Skatalogowanych zabytków: 11365
Zarejestruj się
Miniatura Trzebisławki
Zdjęcie GREGORIUS ...
Miniatura TrzebisławkiMiniatura Trzebisławki

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

GREGORIUS ...Marek Kujawa

Trzebisławki

Trzebieslawki

Województwo:wielkopolskie
Powiat:średzki (wielkopolski)
Gmina:Środa Wielkopolska
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Obiekt:dwór, nr rej.: 2140/A z 1.12.1987

Stan obecny

Prawdopodobnie własność prywatna.

Historia

Dwór z przeł. XIX i XX w.
Trzebisławki to wieś leżąca 3 km na wschód od Kórnika. W zapiskach historycznych występuje także jako Trzebiałowice, Trzebeslawicze (1388), Trzibeslawicze (1393). Najpopularniejszą nazwą były jednak Trzebiesławki i tak też znajdujemy ją w "Regestach" prof. Dworzaczka. Pod koniec średniowiecza były to dobra królewskie, o które w 1388 r. toczył się spór pomiędzy Piotrem Suczką, a Henrykiem z Zimnej Wody. Król przyznał wieś Henrykowi, a w rewanżu Suczka "dopuścił się gwałtów" na T., za co później został skazany "na wielką karę".
W 1393 r. Władysław II Jagiełło odstąpił T. i Murzynowo synom Abrahama z Nowego Dworu, którzy mieli zastaw na wsi Inowłódz, akurat zamienianej przez króla na wsie Zbąszyń i Kębłów. Kolejna wzmianka pochodzi z 1396 r., kiedy to sołtys z T. procesował się z dziedzicami Grabowca (nieistniejącego obecnie) - Borzysławem i Wierzbiętą. Przez cały wiek XV wieś zarządzana była przez tenutariuszy, a na pocz. XVI w. jej część weszła w skład dóbr kórnickich, będących własnością rodu Bnińskich. Ci pisali się z Bnina, czyli z grodu przyległego do K. Więcej o historii Kórnika zainteresowani znajdą na stronie zamku K. w naszym katalogu.
W 1535 r. Mikołaj Bniński dał części swych licznych wsi, w tym Trzebisławek - Andrzejowi z Górki, kasztelanowi kaliskiemu. Po Andrzeju odziedziczył je Stanisław, hrabia z Górki, z żoną Jadwigą Sobocką. W 1578 r. zarządcą T. był Jerzy Kołaczek, urzędnik z kórnickiego zamku. Spadkobiercami Stanisława z Górki byli jego siostrzeńcy: Andrzej, Piotr i Stanisław Czarnkowscy h. Nałęcz. W 1592 r. król Zygmunt III Waza zezwolił im na sprzedaż wsi królewskich. m. innymi Trzebisławek - Andrzejowi z Bnina Opaleńskiemu, staroście śremskiemu, etc... i jego żonie Katarzynie z Kościelca.
W 1620 r. T. należały do biskupa poznańskiego. Dzierżawiła je w tym czasie Ewa Głoskowska, a w 1629 r. we wsi było 12 domów. Po Głoskowskiej prawa do tenuty odziedziczył jej syn (?) Władysław Głoskowski, dziedzic także części Chłapowa, Szrapek i Dominowa. Wraz z żoną Anną Krzyżankowską w 1651 r. zawierali oni kontrakt (chyba dzierżawy?) z Janem Swinarskim. Tu musimy wyjaśnić, że w dawnych czasach nie było w tym nic nadzwyczajnego. Majątek puszczony w dzierżawę czy też tenutę można było na przykład sprzedać z prawem odkupu (na tzw. wyderkaf) albo dalej wydzierżawić. Po Głoskowskich dopiero w latach 30. XVIII w. znajdujemy kolejnych tenutariuszy - Franciszka Zawiszę i jego żonę Kunegundę Golińską. Ta będąc już wdową, w 1737 r. wydzierżawiła T. na 3 lata Stefanowi Przyłuskiemu. W późniejszym okresie został on oficjalnym tenutariuszem dóbr. Po Stefanie odziedziczył to prawo jego syn Jan, ożeniony z Katarzyną Koszutską h. Leszczyc. W 1747 r. w T. urodził się ich syn Tadeusz Franciszek Antoni. W zapisce z 1749 r. występuje sługa Przyłuskiego Teodor Krasocki, który ożenił się z wdową o imieniu Krystyna - mamką (obecnie powiedzielibyśmy raczej - niańką). Jako, że osoby te musiały gdzieś wykonywać swoje "usługi" domyślamy się, że w Trzebisławkach musiał znajdować się dwór dla zarządców majątku, tym bardziej że wkrótce wieś stała się starostwem królewskim.
W 1758 r. prawa dożywotnie do tegoż starostwa, z folwarkiem Trzebiesławki posiadał Maciej Poniński h. Łodzia, który ze zezw. królewskim z dnia 29 listopada 1757 r. scedował je na Kazimierza Zabłockiego h. Łada, burgrabiego kościańskiego i jego żonę Helenę Zbijewską h. Rola. Zabłocki kupił także Koszuty od Andrzeja Strzeleckiego. Mieli z Heleną syna Józefa, który odziedziczył dobra, zaś posesorem wsi T. był u Józefa Zabłockiego syn Andrzeja S. - Józef Strzelecki (kolejny dziedzic Koszut).
W 1771 r. ze wsi płacono 138 złp i 21 groszy tzw. "hyberny" (opłata za postój wojsk zimą) i 217 złp. 14 groszy tzw. "kwarty" (opłata wprowadzona za króla Zygmunta Augusta, na sejmie w 1562 r., w celu utrzymania wojska i tzw. „potocznej” obrony granic. Nazwa pochodzi od „kwarty”, czyli ¼ dochodu z dóbr królewskich. Stąd powstała nazwa utrzymywanego z niej wojska, tzw. „kwarcianego”). Tenutariuszami wsi byli wówczas Józef Zabłocki i Augustyna (Nepomucena?) ze Śniegockich. W 1773 r. w T. urodził się ich syn Kazimierz Nepomucen. W 1775 r. T. jako dzierżawę emfiteutyczną (czyli z prawem do czerpania korzyści) otrzymał Antoni Zabłocki. Był on prawdopodobnie bratem Józefa, podobnie jak Jan Z., porucznik królewski występujący w zapisce z 1776 r. wraz z żoną Anną, kiedy to nieśli do chrztu dziecko Anielę Zuzannę, córkę Szokalskich - posesorów Trzebisławek. Rok później urodził się Ksawery Andrzej - kolejne dziecko Szokalskich, zaś w listopadzie 1777 r. posesor Szokalski zmarł. Cztery lata później umarła jego żona Marianna.
W 1785 r. w sądzie poznańskim miała miejsce sprawa o pretensje spadkobierców Józefa Strzeleckiego przeciwko Józefowi Zabłockiemu. Dziedzic Koszut miał jednak szczęście, bo sąd ustalił, że posag dla sióstr Strzeleckich mają im wypłacić ich bracia - Franciszek i Andrzej, a nie Zabłocki. Ten zaś mieszkał w Koszutach, a T. dzierżawił. Na pocz. XIX w. dzierżawcami wsi byli Piotr Gadomski z żoną Weroniką Choszczyńską. Około 1816 r. wieś zabrał rząd pruski i wcielił ją do domeny w Swarzędzu.
W 1872 r. zarządcą folwarku T. należącego do skarbu państwa pruskiego był radca Robert Laube. Na grunta o wielkości 1377 mórg składało się m. innymi 1291 m. ziemi uprawnej i 86 m. łąk i pastwisk. Czysty dochód gruntowy, będący podstawą do naliczenia podatku gruntowego, wynosił 1848 talarów.
W 1888 r. T. były wsią i domeną rządową w pow. średzkim. Było tu 7 domów i 61 m-ców, w tym 7 ewangelików. Wieś miała swoje 139 ha ziemi. Z kolei domena już wówczas miała osobną nazwę Trebisheim. Na terenie domenalnym znajdowało się 7 domów ze 134 m-cami, w tym 112 katolików i 22 protestantów. Dobra miały 362 ha obszaru, w tym 210,01 ha ziemi uprawnej, 22 ha łąk, 51,94 ha pastwisk oraz 9,93 ha nieużytków. Gospodarstwo specjalizowało się w hodowli bydła holenderskiego i owiec angielskich.
W 1913 r. majętność Trebisheim obejmowała 338 ha, w tym 311 ha ziemi uprawnej, 18 ha łąk, 7 ha pastwisk oraz 8 ha nieużytków wraz z wodą. W gospodarstwie hodowano 32 konie, 134 szt. bydła plus 40 cielaków i 145 szt. trzody chlewnej. Majątek posiadał własną cegielnię. Zarządzała nim urzędniczka, Frau Marie Pulst, przy pomocy zarządcy Richarda Pulst. Czy Ryszard był mężem pani Marii? Tego nie wiemy. Po 1920 r. dobra naturalną koleją rzeczy przeszły na skarb państwa polskiego. W 1926 r. ich dzierżawcą był Czesław Mizgalski. Na 340,1 ha obszaru składało się 274,5 ha ziemi uprawnej, 63,5 ha łąk i pastwisk oraz 1,8 ha nieużytków. Gospodarstwo posiadało kolejkę polną. Czysty dochód gruntowy wynosił 1832,7 talarów. W 1930 r. wieś miała 159 mieszkańców. Majątek ziemski w międzyczasie został rozparcelowany, zaś resztówka ze 100 ha gruntów należała do Brunona Firleja. W latach 1939-45 wieś nosiła nazwę sprzed 1919 r. - Trebisheim. Po wojnie dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
11811865 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3768_(2065)_Kurnik_1911_APP_Sygn._M.top.25-88-1.jpg
5958 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3768_Kurnik_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Budynek piętrowy, wznoszący się na miejscu dawnego dworu, parterowy i nakryty dachem dwuspadowym, z ryzalitami we wschodniej części, przechodzącymi w trójkątne wystawki dachowe. Wejście główne w elewacji płd.-wschodniej.

Park

Pozostałości parku krajobrazowego z k. XIX w. o pow. ok. 2,19 ha. Pomiaru dokonaliśmy począwszy od stawów w zach. części parku, po lokalne drogi ograniczające założenie od str. północnej i wschodniej. Południową granicę parku stanowi dz. ewid. nr ...130/3.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

GREGORIUS ...rok i 6 miesięcy temu
Dwor w dobrym stanie, obecnie wlasnosc prywatna, nie jest dostepny dla zwiedzajacych...