzic zmarł w wieku 51 lat, 24 listopada 1884 r. i pochowany został w grobowcu rodzinnym w Starym Gostyniu, „w kaplicy na wyniosłej górze obok rodziców i dwóch przedwcześnie zgasłych bratowych”. W tym okresie w ogóle było dużo śmierci w rodz. Potworowskich. W Parzęczewie zmarła najstarsza z rodu Adolfowa Potworowska, ponadto Helena z Bronikowskich – żona Adama Potworowskiego. W trzy miesiące po Bronisławie zmarł Aleksander Jan Andrzej Potworowski, brat Melanii zamężnej za Edwarda Nieszkowskiego.
W 1885 r. Kossowo składało się z części wiejskiej oraz dominium o pow. 2558 mórg. Wieś miała 23 domy i 259 m-ców, zaś domena 11 domów i 183 m-ców. W skład majętności wchodziły też folwarki Płaczkowo i Siemowo. Właścicielką majątku była wdowa Helena, której pomagał sprowadzony niemiecki dzierżawca. W 1891 r. dobra przejął oficjalnie syn Gustaw. Ten nie ożenił się i nie posiadał potomstwa. W 1896 r. folwark Siemowo został przeznaczony na parcele. Dziedzic zmarł na raka płuc, 21 kwietnia 1931 r. W tamtym czasie administratorem dóbr był Lucjan de Poniński. W 1926 r. Kosowo wraz z Siemowem i folwarkiem Płaczkowo liczyło 1131,8 ha, na co składało się 728 ha ziem uprawnych, 76 ha łąk i pastwisk, 250 ha lasów, 76,3 ha nieużytków i 1,5 ha wody. Czysty dochód gruntowy wynosił 3494 talary. Gospodarstwo specjalizowało się w reprodukcji uznanych ziemniaków. Po śmierci Gustawa dobra przekazano w dzierżawę jego siostrzenicy z Kobylnik - Helenie Marii Kazimierze Twardowskiej (1885-1958), z d. hr. Bnińskiej h. Łodzia, córce Karola i Emilii Potworowskiej. Helena w 1911 r. w Gułtowych zaślubiła Teodora Twardowskiego ze Skrzypna h. Ogończyk (1882-1924). Mieli oni trzech synów: Tadeusza (1919-1995), Karola (1912-1965) i Zygmunta (1915-1939). W 1930 r. wieś liczyła 449 m-ców. Dobra z Ossowie odziedziczył Karol Twardowski, który w 1938 r. przebudował pałac. W latach 1939-43 wieś nosiła nazwę Koschütz, a 1943-45 Kossendorf. Dopiero po 2. wojnie światowej (1946 r.) Twardowski ożenił się z Marią Jednowską. Twardowscy nie powrócili już do Kosowa. Ich dawne dobra przejął i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Na terenie folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka Genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Mapster.
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac wzniesiony na nierównomiernym, wydłużonym planie, dłuższą osią zorientowany W-E, fasadą skierowany na południe. Piętrowy, nakryty czterospadowym dachem. Do korpusu głównego dostawione dwie przybudówki: w narożniku płn.-zachodnim i płn.-wschodnim. Nad wejściem głównym od południa trójkątna wystawka.

Park

Park z 1. poł. XIX w. o pow. 7,1193 ha, zajmujący działkę ewid. nr ...79/4. Z parku wprawdzie są wydzielone niewielkie działeczki od strony zachodniej, jednak nie ma to wielkiego wpływu na jego ogólną powierzchnię (Geoportal, 22.01.2018 r.).

Inne

Zespół folwarczny, nr rej.: 1229/A z 17.09.1991
Gorzelnia z 1939 r.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.