Nagradowice

Stan obecny

Właścicielem jest Stacja Hodowli Roślin Spółka z o.o. z siedzibą w Tulcach.

Historia

Dwór z ok. 1910 r.
Nagradowice to wieś leżąca 15 km na wschód od centrum miasta Poznania i 9,5 km na płd.-zach. od Kostrzyna. Wcześniej znana jako Nagrodowice i Nagrodowicze, po raz pierwszy w zapiskach pojawiła się w 1268 r., kiedy to ze wsi pisał się niejaki Dobrogost z synem Sulisławem. W latach 1385-1412 z N. pisali się Pietrasz (Piotr) i Jan, synowie Wojsława, już wtedy zwący się Nagrodowskimi. Piotr był wicewojewodą poznańskim, a w 1388 r. toczył spór ze Szczepanem Łódzkim o część wsi. Jan zwany był "Bogatką". W 1426 r. toczył spór z Mikołajem Wydzierzewskim. Wzmianki historyczne wspominają o plebanie w N., tak więc w XV w. we wsi prawdopodobnie istniał kościół. Jeszcze w tymże stuleciu we wsi, oprócz wspomnianych Nagrodowskich i Wydzierzewskich pojawiła się rodzina Prądzyńskich. Nazwisko to zapisywano wówczas jako "Prandzyński", gdyż rodzina pochodziła z pobliskiego Prądna. W 1. poł. XV w. znaną postacią we wsi był także Trojan z W. Miał on żonę Kachnę, która zostawszy wdową pozywała w 1469 r. Macieja Prądzyńskiego z Nagrodowic. Potomkowie Macieja siedzieli we wsi ex equo z Wydzierzewskimi. Ci drudzy na pocz. XVI w. posiadali także Górkę i folwark we wsi Ząbki. Na połowie tychże dóbr, w 1517 r. Trojan Wydzierzewski zapisywał po 140 grzywien posagu i wiana żonie - Dorocie Pigłowskiej. Miał z nią później sześciu synów: Jana, Jakuba, Chebdę, Pawła, Mikołaja i Piotra. W 1522 r. wdowa Dorota z synami zapisywali 3 grzywny czynszu rocznie, od wyderkowanych 38 grzywien (kwoty głównej) - księdzu Jakubowi Szyszyńskiemu, mansjonarzowi w kolegiacie Świętej Marii Magdaleny w Poznaniu.
W międzyczasie dziedzicem drugiego działu został Andrzej Prądzyński ożeniony z Elżbietą Nowomiejską, z którą mieli syna Hieronima. Spośród braci Wydzierzewskich, największą ilość ziemi w N. skupił w swoich rękach Piotr W. Jeden łan sprzedała mu także wdowa po Prądzyńskim. W latach 40. wyszła ona ponownie za mąż, za Piotra Manieckiego. Z pierwszego męża miała jedyną córkę Jadwigę oraz synów: Wojciecha, Łukasza i Hieronima. Ten ostatni w 1565 r. sprzedał swe części w N. Melchiorowi Wydzierzewskiemu. Obie z tych rodzin przetrwały w N. co najmniej do pocz. XVII w., ale w międzyczasie doszło sporo nowych współwłaścicieli dóbr, m. innymi Poklateccy i Jakub Morawski, od którego części N. nabył w 1615 r. Marcin Młodawski. Żyła jeszcze wtedy wdowa po Melchiorze W. - Anna z Lutomia - która w 1621 r. dała swoje części N. i Wydzierzewic synowi (z 1-go męża - Maks. Szczytnickiego) - Stanisławowi Szczytnickiemu, jezuicie. Ten niezwłocznie dał owe dobra kolegium poznańskiemu p. w. Serca Jezusa; tymże jezuitom swoją część N. sprzedali również (w 1623) Wojciech Rozbicki z żoną Anną Młodawską. Część wsi przeszła w nieznany nam sposób na Krzysztofa Krzyżanowskiego, który sprzedał ją Katarzynie Czarnkowskiej z Leszna, wdowie po wojewodzie łęczyckim. Ta będąc bardzo pobożną, w 1624 r. również dała te dobra w.w. jezuitom. Tym sposobem Nagradowice na ponad 150 kolejnych lat przeszły w ręce zakonników z Poznania.
W zapiskach z końca XVIII w. znajdujemy nieco informacji o posesorach i ekonomach wsi. Pojawiają się takie nazwiska jak Wróblewscy, Woropański z Wydzierzewic, Antoni Trzciński z żoną Rozalią, Marcin Kozłowski, etc... Z rąk jezuitów dobra wyszły najprawdopodobniej przed 1789 r., gdyż jako dziedzic wsi w tymże roku wymieniony został Jan Lipski, generał-major wojsk koronnych, poseł na sejm warszawski. Na pocz. XIX w. właścicielem wsi został Stanisław Poniński, prefekt departamentu poznańskiego. W międzyczasie posesorami dóbr byli Tadeusz i Marcjanna Skaławscy, od ok. 1820 r. Franciszek i Tekla z Zaborowskich Koczorowscy, a od 1841 r. Michał Moszczeński. Żoną tegoż Michała była Teresa Suchorzewska. W 1838 r. w Nagradowicach urodziła się Weronika Koczorowska, która zarządzała dobrami (po Moszczeńskich) w 2. poł. XIX w. W zw. z brakiem nazwisk dziedziców w 'Regestach" sądzimy, że posiadaczem dóbr w N. był skarb państwa, a od poł. XIX w. właścicielką mogła zostać Koczorowska. W 1886 r. dobra w N. nabył na subhaście (przymusowej licytacji) niejaki Gregor, za kwotę 301 tys. marek. Obszar N. wynosił wówczas 427,722 ha. W informacji zamieszczonej w Dzienniku Poznańskim napisano, że "wierzyciele ponieśli straty na wysoką sumę".
W 1885 r. N. stanowiły dominium w pow. średzkim o pow. 1712 mórg. Było tu 8 domów ze 133 m-cami (123 katolików, 10 ewangelików; 59 analfabetów), ponadto gorzelnia parowa i młyn. W bliżej nieznanym okresie zmienili się niemieccy właściciele majątku. Opisywany dwór wybudowany został około 1910 r. dla Bitterów. W 1814 r. w Lesznie zmarła wspomniana wyżej Weronika von Koczorowska. Przedrostek "von" może sugerować, że dawniejsza dziedziczka otrzymała pruskie szlachectwo. W okresie międzywojennym wieś należała do Hermana Bittera i stanowiła obszar dworski w pow. średzkim. W 1930 r. miała 317 m-ców, zaś dobra liczyły 400 ha obszaru. W latach 1939-45 wieś nosiła nazwę Wellinghausen. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
11811850 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3668_(1998)_Gondek_1890_APP_Sygn._M.top.25-1066-1.jpg
5927 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3668_Gondek_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór eklektyczny, w stylu podmiejskiej willi. Jest to piętrowy budynek wzniesiony na planie prostokąta, z wejściem umieszczonym w elewacji bocznej, ozdobiony arkadowym portykiem ujętym w toskańskie kolumny i filary podtrzymujące balkon. Od strony zachodniej znajduje się duża oszklona weranda.

Park

Park krajobrazowy z przełomu XIX i XX w. o pow. około 2,3 ha. Rośnie tu cenny starodrzew reprezentowany przez typowe parkowe gatunki, głównie lipy drobnolistne, dęby i kasztanowce. Wewnątrz parku znajduje się staw. Widać starania obecnych użytkowników o utrzymanie założenia w czystości, np brak samosiewów, nowe nasadzenia i zagrabione alejki.

Inne

Zabudowania gospodarcze z XIX i XX w.
Kaplica neogotycka, ufundowana przez Bitterów

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011