Oleszno

Stan obecny

Własność Gminy Gołańcz.

Historia

Dwór, 2. poł. XIX w. / pocz. XX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1153 r., kiedy to była własnością komesa Brodzisława, który dał ją klasztorowi cystersów w Łeknie. (gwoli formalności, zapis o tym fakcie w księgach cystersów pochodzi dopiero z 15 lipca 1324 r.). W 1218 r. posiadłości tego klasztoru, w tym Oleszno, wymienił papież Honoriusz III. W posiadaniu cystersów wieś znajdowała się do 1360 r., kiedy to została zamieniona wraz z Chawłodnem na Kobylec spod Wągrowca. Pierwszych prywatnych właścicieli wsi: Katarzynę i Jana de Oleszno, poznajemy w 1445 r. Pod koniec swych lat, w 1484 r. sprzedali dobra siostrzenicy Jana - Barbarze Zagajewskiej. W tamtym czasie w zapiskach po raz pierwszy pojawia się nazwisko wzięte od nazwy wsi - Olesscy. Bardzo szybko Olesscy rozstali się ze swym rodowym gniazdem. W 1485 r. swoją połowę Jan sprzedał Maciejowi Stoliskiemu (w zapiskach ten występuje jako: Stholyski, Stolyski a także Stolijski), zaś na drugiej w 1492 r. Mikołaj zapisywał posag i wiano swej żonie Katarzynie. Na pocz. XVI w. nie ma już wzmianek o Olesskich, a właścicielem wsi jest M. Stoliski, po którym odziedziczyli synowie: Andrzej i Stanisław oraz córka Agnieszka. W 1524 r. w drodze zamiany właścicielem Oleszna został Andrzej Jaktorowski, kasztelan brzeziński. Po nim odziedziczył syn Andrzej, a następnie wieś przeszła w ręce Piotra Przecławskiego i jego spadkobierców. Na przełomie XVI i XVII w. właścicielami zostali Łaskawscy a po nich Muchlińscy. W 1612 r. Jan i Stefan Muchlińscy sprzedali swe części Adamowi Smuszewskiemu, po którym odziedziczył je syn Jan. Ten z czasem został kasztelanem santockim; ożenił się z Katarzyną z Sielca Witosławską, córką Janusza - kasztelana inowrocławskiego. Mieli syna Stanisława, który po ojcu przejął funkcję kasztelana oraz odziedziczył Oleszno i Dobieszewko. W 1655 r. w drodze wyderkafu połowę majątku Smoszewskich przejął Sebastian Grzembski. Druga część należała do Andrzeja Smoszewskiego, starosty bobrownickiego, a następnie do małoletniej córki Katarzyny będącej pod opieką wuja - Stanisława Tuczyńskiego, kasztelana gnieźnieńskiego. Po dojściu do lat Katarzyna wyszła za Krzysztofa Czapskiego, podkomorzego malborskiego. W 1699 r. sprzedali oni dobra Andrzejowi z Łakna Łakińskiemu, synowi Eremjana z matki Barbary Suskiej, za kwotę 29 tys. złp. Po Andrzeju dziedziczył syn Konstantyn a następnie synowie tegoż: Piotr i Mikołaj. Około 1766 r. na skutek rozlicznych transakcji dobra przeszły w ręce Macieja i Kazimierza Łakińskich. Przez kilka lat współwłaścicielem Oleszna był Karol Bieliński, pisarz grodzki nakielski. W poł. XVIII w. wśród współwłaścicieli wymienia się także Michała Kołudzkiego oraz jego córkę Katarzynę, zamężną za Macieja Zaleskiego. W 1788 dziedzicami byli Józef i Maciej Łakińscy, zaś pod koniec stulecia syn któregoś z nich - Maksymilian. Na pocz. XIX w. majątek odziedziczył syn Maksa - Maciej, który ok. 1845 r. sprzedał Oleszno Hellmuthowi von Lechmannowi; ten z kolei prawdopodobnie wybudował obecny dwór. Po Niemcu (ok. 1884 r.) właścicielem został Waldemar von Kunowski. W 1885 r. wieś stanowiła dominium w pow. szubińskim o pow. 530,79 ha z czystym dochodem gruntowym 7456 marek. Na ogólny areał składało się 411,72 ha ziemi uprawnej, 65,97 ha łąk, 10,29 ha pastwisk, 24,7 ha lasów i 17,79 ha nieużytków. Wody stanowił jedynie staw o pow. 0,32 ha. We wsi znajdowało się 10 domów ze 166 m-cami oraz wiatrak. Wsród mieszkańców dominowali protestanci, których było 112. W 1890 r. zmarł kolejny dziedzic - Jerzy Kunowski. W 1926 r. 566-hektarowy majątek należał do Magdaleny Kruszewskiej. Po 2. wojnie światowej dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Dwór przeznaczony został na cele mieszkaniowe.

Opis

Budynek parterowy, wzniesiony na planie prostokąta, podpiwniczony, nakryty dwuspadowym dachem krytym eternitem, z użytkowym poddaszem. W 11-osiowej fasadzie nieznaczny 3-osiowy ryzalit z wejściem poprzedzonym schodami. Budynek zachował skromne cechy klasycystyczne.

Park

Pozostałości parku z k. XIX w. o pow. ca. 2,8 ha. Wnętrze parku prawie w całości zostało wykarczowane i zamienione na pole uprawne. Starodrzew o pow. ok. 0,5 ha zachował się w północnej cz. parku plus wąski pas drzew na jego zachodniej granicy i kilkanaście drzew na płd. (Geoportal)

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011