Radzewo

Stan obecny

Stan własności nieznany.
Stan techniczny - na progu ruiny.

Historia

Dwór z XVIII w.
Radzewo to wieś leżąca 6 km na zachód od Kórnika i 14 km na wschód od Mosiny. Istniało już w XIV w., ponoć jako wieś kościelna (brak źródeł), zaś pierwszym znanym właścicielem był Wyszota, posiadacz wielu okolicznych dóbr, w tym Radzewa i Konarskiego. W 1446 r. dał on część tych dóbr swoim braciom - Janowi i Mikołajowi z Błoszejewa. Cztery lata później Jan zapisywał na tych dobrach, połowie we wsi Młyny (obecnie Trzykolne Młyny k. Kórnika) i młynie "Ugorznym", po 300 grzywien posagu i wiana żonie Katarzynie. Mieli oni syna Stanisława, który wybudował w Konarskiem dwór (w R. zapewne też). W R. posiadał on folwark zwany "Thomasky". W 1464 r. puścił na wyderkaf ten folwark wraz ze wspomnianym dworem - Tomaszowi ze Sroczewa. Matka która miała oprawę na dobrach - zgodziła się na transakcję. Z racji, że Jan posiadał także Młyny w których mieszkał - nazywał siebie Młyńskim. Tak więc w 1480 r. w zapiskach występuje jego syn - Andrzej Młyński de Radzewo oraz tegoż brat, również Jan. Pozostali dziedzice Radzewa nazwali się oczywiście Radzewskimi, pieczętowali zaś herbem Łodzia.
W 1491 r. Stanisław i Piotr R. mieli termin (proces) z Mikołajem Młyńskim (bratem Jana) i jego bratankami: Janem i Mikołajem. Chodziło o ugodę w sprawie zabicia Jana Młyńskiego. Jan i Mikołaj (z żoną Dorotą Łukomską), na przełomie XV i XVI w. byli dziedzicami połowy wsi, zaś druga należała do Piotra i Stanisława Radzewskich. Tenże Stanisław z żoną Katarzyną mieli czworo dzieci: Piotra, Stanisława, Małgorzatę i Annę. W 1500 r. dziedzice Radzewa pozywali Jakuba - dziedzica w Koszutach, o kmiecia Bartłomieja Pytałę, którego przygarnął. Ten przysięgał w sądzie, że nie wiedział, skąd ów kmieć do Koszut przyszedł.
Od około 1510 r. we wsi istniała parafia p. w. Najświętszej Marii Panny i św. Mikołaja. W 1696 r. wcielono ją do Bnina, zaś w 1710 r. na miejscu zrujnowanego kościoła wystawiono drewnianą kaplicę. Na parafię składały się Cmoń, Konarskie, Niesłabin, Orkowo i Radzewo. Do 1535 roku bracia wiedli spokojne życie w Radzewie, a później przypętali się tu synowie Doroty Łukowskiej z jej drugiego męża Brodowskiego: Stanisław, Michał i Jan Brodowscy. W 1547 r. na swojej części S. Brodowski zapisywał wiano i posag przyszłej żonie - Magdalenie Włościejewskiej. Wkrótce jednak stąd zniknął, bo sprzedał swoją część wsi z powrotem Stanisławowi Radzewskiemu. Ten w 1559 r. wraz z panią wienną - ową Włościejewską - sprzedali część R. i pustki Kantorowo - Stanisławowi hrabiemu Górskiemu. Tym sposobem wieś znalazła się (wtedy jeszcze częściowo) we władaniu właścicieli Kórnika. W tamtym czasie dziesięciny z R. składano biskupom poznańskim.
W 1566 r. Radzewski z żoną Anną Kokorzyńską zapisali czynsz roczny plebanowi w Strzelczach - ks. Marcinowi. Po jej śmierci Stanisław ożenił się również z Anną, tyle że Daleszyńską - wdową po Marcinie Strzeleckim. W 1571 r. dał jej całe swoje dobra, czyli wieś Morka, osadę Jelenczewo, pustki Dembicze, poł. wsi Wielkie Strzelcze i ćwierć wsi Strzelcze Małe oraz młyn "Pośredni" na Warcie w Radzewie. W 1578 r. płatnikiem poboru w 2. części wsi był Stanisław hr. Górka, wojewoda poznański. Pięć lat później dziedzic Radomicki z żoną, sprzedali hrabiemu kolejne części Radzewa, Młynów, Konarskich, etc... W 1585 r. hrabia zapisał na tych dobrach dożywocie swej żonie - Jadwidze Sobockiej. Nie mieli dzieci, tak więc dobra odziedziczyli siostrzeńcy hrabiego: Andrzej, Piotr, Stanisław i Jan Czarnkowscy h. Nałęcz. W 1593 r. dokonali oni podziału majątku, na skutek którego właścicielem R. został Jan Czarnkowski, kasztelan santocki, międzyrzecki, etc... W 1604 r. dał on Kórnik z przyległymi wsiami swemu bratu Andrzejowi, który w 1610 r. sprzedał cały klucz kórnicki z miastem i zamkiem Zygmuntowi Grudzińskiemu. Przez cały wiek XVII wieś Radzewo ma wspólną historię z Kórnikiem, tak więc zachęcamy do zapoznania się z jego opisem w naszym katalogu.
W 1676 r. Andrzej Karol Grudziński sprzedał dobra Zygmuntowi Działyńskiemu, wojewodzie brzesko-kujawskiemu, etc... Działyński podobnie jak poprzednicy puszczał poszczególne wsie w dzierżawę lub na wyderkaff. Tak też stało się z Radzewem. Już na pocz. XVIII w. dla nowych zarządców wybudowano we wsi dwór. Mieszkali tu Włostowscy i Karszyńscy, ale nie wiemy, jakie pełnili oni funkcje. Tenutariuszem R. ok. 1718 r. był Aleksander Gorzeński, ożeniony z n.n. Anną. Mieszkańcy dworu utrzymywali zażyłe stosunki z mieszkańcami zamku w Kórniku. Na przykład na ślubie Franciszka Kamińskiego z Ewą z zamku w K. świadkiem był Stanisław Bączyński z Radzewa, a na chrzcie dziecka Bączyńskich w Radzewie - Rozalia Niemierzyna z dworu Kórnickiego.W poł. XVIII w. wieś została podzielona na gospodarstwa czynszowe. Bączyńscy byli zarządcami największego folwarku w R. zapewne aż do III rozbioru Polski w 1795 r.
Na pocz. XIX w. Radzewo stało się posiadłością prywatną. Dziedzicami byli Jan i Joanna Grodzieccy, którzy mieli syna Józefa. Ten dnia 15 września 1824 r. ożenił się w Poznaniu z Józefą Kowalską z Białej Góry. Później folwarkiem zarządzali posesorzy - Żurawscy i to prawdopodobnie oni rozbudowywali i remontowali stary dwór w R. Rodzina ta w 2. poł. XIX w. przyjęła pruskie szlachectwo i pisali się "de Żórawscy".
W 1885 r. na Radzewo składała się wieś oraz Olędry (Radzewo Hauland) - osada założona w XVIII w. i położona na prawym brzegu Warty. We wsi znajdowały się 64 domy z 462 m-cami, w tym 407 katolików i 55 protestantów. Niewielkie dobra liczyły 103 ha obszaru i należały do Klemensa Żurawskiego. Z kolei w osadzie olęderskiej było 41 domów z 384 m-cami, w tym 14 katolików i 370 protestantów. Największe gospodarstwo miało tam 58 ha obszaru i podobnie jak wieś R., wchodziło w skład dóbr kórnickich. W 1888 r. córka Klemensa - Zofia Żurawska - wyszła za Józefa de Meyera ze Skokówki. Dopiero 6 lat później w R. urodził się ich syn - Władysław Klemens. Po wyzwoleniu Polski w 1919 r., Radzewo uległo parcelacji. Kolejni użytkownicy dworu ponoć remontowali go w latach 20. i 30. XX w.
W 1930 r. wieś stanowiła gminę w pow. śremskim i liczyła 491 m-ców. Większe gospodarstwo (103 ha) posiadał Bolesław Gorgoliński, zaś mniejsze (57 ha) Andrzej Roźmiarek. We wsi znajdował się także sklep kolonialny W. Smolarkiewicza, kuźnia A. Tamma i 2 karczmy: S. Smolarkiewicza i W. Lubijaka. W latach 1939-45 wieś nosiła nazwę Radstett. Po 2. wojnie światowej dawny dwór stał się zapewne domem mieszkalnym. W latach 80./90. XX w. był remontowany.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
11811865 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3768_(2065)_Kurnik_1911_APP_Sygn._M.top.25-88-1.jpg
5959 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3768_Kurnik_2_1940.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta, szachulcowy, otynkowany; parterowy i nakryty wysokim łamanym dachem krytym ceramiczną dachówką, z ryzalitem mieszczącym wejście, zwieńczonym trójkątnie.

Park

Brak. Wprawdzie folwark posiadał sad użytkowy, jednak nie było to założenie stricte ozdobne.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011