Skoraszewice

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Pałac z 1. poł. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi zapisanej jako Curascowicz pochodzi z 1310 r. W tamtych czasach S. leżały w powiecie ponieckim. Kolejne nazwy to Scorossewicz (1315 r.), Skoroschewicze (1580 r.) i Skoraszowice (1791 r.). W 1315 r. z S. pisał się niejaki Skarbimirz, a w 1397 r. Mścich Skoraszewski. W 1493 r. z Janem Skoraszewskim procesowała się Małgorzata D., dziedziczka – żona Jakuba Domaradzkiego, o najście na Skoraszewice. W 1511 r. Stanisław S. zapisywał na swojej części 20 grzywien posagu i t. wiana żonie Małgorzacie Dąbrowskiej. Już w XVI w. istniał tu kościół p.w. św. Katarzyny, który spłonął w 1597 r. Ok. 1564 r. wieś miała dwa działy po połowie łanu każdy i dwa po 2 i pół łanu, z których płacono 12 gr. fertonów biskupom poznańskim. W 1580 r. wieś miała aż 6 działów należących do: Stanisława Węsierskiego h. Belina (1 osadnik, zagrodnik i komornik), Macieja Domarackiego (3 łany osiadłe, 2 zagrodników i wiatrak), Wojciecha Skoraszewskiego (1 łan pusty, 3 zagrodników i 2 komorników), Stanisława Skoraszewskiego (2 łany, 2 zagrodników, 1 komornik i 10 owiec), innego Stanisława S. (1 łan, 4 zagrodników, 1 komornik i 1 rzemieślnik) oraz Stanisława S. zwanego Barabaszem (1 osadnik i 1 zagrodnik). Ród Skoroszewskich trwał jeszcze przez 150 lat i zakończył się na Janie, który miał córkę Mariannę. Od ok. 1630 r. we wsi siedzieli Konarzewscy h. Tumigrała, z których pierwszym na Skoraszewicach był Wojciech. W 1639 r. dziedzic Melchior Konarzewski, syn Jana, wystawił nowy kościół, do którego później jego syn Adam sprowadził z Rzymu obraz św. Trzech Króli. Żoną Melchiora była Urszula Pasikoń-Pogorzelska h. Wczele. Ich syn Adam K. ożeniony był z Zofią Krystyną Opalińską h. Łodzia, z którą miał córkę Teresę i syna Filipa. Po śmierci Adama, w 1676 r. Zofia wydzierżawiła dobra Franciszkowi Wilkońskiemu h. Odrowąż. Po zakończeniu dzierżawy Wilkońscy zostali w S. jako posesorzy swojej części dóbr. W 1710 r. wieś została spustoszona przez zarazę. Przez wiele kolejnych lat w zapiskach znajdujemy jedynie Wilkońskich, którzy praktycznie w 1745 r. stali się właścicielami swojej połowy S. Mieli nawet posesora, którym był niejaki Stobiecki. Część Konarzewskich w międzyczasie należała do Filipa, a następnie jego córki Weroniki zamężnej za Macieja Mycielskiego h. Dołęga (1690-1747). Mieli oni aż 13 dzieci, z których Józef i Stanisław w 1762 r. na zamku szamotulskim dokonywali podziału majątku po rodzicach. Na skutek tego, S. dostał Jan Nepomucen Mycielski (1738-1805), ożeniony z Jolantą Dobrzycką z Dobrzycy h. Leszczyc. Dziedziczka była dobrodziejką tutejszego kościoła. Zmarła 11 lutego 1778 r. i pochowana została u filipinów w Gostyniu. Miała ze swoim mężem Janem pięć córek: Zofię, Annę, Franciszkę, Weronikę i Teklę. Posesorem dóbr w S. i Gębicach był w tamtym czasie Piotr Krzyżanowski, zaś ekonomem Jan Linczewski. Do 1791 r. wieś należała do powiatu kościańskiego, następnie zaś do wschowskiego. Dziedzicem po Konarzewskich był Ignacy Bniński, starosta średzki, który w 1796 r. sprzedał Skoraszewice, Krzekotowice i Gembice Aleksandrowi Bojanowskiemu h. Junosza (1720-1796). Żoną dziedzica była Zofia Nieświastowska h. Nałęcz. Zmarł on wkrótce po transakcji zaś na spadkobiercę dóbr w S. spośród trzynaściorga dzieci wyznaczono Bogusława (1755-1816), ożenionego z Magdaleną Kęszycką z Kęszyc h. Nałęcz (1776-1850). Magdalena i Bogusław mieli sześcioro dzieci: Ksawerego Franciszka, Apolonię, Konstancję, Kaliksta, Bogusława i Antoninę. Spośród tychże dzieci na dziedzica S. wyznaczono Kaliksta (1799-1848), ożenionego z Serafiną Potworowską z Sienna h. Dębno, jednak majątek otrzymał on dopiero ok. 1838 r. Wcześniej (w 1835) matka odnowiła kościół w Skoroszewicach, wzniesiono też nowy dwór niedaleko starszego budynku. Serafina zmarła mając zaledwie 52 lata, w 1847 r.; krótko przed śmiercią nawróciła się na katolicyzm. Kolejną śmiercią w rodzinie była apopleksja 20-letniej Emili Marii, podczas pobytu w „Marjenbadzie”. Zwłoki przetransportowano do S. i tu pochowano. Niedługo później, dnia 4 lipca 1848 r. zmarł dziedzic Kalikst i pochowany został w nowo wybudowanym murowanym grobowcu. Dożywotnia właścicielka Skoraszewic, Magdalena z Kęszyckich Bojanowska zmarła 23 kwietnia 1850 r. w wieku 78 lat w Krzekotowicach i pochowana została w grobie rodzinnym w S. Majątek przeszedł na Ludwika Węsierskiego h. Belina, który ożenił się z Ludwiką, córką Kaliksta. Ciż mieli córkę Elżbietę, która w 1868 r. w Skoroszewicach zaślubiła Stanisława Gorzeńskiego z Lgowa. Niedługo później Węsierscy sprzedali S. Walentemu Modlibowskiemu h. Rola, ożenionemu z Bronisławą Budziszewską.
W 1885 r. na Skoraszewice składała się wieś kościelna i dobra. We wsi było 28 domów i 253 m-ców, w tym 246 katolików i 7 ewangelików oraz 318 ha gruntów. Dobra liczyły 14 domów i 164 m-ców wyznania katolickiego. Pod zarządem Walentego Modliboskiego gospodarstwo miało 578 ha, w tym 409 ha ziemi uprawnej, 35 ha łąk i 119 ha lasów. Tego roku zmarły dwie kolejne córki Kaliksta Bojanowskiego. Ostatnia, Helena, umarła w 1890 r. w Krzekotowicach i pochowana został w grobowcu rodzinnym w S. Z kolei Modlibowscy mieli łącznie pięcioro dzieci: Tadeusza Józefa, Albertynę Kordulę Apolonię, Józefa Stanisława, Julię Czesławę i Stanisława. Żadne z nich nie miało pozostać w Skoraszewicach, zaś dobra sprzedano Janowi Sypniewskiemu h. Odrowąż (1831-1892), ożenionemu ze Stefanią Klaudyną Jaraczewską h. Zaremba. Ciż mieli troje dzieci: Jadwigę (1866-1876), Kazimierza Antoniego Witolda (1867-1868) i Bernarda Stefana (1868-1945). Z tej trójki dobra w Skoroszewicach otrzymał Bernard Sypniewski, który w 1865 r. w Komornikach k. Poznania zaślubił Marię Ponikiewską h. Trzaska. Miał z nią córki: Krystynę (1898-1929) i Emilię oraz syna Jerzego (1905-1944). Stefania z Jaraczewskich Sypniewska zmarła w Zakopanem 14 stycznia 1908 r. i pochowana została w S. Majątek pod zarządem Bernarda S. w 1926 r. liczył 571 ha, na co składało się 409 ha ziem uprawnych, 62 ha łąk i pastwisk, 88 ha lasów, 11 ha nieużytków i 1 ha wody. Czysty dochód gruntowy podawany jako podstawa do wyliczenia podatku wynosił 2692 talary. W okresie międzywojennym struktura administracyjna wsi pozostawała bez zmian. W 1926 r. miała ona 528 m-ców. Istniało tu także Stowarzyszenie Spożywców Sp. z o. o. „Zgoda”. Po 2. wojnie światowej dobra Sypniewskich zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Przez pewien okres na terenie głównego podwórza gospodarczego (na wschód od części rezydencjonalnej) znajdowała się baza OMT (Ośrodek Maszynowo Transportowy).
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Mapster:
6799 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4268_Pempowo_1940.jpg
17120 @ Karte des Deutschen Reiches 1:100 000 - Generalstabskarte /1870 - 1944/
- plik mapy: KDR100_374_Rawitsch_ca1893_DRMC5820374.jpg
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac klasycystyczny. Budynek po rozbudowie (dobudowa łącznika z oficyną), dzięki której jego rzut przypomina teraz obróconą w poziomie literę „C” dostawioną od góry do wydłużonego prostokąta (bryły głównej), rozciągającego się dłuższą osią w kier. W-E i fasadą skierowanego na południe. Rzeczony korpus główny jest parterowy, podpiwniczony, nakryty wielospadowym (w części środkowej mansardowym) dachem, z licznymi facjatkami dookoła. Po bokach fasady nieznacznie wysunięte alkierze ujęte półkolumnami. Elementem dominującym w 11-osiowej fasadzie jest 4-kolumnowy portyk wielkiego porządku dźwigajacy trójkątny fronton z oculusem. Do wejścia prowadzą szerokie schody ujęte stopniowanymi murkami.
Oficyna piętrowa, nakryta czterospadowym dachem, z nieznacznym ryzalitem od strony północnej, zwieńczonym trójkątnym szczytem. Ryzalit zdobiony dwoma parami pilastrów po bokach, ujmujących drzwi wejściowe i drzwi (?) na piętrze.

Park

Park z XIX w. o pow. 9,1 ha. Park oraz cały zespół pałacowy w Skoraszewicach zachował się w swoich dawnych granicach i na przestrzeni 80 lat nie uległ większym przeobrażeniom. Wprawdzie ręka zdolnego geodety przecięła go wpół, jednak granice dwóch największych działek pokrywają się z zewnętrznymi granicami parku. Są to: dz. ewid. nr ...187/12 o pow. 3,057 ha oraz dz. ewid. nr ...187/2 o pow. 4,0397 ha. Na tej drugiej działce (po str. południowej) niegdyś znajdował się sad owocowy, po którym został pusty plac w płd.-wschodnim narożniku. Byłby to cały park, gdyby nie 4 niewielkie działki wykrojone z jego obszaru w części północnej, z przeznaczeniem na domy, domki, tudzież działki mieszkańców. Dane dot. tych działek pominiemy. Obszar ogólny podany na pocz. opisu obejmuje je również (pomiar: Geoportal, 8.02.2018 r.).

Inne

Oficyna.
Pawilon ogrodowy, 1 poł. XIX w., nr rej.: 621 z 1.02.1957
Kościół, 1934, parafialny p.w. świętej Katarzyny Aleksandryjskiej

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011