Sobota

Stan obecny

Stan własności nieznany. Park prawd. w posiadaniu J.S.T., ew. jest to teren prywatny.

Historia

Dwór z pocz. XIX w.
Sobota to wieś leżąca na północ od Poznania, 4 km na wschód od Rokietnicy. Pierwsza wzmianka w której wieś zapisano jako "Sobotha" pochodzi z 1367 r. Już wtedy we wsi istniał kościół p.w. Narodzenia NMP, będący siedzibą parafii. W miejscu starego, w 1510 r. Jan Sobocki wybudował nowy kościół - murowany z cegły. Ok. 1628 r. przy kościele utworzono bractwo różańcowe. W 1753 r. rozpoczynają się księgi parafialne.
W latach 1387-97 ze wsi pisał się Jasiek herbu Przosna oraz Hanka, zapewne jego żona; dalej Iwan (Iwanek, Iwon), wicesędzia w Poznaniu, tegoż bracia: Przybysław, Dziersław i Mikołaj, którzy oprócz części S. trzymali Złotkowo. Ponadto mieli oni brata Wincentego, który trzymał Pawłowice k. Poznania. Kolejne pokolenie w S. reprezentowali Rafał (syn Iwona), Katarzyna oraz Anna, zamężna za Dobrogosta z S. i Nieczajny. Ten nazywał już siebie Sobockim i pieczętował herbem Nałęcz. Miał synów Mikołaja (księdza); Jana, który brał udział w zaprzysiężeniu pokoju brzeskiego w 1435 r.; Macieja, Wincentego, Sędziwoja i Michała. Jan Sobocki miał z n.n. Katarzyną pięć córek: Annę, Barbarę, Katarzynę, Ofkę i Dorotę.
Maciej z żoną Katarzyną z Gołęczewa miał syna Mikołaja Gołęczewskiego (pamiętajmy, że nazwiska przyjmowano od zamieszkiwanych wsi). Wincenty miał syna Dobrogosta, ożenionego z Barbarą Ramsz. Kolejne pokolenie Sobockich to: dzieci Mikołaja: Maciej, Katarzyna i Anna zamężna za Sławieńskiego oraz dzieci Dobrogosta i Ramszówny: Wincenty (1497-1514), Mikołaj (1477-1564), Jan (1499-1514), Andrzej (1510-1538), ożeniony z Zofią Imbirówną; Anna zam. za Lutomskiego; Elżbieta zam. za Kierskiego; Klara zam. za Bylęckiego, Judyta zam. za Boboleckiego i Katarzyna zam. za Mylińskiego.
Kolejne pokolenie Sobockich, czyli żyjące już w 2. poł. XVI w., to dzieci Andrzeja i Zofii: Jan (1549-1572) ożeniony z Anną Gołutowską; Dobrogost (1530-1576), ożeniony z Anną Kierską oraz Barbara, zamężna za Wojciecha Sadowskiego. Z tychże Jan i Anna mieli syna Andrzeja ożenionego z Iłowiecką, a nast. z Anną z Racotu. Z kolei Dobrogost i Anna Racotówna mieli dziewięcioro dzieci: Mikołaja (1578-1590), Dobrogosta (1576-1616) ożenionego z Jadwigą Bardzką, Jana (1578-1610) ożenionego z Gertrudą Kościelecką; Katarzynę zam. za Żydowskiego, Annę potrójnie zamężną: Włościejewską, Niesułowską, Gorzewską; Agnieszkę zam. za Łukasza Pierzchleńskiego; Zofię zam. za Sebastiana Pierzchleńskiego; Barbarę zam. za Dokowskiego, a nast. za Przeborowskiego oraz Urszulę, zam. za Dobrogosta Giżyckiego. Więcej szczegółów dot. Sobockich zainteresowani znajdą tradycyjnie w "Słowniku Hist. - Geogr." PAN.
Jedna z ciekawszych wzmianek dot. wsi to zabójstwo stolnika poznańskiego Dobrogosta S. (syna Andrzeja Sobockiego), nocą, w gospodzie, gdy przybył na sejmik do Środy. Zabójcą był służący podkomorzego rawskiego - Hieronima Gostowskiego. Wdowa po Dobrogoście zarządzała majątkiem samotnie i była płatniczką poboru z S., Gołeczewa i Złotkowa w 1577 i 80 r. W 1563 r. wieś S. miała 3 i pół łanu oraz karczmę doroczną. W 1580 r. - 6 półłanków, 7 zagrodników, 2 rzemieślników, ponadto płacono 7 i pół grosza od roli karczmarskiej. Dziedziczką była już wtedy Jadwiga Sobocka, zamężna za hrabiego z Górki - Stanisława. W 1. poł. XVII w. dziedzicami byli Mikołaj i Stanisław Soboccy, synowie Jana. Później wśród współwłaścicieli pojawili się Kierscy, niemniej Soboccy żyli tu do 2. poł. XVII w., ostatnią z tej rodz. była w Sobocie Meluzyna Sobocka, zamężna za Wojciecha Rożnowskiego. W poł. XVIII w. do dóbr pretendowali jej prawnukowie - Paweł i Wojciech Rożnowscy. W międzyczasie druga część S. należała do Jakuba Moraczewskiego, syna Wojciecha. Synem Jakuba M. i Barbary Kierskiej był Franciszek, komornik wschowski, ożeniony z Elżbietą Krzyżanowską. W Sobocie rodzili się ich synowie: Kazimierz, Jan Rafał, Jan Felicjan i Maciej Piotr (ochrzczony w 1757) oraz córka Wiktoria. Jeszcze w 1756 r. jakaś część S. należała do potomków Sobockich, a konkretnie spadkobierców w. wym. Meluzyny i w tymże roku córka Antoniny Rożnowskiej - Marianna Żbikowska - sprzedała tę część dziedzicowi. W 1791 r. Moraczewski sprzedał S. i część Złotkowa swemu synowi Kazimierzowi, za kwotę 95 tys. złp. Pozostałe dzieci Franciszka dostały rekompensaty w gotówce. Żoną dziedzica była Antonina Rychłowska; mieli syna Rafała, kapitana W.P.; Tomasza, Aleksandra, Jakuba i córki: Franciszkę (1797-1800), Katarzynę i Józefę.
Kazimierz Moraczewski był kolatorem miejscowego kościoła. Zmarł na febrę, dnia 1 kwietnia 1802 r. i pochowany został w S. W kolejnych latach dobrami (jako posesor) zarządzał Rafał Moraczewski, natomiast oficjalnie właścicielką była babka - Elżbieta. Kontynuowała ona także remont kościoła zaczęty przez Franciszka. Zmarła 19 lat po nim, dnia 20 kwietnia 1810 r. Właścicielem S. został Rafał M., który niedługo później sprzedał dobra Ignacemu Łaszkowskiemu, ożenionemu ze Scholastyką Zawadzką. Prawdopodobnie to Łaszkowski był budowniczym nowego dworu w S., jednak nie prędzej niż w 1810, no chyba że zaczął budowę przed kupnem majątku (?). Pamiętajmy, że przecież Elżbieta M. miała te dobra "dożywotnio". W dniu 6 września 1830 r. córka Łaszkowskich - Seweryna - zaślubiła Antoniego Żółtowskiego, syna dziedziców Zajączkowa. Z kolei córka Emilia wyszła za Teofila Urbanowskiego. 77-letni dziedzic - Ignacy Ł. - zmarł 21 sierpnia 1833 r. Oficjalną dziedziczką aż do swojej śmierci w 1869 r. była Scholastyka Łaszkowska. Miała 86 lat; pochowana została w miejscowym kościele. Jej córka Emilia zmarła w S. dnia 16 grudnia 1883 r. Po jej śmierci dobra przeszły w ręce Dziembowskich h. Pomian. Żona Konstantego Dziembowskiego (1826-1890) - Seweryna Urbanowska - była najprawdopodobniej szwagierką Emilii (siostrą Teofila). Mieli oni córkę Adelę Julię, która w 1914 r. w Sobocie wyszła za Stanisława Jakuba Modlibowskiego h. Dryja.
W 1885 r. Sobota stanowiła wieś kościelną i dobra w pow. poznańskim. We wsi znajdowały się 4 domy z 49 m-cami katolikami, natomiast na obszarze dworskim 12 domów ze 164 m-cami, w tym 149 katolików i 15 protestantów. Wieś miała 92 ha własnej ziemi, zaś do majątku należało 779 ha, w tym 483 ha ziemi uprawnej, 88 ha łąk i 120 ha lasów. Do wyliczenia podatku gruntowego podawano "czysty dochód" w wys. 9,73 marki z 1 ha roli, 14,34 marki z ha łąki oraz 2,74 marki z 1 ha lasu. Parafię w tamtym czasie stanowiły: S., Bytkowo, Goleńczewo, Pawłowice, Sepno i Złotkowo. Liczyła ona 992 "dusze". Jeszcze w poł. XIX w. w kościele było 7 nagrobków z napisami wykonanymi przez J. Łukasiewicza: Mikołaja Sobockiego, Dobrogosta S., stolnika poznańskiego (zm. 1576), Anny Sobockiej jego żony (zm. w 1601), Dobrogosta S. (zm. 1628), Macieja z Pawłowic Kierskiego (zm. 1654), Marianny z Żółtowskich (zm. 1667) i Wojciecha Kierskiego (zm. 1689).
Na pocz. XX w. dwór został rozbudowany o przybudówki i werandę. Pod zarządem Adeli Modlibowskiej dobra w 1926 r. miały 468,46 ha obszaru, w tym 338 ha ziemi uprawnej, 36,1 ha łąk i pastwisk, 83,36 ha lasów, 9 ha nieużytków i 2 ha wody. Czysty dochód gruntowy wynosił 1157 talarów. W 1930 r. wieś liczyła 219 mieszkańców. Modlibowscy prawdopodobnie na krótko przed wybuchem 2. wojny światowej sprzedali majątek Józefowi Frydrychowiczowi. Po wojnie dawne dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór klasycystyczny. Budynek wzniesiony na planie prostokąta w dł. osi N-S, fasadą skierowany na wschód, parterowy i nakryty dachem naczółkowym. Fasadę akcentuje centralnie umieszczona parterowa weranda, zwieńczona trójkątnie, poprzedzona niewielkim tarasem i schodami. Na frontonie widnieją herby "Pomian" i "Dryja". Po bokach wystawki i nad nią, znajdują się powieki dachowe doświetlające poddasze.

Park

Pozostałości parku z pocz. XIX w. o pow. ok. 1,2 ha.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011