Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Wierzbie

Województwo:wielkopolskie
Powiat:koniński
Gmina:Sompolno
Rodzaj obiektu:Pałac

Rejestr zabytków

Zespół:dworski z poł. XIX w.
Obiekt:pałac, nr rej.: 438/180 z 5.04.1990
Park:nr rej.: 444/185 z 5.04.1990

Stan obecny

Własność prywatna.
Obiekt zabezpieczony, ogrodzony, niedostępny dla zwiedzających. W odbudowie.

Historia

Pałac z poł. XIX w.
Pierwszymi znanymi właścicielami wsi, pod koniec XV w. byli Policcy. W 1496 r. Agnieszka, wdowa po Janie Polickim, dokonała zamiany Wierzbia wraz z wodami, młynami i wiatrakami, za 2 łany we wsi Mielno z przyległym lasem, z braćmi Grzegorzem i Jakubem Smoszewskimi - dziedzicami w Krośniewicach. W 1530 r. bracia Mikołaj, Jakub i Maciej Smoszewscy dokonali działów rodzinnych, na skutek których wieś odziedziczył Maciej. Jakieś części dziedziczne miał tu także Mikołaj z Rusocic, kasztelan biechowski, który w 1542 r. sprzedał je za 2 tys. złp. Janowi Drogomir i Stanisławowi Stepczyńskiemu. Na pocz. XVI w. dziesięciny z łanów folwarku i jednego pola ról kmiecych od strony Lubotynia, pobierał pleban w Mąkolnie. Dalsza część wsi, czyli łany kmiece, leżały już w diecezji kujawskiej i podlegały parafii w Lubotyniu. W 1557 r. jej właścicielem był Jan Lubstowski, właściciel również Ośna, Brzezia i Mchowa w tej samej parafii. W Wierzbiu miał on 35 łanów, osadnika i 2 rzemieślników. Była jeszcze trzecia część tej wsi z 3 łanami i sołtysem, należąca do parafii w Sadlnie. Wśród kolejnych właścicieli wymienia się Jerzego Sojeckiego z żoną Anną Rybską, Andrzeja Siewierskiego z żoną Dorotą Chelchowską (1625) i Krzysztofa Sokolnickiego (od ok. 1635 r.). Wspomniany Andrzej pełnił funkcję łowczego brzesko-kujawskiego. Jego brat Wojciech był z kolei podczaszym brzesko-kujawskim. Andrzej ożenił się z Anną Kołudzką, z którą miał syna Franciszka. Ten Franciszek został później księdzem, a ok. 1674 r. odziedziczył dobra po ojcu i stryju. Nie wiemy jakim sposobem dobra znalazły się w posiadaniu Stanisława Sierakowskiego, archidiakona poznańskiego, który na pocz. XVIII w. zapisał je Andrzejowi Leśniewskiemu, ożenionemu z Zofią Bronikowską. Od ok. 1740 r. Wierzbie należało do kapituły metropolitalnej gnieźnieńskiej, która dzierżawiła wieś prawdopodobnie do czasu zaborów. Pierwszym posesorem był Stefan Stocki (1743). W tamtych latach różne kwoty na majątku mieli zapisane - jeszcze po Sierakowskim - Józef Tyminiecki i Józef Jaxa Kwiatkowski, syn kasztelana inowłodzkiego. Kwiatkowski przekazał 3 tys. złp. kanonikom regularnym kłodawskim w osobie ks. Stanisława Mikorskiego - proboszcza konwentu. Pod koniec XVIII w. dziedzicami Wierzbia byli: Franciszek Ksawery Mikorski, syn Jana i Franciszki Pruszkowskiej, pisarz sądowy kaliski oraz bracia Wojciech i Celestyn Cieleccy. W 1787 r. ostatecznie rozstrzygały się sprawy spadku po hr. Sierakowskim, kasztelanie płockim, do których powołano superarbitra - Hiacynta Przedpałkiego, komornika sądowego z Płocka. Dalej zapiski o polskich właścicielach, w regestach się urywają. W 1885 r. na Wierzbie składały się: wieś, folwark i dobra w powiecie kolskim i gminie Sompolno, parafia Mąkolno. W 1827 r. wieś liczyła 27 domów i 207 m-ców. Jeszcze w 1881 r. W. stanowiły gminę, zniesioną przed 1885 r. W tymże roku wieś liczyła 285 mieszkańców. Na majętność składały się folwarki Wierzbie, Belny i Ośno Podleśne. Łączna powierzchnia wynosiła 1725 mórg. Wierzbie posiadały 667 mórg ziem uprawnych, 95 mórg łąk, 19 mórg pastwisk, 131 mórg lasów i 27 mórg nieużytków. Oddzielne 9 mórg należało do wiatraka. Poza nim w folwarku było 20 budynków murowanych i 2 drewniane, nie licząc samego pałacu, gorzelni i młyna wodnego. Folwark Belny posiadał 151 mórg ziem uprawnych, 146 mórg łąk i 8 mórg nieużytków oraz 3 budynki murowane i 2 drewniane. Folwark Ośno Podleśne miał 205 mórg ziem uprawnych, 145 mórg łąk, 107 mórg lasów i 15 mórg nieużytków oraz 6 budynków murowanych i 3 drewniane. Właścicielem w tamtym okresie był Józef Krzymuski herbu Radwan (Odmiana), ożeniony z Jadwigą Tomicką h. Łodzia. Majątek odziedziczył ich syn Jan (1868-1929); pod jego zarządem dobra w 1930 r. liczyły 829-ha, w ich skład wchodziła też Synogać. Jan ożeniony był z Marią Karnkowską h. Junosza (1869-1934). Mieli czworo dzieci: syna Zygmunta (1898-1974), który trzymał pobliskie Ośno Górne (166 ha), Elżbietę (1901-1918), Jerzego (1913-1999) i Tadeusza (1903-1946). Zygmunt około 1930 r. ożenił się z Janiną Byszewską h. Jastrzębiec, z którą nie posiadał potomstwa. Po wojnie majątek został przejęty przez Skarb Państwa Polskiego, a na terenie folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne. W pałacu umieszczono rodziny pracowników PGR-u. Na przełomie lat 70. / 80. budynek został opuszczony, następnie całkowicie rozszabrowany i popadł w ruinę. w 2021 roku właściciel rozpoczął odbudowę
źródła:
Teki Dworzaczka (Regesty)
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich...
Uchwała nr XXIX/239/09 Rady Miejskiej w Sompolnie z 29.09.2009 r., w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Sompolno na lata 2009-2012
Wszystkie prawa zastrzeżone (P.Z.).

Opis

Pałac eklektyczny z cechami neoklasycystycznej willi włoskiej. Budynek piętrowy, wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi północ-południe, składający się z trzech brył o zróżnicowanej wysokości i 3-kondygnacyjnej, prostokątnej wieży od północy. W całości podpiwniczony, nakryty (był) dachami płaskimi. Fasada od wschodu, z wejściem osłoniętym szerokim arkadowym gankiem, dźwigającym balkon. W całym budynku pozarywane są stropy i podłogi, z wyjątkiem większej części podłogi parteru, która jeszcze się trzyma (2015). Od 2021 roku w odbudowie.

Park

Park z poł. XIX w. o pow. 5,8 ha. Na obszar ten obecnie składają się obszerne polany pozostałe po wykarczowanych drzewach, fragment starodrzewu o pow. ok. 1 ha w południowej części i kilkanaście starych drzew w północnej. Układ przestrzenny parku jest nieczytelny. Założenie przecina dawna droga dojazdowa do pałacu, zachował się owalny staw pośrodku (0,31 ha) i niewielki staw od str. zachodniej, który prawdopodobnie nie stanowił elementu kompozycji parku, być może wykopany współcześnie. Starodrzew reprezentują głównie jesiony, lipy drobnolistne i kasztanowce.

Inne

Zabudowania folwarczne XIX / XX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.