Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Sulin

Zdjęcie archiwalne

Miniatura Sulin
Zdjęcie Marek Kujawa

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Sulin

Salzdorf (1939-45)

Województwo:wielkopolskie
Powiat:gnieźnieński
Gmina:Kłecko
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Obiekt:dwór, pocz. XX w., nr rej.: 2071/A z 26.02.1986

Stan obecny

Park - Własność A.N.R. albo J.S.T.

Historia

Dwór z pocz. XX w.
Pierwszą wzmiankę o wsi Sulin znajdujemy w 1440 r., gdy właścicielką wsi była Barbara, wdowa po Mikołaju. Mieli oni synów: Jana, Macieja i Mikołaja. Ci w 1462 r. dali w posagu swej siostrze Annie, która wychodziła za Mikołaja Jarothca (Jarosza?), połowę folwarku wraz ze starym dworem, łanem pola i drugim łanem pustym. Zapiska z tego roku mówi też o sumach za wyderkaf innych trzech łanów osiadłych i posagu zapisanym Annie przez męża. Anna i Mikołaj mieli troje dzieci: Macieja, Annę i Barbarę. Następnie któreś z rodzeństwa miało trzech synów: Andrzeja, Macieja i Michała - kolejnych dziedziców Sulina i części Rzegnowa. W 1504 r. dokonano rozgraniczenia Sulina z Dębnicą, następnie właścicielami wsi stali się hrabiowie z Łabiszyna - Latalscy h. Prawdzic. Zapewne jakąś części dóbr posiadała też Katarzyna Mielżyńska, która wyszła za Piotra Mieleńskiego h. Wczele. Wzmianki o dziedziczce pochodzą z lat 1525-1535, zawierała ona wtedy m.in. jakieś transakcje z Januszem Latalskim. Sulin z czasem przechodził w ręce kolejnych Latalskich, z których w 1580 r. właścicielem był Jerzy. Wieś miała wówczas 5 łanów kmiecych i 1 zagrodnika. W 1620 r. po raz kolejny dowiadujemy się o dworze we wsi, która miała wówczas 2 łany i 3 łany należące do dworu. Jej dziedzicem w tamtym czasie był już Jan Jarochowski, a następnie ok. 1631 r. Piotr Gądkowski, syn Piotra, ożeniony z Jadwigą Zdzarowską. W skład ich dóbr wchodziły także Dziećmiarki. Dziećmi Piotra i Jadwigi byli: Władysław, późniejszy miecznik kaliski i Teresa, która wyszła za Aleksandra Tomickiego, syna Stanisława. Tym sposobem ok. 1673 r. Tomicki stał się dziedzicem Sulina oraz Dziećmiarek. W dalszym okresie zapiski stają się mniej szczegółowe, więc spróbujemy jedynie wymienić kolejnych właścicieli wsi, którymi byli: Paweł Branecki (1701), Franciszek Przybyszewski ożeniony z Teresą Miaskowską h. Bończa (1723), tychże syn - Józef (1738), do 1745 r. ex equo z Przybyszewskim - Andrzej Zawadzki i następnie Samuel Ponikiewski ożeniony z Jadwigą Przyłuską, który kupił wieś za 25 tys. złp. W 1755 r. Sulin kupił, już od wdowy, Adam Aleksander Rozbicki. Jedynie przez rok cieszył się posiadłością. Zmarł w 1756 r. a jego żona, Ludwika z Mysbachów wraz z synem Janem sprzedali swoją połowę wsi Aleksandrowi Przyłuskiemu, synowi Jakóba i Anny Marszewskiej. W tym okresie Sulin był cały czas podzielony. Swoją część Przyłuski w 1757 r. chciał sprzedać Józefowi Goreckiemu. Jego siostra Jadwiga (zamężna Ponikiewska) również sprzedawała swoją połowę temuż Goreckiemu. Jednak ostatecznie do sprzedaży doszło dopiero po 4 latach. Współdziedzicem Sulina był Jan Rozbicki, syn Jerzego. W 1770 r. posiadaczem poł. wsi był Aleksander Przyłuski, syn Jakuba i Anny Marszewskiej. Dał on swoją część synowi, Stanisławowi Przyłuskiemu. Józefowi Goreckiemu w międzyczasie urodził się potomek imieniem Ignacy, zaś Janowi Rozbickiemu - Adam Bogusław. W tym stanie rzeczy wieś zastał III rozbiór Polski. Prusacy scalili dobra; wyznaczono też posesorów, którymi na pocz. XIX w. zostali Chlebowscy. W 1817 r. Jan Chlebowski zaślubił w Sulinie Juliannę z Wołłowiczów Gozimirską - wdowę. Dziedzicami w tym czasie byli już Zawadzcy. W 1828 r. zmarl dziedzic - Józef Zawadzki. Wzmianka o jego śmierci w dniu 29 sierpnia mówi też o jego sukcesorach: Michale i Ignacym, którzy "nie dali grosza co się należało kościołowi". Dziedzicem został starszy brat Michał, który jednak młodo zmarł, 5 kwietnia 1841 r. Następnie Sulin, Stępowo i Dziećmiarki przeszły w ręce Ignacego. Majątkiem zarządzał w tym czasie dzierżawca, Maksymilian Polewski, ożeniony z Praksedą Krzyszkowską. W 1848 r. dziedzicem był Józef Krzyżanowski ożeniony z A. Kołaczkowską. Zmarł 23 listopada 1856 r. i pochowany został w Sławnie. Później Sulin nabył Robert Jung, który w 1880 r. sprzedał wieś Ksaweremu Wojnak Tomkiewiczowi z Galicji, za kwotę 220 tys. marek.
W 1885 r. Sulin dzielił się na wieś i obszar dworski o pow. 321 ha, w tym 291 ha ziemi uprawnej i 20 ha łąk. Do dworu należało 5 domów z 88 m-cami, w tym 77 katolików i 11 ewangelików; wieś miała 4 domy, 31 m-ców wyznania katolickiego i 25 ha ziemi uprawnej. Na pocz. XX w., zapewne już po wzniesieniu nowego dworu przez Tomkiewicza (?), 1150-morgowe dobra nabył Bank Ziemski, który w 1907 r. sprzedał je Stefanowi Karłowskiemu z Górki, synowi Władysława i Wandy Rogalińskiej h. Łodzia. W 1926 r. pod zarządem Stefana Karłowskiego dobra liczyły 267 ha, na co skladało się 246 ha ziemi uprawnej, 10 ha łąk i pastwisk i 11 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy podawany jako podstawa do wyliczenia podatku wynosił 912 talarów. Karłowscy siedzieli tu zapewne do wybuchu 2. wojny światowej. W okresie międzywojennym wieś stanowiła obszar dworski w pow. gnieźnieńskim, a w 1930 r. liczyła 118 m-ców. Po wojnie dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Na terenie folwarku utworzone Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo w latach 90. XX w. Dwór nie zachował się do czasów obecnych; został wyburzony pod koniec lat 80. XX w.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Wielka Genealogia Minakowskiego;
Geoportal.
Mapster:
5543 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/, plik mapy: 3470_Libau_1911.jpg
Zdjęcie archiwalne za Wikipedią. Autor nieznany.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór w Sulinie wznosił się on pośrodku parku, wybudowany był na planie prostokąta, w dłuższej osi NzE-SzW, fasadą skierowany na wschód, gdzie przed wejściem znajdował się podjazd. Budynek posiadał skromne cechy klasycystyczne, był parterowy, nakryty dwuspadowym dachem, z wejściem poprzedzonym dwukolumnowym portykiem dźwigającym balkon. Nad balkonem wznosiła się jednoosiowa wystawka zwieńczona półokragłym szczytem. Wejście poprzedzone też było szerokim tarasem ujętym murkami na który prowadziły schody, z fragmentami tralkowej balustrady po bokach, w narożnikach ozdobionej wazonami. Na wprost wejścia, do parku biegła aleja otaczająca okrągły boskiet i zawracająca do zach. części parku. Druga aleja prowadziła na południe, w kierunku folwarku. Bardzo dobrze zachował się uklad przestrzenny zespołu, łącznie ze stawem pośrodku podwórza gospodarczego. Doszło tu jedynie kilka współczesnych zabudowań. Dokładną lokalizację dworu zaznaczyliśmy na mapce obok.

Park

Park z XIX w. o pow. ok. 1,5 ha. Powojenni geodeci wyodrębnili z parku dwie działki, które z czasem zostały wykarczowane i obecnie stanowią nieużytki, polany, lub stoją na nich budynki. Oddzielono też niewielki fragment parku w płd.-wschodnim narożniku, który obecnie stanowi część dz. ewid. nr ...29/14, na której znajduje się podwórze gospodarcze. W tym narożniku jest jeszcze działeczka nr ...29/11 z biurowcem (dom nr 3), zaś w płn.-wschodnim narożniku parku działka nr ... 29/7, która jest dużym placem (boisko sportowe).
Park jest zachowany w swoich dawnych granicach, a jego łączna pow. wraz z w. wym. obszarami, niegdyś wynosiła 2,77 ha. (Pomiary: Geoportal, 16.08.2017 r.). Zachowana część starodrzewu koncentruje się w zach. części parku, na działce ewid. nr ...29/13 o pow. 1,827 ha, jednak tej pow. nie możemy przyjąć za właściwą ze względu na wykarczowany obszar od str. wschodniej.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Marek Kujawa6 lat i 7 miesięcy temu
Znalazło się zdjęcie archiwalne, co wprowadziło drobne zmiany. Pozdrawiam Darku!