Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Kuczyna
2006, zdjęcie Magdalena O.-G.

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Magdalena O.-G.Marek Kujawa

Kuczyna

Kutschina

Województwo:wielkopolskie
Powiat:gostyński
Gmina:Krobia
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z 1. poł. XIX w., rozbudowany w końcu XIX w.
Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z k. XIV w. Jej nazwy spotykane w zapiskach to Kuczyno, Cuczini, Kuczino, Kuczynka i Kutschina. Na mapach z różnych okresów nazwy te są pozamieniane, co powoduje pewien bałagan. Majątek Kuczyna leżał dalej na płd. od Kuczynki (Kutschinka). Pierwsi właściciele opisywanej wsi pisali się z Kuczyny, następnie przyjęli nazwisko Kuczyńskich. Ród ten na przestrzeni kolejnych wieków pieczętował się herbem Ślepowron albo Korwin. Aby wymienić pierwszych dziedziców wsi w XV w., niezbędne jest stwierdzenie, że była ona podzielona na wiele działów należących do różnych właścicieli. Opis utrudnia też fakt, że podział wsi na Kuczynę Wielką i Małą nastąpił już w 1. poł XV w. Spróbujemy sporządzić zestawienie właścicieli na poszczególnych działach w latach 30. XV w., czyli już po wymienianym w innych opracowaniach Pakoszu. Dział 1. - Michał i Paweł, którzy kupili swoją część od Stefana Sarnowskiego, syna wójta - Jana; dział 2. - Michał, który swą część nabył od Jutki, żony Jakuba z Krobi; dział 3. - Paweł ożeniony z Katarzyną, której w 1434 r. dał 16 grzywien posagu i t. wiana, dział 4 - Sowińscy: Piotr, Jakub i Michał oraz dział 5. - Jan Bryl, który swą część nabył od Mikołaja Szaldry (Szaldana?). Powyższy Jan Bryl w 1442 r. procesował się z Mikołajem i Michałem. Gwoli ścisłości ci dwaj byli dziedzicami Brześnicy (Brzeźnicy) i nazywali się Brześnickimi. Michał Brześnicki w r. 1471 występował jako stryj Jadwigi, żony Marcina Mączki, wójta pyzdrskiego a w 1475 r. jako stryj Piotra Kręskiego z Mniejszej Górki. Dział Bryla w poł. XV w. znajdował się w Kuczynie Małej. Oczywiście poszczególni dziedzice czynili ze sobą transakcje, procesowali się i zawierali związki małżeńskie. Niestety nie jesteśmy w stanie opisać tych wszystkich wydarzeń, dlatego poprzestaniemy na kilku najważniejszych. W 1450 r. Małgorzata, córka Piotra Sowińskiego sprzedała Brylowi swą część za 100 grzywien. Rok później bratankowie Mikołaja: Jan, Wawrzyniec, Maciej, Wojciech - bracia niedzielni (zapewne ci z Mierzewa), sprzedali swoją część Janowi Kragyewskiemu (?) za 50 grzywien. W 1464-65 r. Mikołaj Mączka Kuczyński miał terminy ze strony braci: Mikołaja, Wawrzyńca, Marcjana i Andrzeja (zapewne tych z Unięcic); w latach 1469-70 tegoż Mikołaja Mączkę z Małej Kuczyny pozywali Mikołaj i Wawrzyniec bracia z Mierzewa. Żeby było ciekawiej, niektórzy z dziedziców pochodzili ze wsi która już nie istnieje - Badurkowa (w źródłach także jako Badurczino, Baduczino). I tak w 1465 r. Mikołaj z Badurkowa część tej wsi sprzedał za 40 grzywien Janowi z Kuczyny Wlk. W 1476 r. Łukasz z Badurkowa sprzedał pół łanu roli folwarcznej, za 17 grzywien Janowi Koniecznemu z Kuczyny Wlk. W 1482 r. Stanisław Badurkowski z Badurkowa i Kuczyny Wielkiej został pozwany przez Marcina Badurkowskiego "Kozła" ("Koszel") za najście i spalenie dworu z przyległościami. Samych różnych Mikołajów w latach 70. XV w. było trzech: Mikołaj z Wielkiej Kuczyny, Mikołaj Grunowski zwany "Pierzchała" oraz Mikołaj Mączka, który miał żonę Katarzynę, a w 1482 r. wyderkował część wsi od Jadwigi - żony Macieja Kawieckiego; nie żył już w 1485 r. Na pocz. XVI w. nazwisko Badurkowskich uproszczono do postaci "Badurka". W 1514 r. części Kuczyny nabył Stanisław z Pakosławia Pakosławski. W 1523 r. wraz z synem Bernardem zapisywali oni 30 grzywien posagu i t. wiana żonie Bernarda Katarzynie Pijanowskiej, córce Macieja. W 1526 r. Bernard powtórzył oprawę tego posagu na połowie swych części w Wielkiej Kuczynie i Badurkowie. Pięć lat później sprzedał te dobra Maciejowi Zimlińskiemu. Inną część żona Jana Kuczyńskiego - Jadwiga - sprzedała w 1525 r. za 30 grzywien Wojciechowi Pakosławskiemu. Rok później Stanisław K. sprzedał ogród i dwa łany "puste" braciom rodzonym: Stanisławowi i Janowi Kiełbaskom. Inną część Jan K. sprzedał w 1530 r. Jadwidze Przeborowskiej 1-o v. Zimlińskiej, żonie Ambrożego Prz., za kwotę 100 złp. W tym samym roku inną część sprzedała tejże Przeborowskiej Jadwiga Wilkońska. Wszystko jeszcze w tym samym roku odkupił od niej Jerzy Przeborowski. Transakcje pomiędzy Zimlińskimi, Przeborowskimi, Pakosławskimi i Kuczyńskimi "Kiełbaskami" trwały jeszcze co najmniej do końca XVI w., kiedy to ród Kuczyńskich w Kuczynie zanikł. Z tego okresu warto odnotować pojawienie się Wojciecha Włostowskiego w 1540 r. - dziedzica z Chwałkowa oraz rok 1546, kiedy to część wsi odziedziczył Stanisław Borzymowski, syn Marcina i Radzickiej, wówczas jeszcze małoletni. Jego żoną była później Regina Zimlińska, córka Michała, która sprzedała w r. 1557 swe części Zimlina i Kuczyny Wielkiej za 1.000 złp. Stanisławowi Konarzewskiemu, a mąż na połowie swych części w Radziczu oprawił jej 450 zł posagu. W 1556 r. pojawił się też Jerzy Miaskowski h. Bończa, który kupił od Małgorzaty Zimlinskiej, żony Benedykta Miaskowskiego, części Zimlina i Kuczyna, a jednocześnie "Biernasiowskie Siedlisko" w Krzekotowicach sprzedał za 100 złp. bratu Janowi. Kupione części Zimlina i Kuczyny w 1557 r. sprzedał swemu stryjecznemu bratu Jerzemu, synowi Benedykta. W tym samym roku córka Michała Zimlińskiego, Regina Borzymowska, sprzedała swe części Stanisławowi Konarzewskiemu. Dwa lata później Miaskowski zapisywał na 1/2 Zimlina i Kuczyny 300 grzywien posagu i t. wiana Małgorzacie Zimlińskiej. Oprócz powyższych, w 1561 r. części wsi trzymał Mikołaj Głogiński, który sprzedał je Wiktorynowi Lubiatowskiemu. Wszyscy w. wymienieni dziedzice występują w zapiskach wraz z całą plejadą Przyborowskich, zarówno pań, jak i panów, szczególnie synów Ambrożego P.: Wojciecha, Jerzego, Feliksa, Prokopa, Macieja i Andrzeja, którzy procesowali się pomiędzy sobą o dobra. Ostatnimi z Kuczyńskich na Kuczynie byli synowie Wincentego: bracia Michał i Jan. W 1596 r. Jan Kuczyński sprzedał swoją część Mikołajowi Pudliszkowskiemu. Ten w 1601 r. sprzedał dział w K. Wielkiej i pustki Badurkowo synowi Jerzego Przyborowskiego - Aleksandrowi. W tym samym roku Mikołaj P. wyderkował Pudliszki z pustką Krajenka Piotrowi Piotrkowskiemu, synowi Wojciecha. Ten był posesorem Pudliszek i Kuczyny co najmniej do 1604 r. Wdową po Mikołaju była Anna Bojanowska h. Junosza, zaś ich synem Stanisław, któremu matka w 1623 r. scedowała zapis odnośnie dóbr Pudliszki, Kuczynka i Kuczyna. Po 9 latach Stanisławowi swoje części sprzedała także Marianna Przyborowska, zamężna za Władysława Gronowskiego. W poł. XVII w. grunta wsi częściowo scalono, ograniczając ich podział tylko do dwóch części: Pudliszkowskich i Andrzeja Borek-Gostyńskiego. Oczywiście każda z części miała swoich dzierżawców i poddzierżawców, m.in. Kamieńskich, Rydzyńskich, Tymienieckich i Bojanowskich h. Junosza. Pod koniec XVII w. Gostyński wyderkował dobra m.in. Krzysztofowi Unrugowi, staroście gnieźnieńskiemu. W 1688 r. Adam Gostyński sprzedał Pudliszki, Kuczynę, Kuczynkę, Badurkowo i Krajenkę Chryzostomowi Gorzeńskiemu, żupnikowi bydgoskiemu, za kwotę 93 tys. złp. Jednocześnie zapewnił 10 tys. złp. posagu żonie, Dorocie Rydzyńskiej, córce Łukasza. Na pocz. XVIII w. stan własności w Kuczynie wyglądał następująco: dzierżawcą części Unruga był Sebastian Bojanowski, zaś posesorem drugiej części wsi był Ludwik Dzierzbicki, ożeniony z Józefą Parczewską. Wśród poddzierżawców pojawiają się: podstarości Rogowski, Ostaszewscy i Stawscy. Kolejne nazwiska to: posesor Sebastian Bogucki, dzierżawca Kasper Miaskowski h. Bończa - podstolic poznański i w latach 40. Jan Budziszewski h. Grzymała, stolnik przemyski, który w 1750 r. kwitował się z Miaskowskim z 3-letniego zastawu Kuczyny Wielkiej. Mniej więcej w tym czasie dziedzicem został Andrzej Wilczyński (1710-1769), ożeniony najpierw z Katarzyną Kunowską (zm. 1758), a nast. z Urszulą Kowalską. Dziedzic był chorążym chorągwi pancernej w. p. W 1776 r. w Rawiczu dzielono spadek po Wilczyńskim oraz po jego ojcu Kazimierzu. Dziedziczyli: wdowa która "w międzyczasie" zdążyła wyjść za Kaźmierza Gorzyńskiego, regenta nakielskiego oraz dzieci: Ignacy, Maksymilian, Anna i Marianna. Na skutek tego podziału dobra otrzymał Ignacy Wilczyński. Posesorem Pudliszek oraz Kuczyny i Kuczynki był już wtedy Wojciech Morawski, sędzia ziemski wschowski, który w 1778 r., pod zakładem 108.500 złp. sprzedał na rzecz stryjecznego bratanka Wojciecha dobra Belęcin i część Karchowa. W 1796 r. kupił on Pudliszki i Czachorowo. Ok. 1780 r. ożenił się z Zofią Sczaniecką, córką Michała i Krystyny z Bojanowskich, z którą spisywał wzajemne dożywocie w 1786 r. Wojciech i Zofia Morawscy mieli synów: Michała, Józefa, Franciszka, Kajetana oraz przedwcześnie zmarłych: Ignacego Pantaleona Kajetana i Piotra oraz córkę Krystynę Wiktorię Józefę zmarłą w tydzień po urodzeniu w 1793 r. Ok. 1790 r. część Wilczyńskich kupił Jan Pruski h. Leliwa, ożeniony z Ludwiką Sczaniecką z Łagowca h. Ossoria. Mieli oni córki: Franciszkę (ur. 1798), Mariannę (ur. 1800) i Józefinę Judytę (1804-1877), zamężną za Józefa hr. Łubieńskiego h. Pomian (1797-1885). Posesorem wsi w tamtym czasie był Ludwik Dzierzbicki ożeniony z Józefatą Parczewską. Ok. 1815 r. posesję po Dzierzbickim wziął brat dziedzica - Franciszek, ożeniony z Franciszką Rytelską. Dziedzic Jan Pruski był posłem na sejm w 1779 r., a w czasach Księstwa Warszawskiego sędzią pokoju w Kaliszu. Zmarł on w wieku 82 lat, dnia 1. czerwca 1824 r. Dobra po teściu objął Józef hr. Łubieński i już w 1825 r. we dworze w Kuczynie urodziła się córka jego i Józefy - Tekla Anna. Wcześniejszy syn Włodzimierz (1824-1849) urodził się jeszcze w Pudliszkach. Kolejne córki Łubieńskich to: Franciszka, Antonina, Wiktoria, Maria, Irena, Barbara i Ludwika. W 1840 r. Włodzimierz Łubieński ożenił się z Luizą des Loges, z którą miał syna Kazimierza Jana (1849-1891). Ten w 1870 r. ożenił się z Jadwigą Tarło, z którą miał syna Eugeniusza (1872-1895). Eugeniusz hr. Łubieński w 1890 r. ożenił się z Anną Gwidoną Łubieńską, z którą miał syna Romana Tomisława Jana (1895-1916). Jan nie zdążył się ożenić i zmarł będąc bezpotomnym. Niestety zapiski o Kuczynie urywają się w poł. XIX w. i nie wiemy czy przeszła ona (?) w 1862 r. wraz z Pudliszkami w ręce Niemca Kennemana.
W 1885 r. na Kuczynę składała się wieś oraz dominum o pow. 1314 mórg. We wsi było 6 domów i 42 m-ców wyznania katolickiego. Domena posiadała 7 domów i 141 m-ców. Wchodziła w skład majętności w Pudliszkach. Prawdopodobnie z rąk niemieckich dobra wykupił pod koniec XIX w. Stanisław Mikulski z Chwałkowic (zm. 1905). Dobra w Kuczynie liczące 285 ha odziedziczył po nim Zygmunt ożeniony z n.n. Ireną. W latach 20. XX w. jako właścicielkę wymienia się Irenę Mikulską. Żona zapewne dzierżawiła Kuczynę, zaś Zygmunt zajmował się 262-hektarowymi Chwałkowicami. W 1926 r. dobra pod zarządem Ireny miały 485 ha obszaru, w tym 463 ha ziem uprawnych, 15 ha łąk i pastwisk oraz 7 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy podawany jako podstawa do wyliczenia podatku wynosił 2439 talarów. Zygmunt Mikulski zmarł w Chwałkowicach 21 grudnia 1937 r. i pochowany został w Stawie. W 1930 r. Kuczyna liczyła 222 m-ców. Na krótko przed wybuchem 2. wojny światowej folwarkiem w Kuczynie zarządzał Mariusz Sumiński. Po zajęciu wsi przez Niemców został aresztowany w ramach akcji "Tannenberg". Dnia 21 października 1939 r. 31-letni Sumiński został rozstrzelany wraz z innymi ziemianami, policjantami, urzędnikami i robotnikami, na rynku w Krobii, przez oddział SS - Einsatzkommando nr 15, pod dow. sturmbannführera Franza Sommera. Po wojnie dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Na terenie dawnego folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo w latach 90. XX w. Na wschód od PGR-u, na terenie byłego parku, znajdowała się też baza OMT (Ośrodek Maszynowo Transportowy).
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka Genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Krobia.org: https://www.facebook.com/krobia.org/posts/1894999203845270
Mapster:
6796 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4267_Kroben_1940.jpg;
17094 @ Karte des Deutschen Reiches 1:100 000 - Generalstabskarte /1870 - 1944/
- plik mapy: KDR100_349_Gostyn_ca1893_DRMC5820349.jpg;
17120 @ Karte des Deutschen Reiches 1:100 000 - Generalstabskarte /1870 - 1944/
- plik mapy: KDR100_374_Rawitsch_ca1893_DRMC5820374.jpg
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi N-S (obróconej ok. 5 st. w prawo), fasadą zwrócony na zachód. Budynek parterowy, nakryty wysokim, dwuspadowym, naczółkowym dachem. Po obu stronach korpusu głównego niższe, parterowe przybudówki. Wejścia w obu elewacjach; od zachodu dawna weranda.
Zespół folwarczny jest mocno przekształcony, część zabudowań wyburzono, dostawiono też nowy budynek pośrodku podwórza. Dwór stanowił jego wschodnią pierzeję, a zarazem oddzielał część gospodarczą od parku. Przy drodze ograniczającej zespół dworski od południa znajdowały się domy i ogródki pracowników folwarku.

Park

Park dworski w Kuczynie praktycznie nie istnieje. Niegdyś rozciągał się pomiędzy drogami ograniczającymi zespół dworski od północy i wschodu, od strony zachodniej do drogi gruntowej prowadzącej z folwarku do kolonii mieszkalnej a od południa do przepływającej strugi czy też rowu. W części zach. zachowały się relikty stawu. W dużym uproszczeniu można przyjąć, że na park składały się współczesne działki ewid. nr ...271/2, 270/9 (największa), ...270/5 i kilka pomniejszych. Na dz. nr ...457 znajdował się niewielki sad owocowy. Opisywany obszar ma ok. 5,3 ha pow. i z całą pewnością stanowił park dworski co najmniej do pocz. XX w. Pomijając sad, staw i bliżej nieokreślone nieużytki, park zajmował ok. 4 ha powierzchni. (Pomiary: Geoportal, 24.01.2018 r.).

Inne

Zabudowania folwarczne.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Karol Barsolis Turysta Kulturowy 9 lat i 4 miesiące temu
witam Magde.

Odwiedziłaś piekne poludniowe tereny Wielkopolski ( Major Polonia )

Tereny z bardzo ciekawa historia ,


Pozdrawiam Karol Barsolis Turysta Kulturowy

PS.

wokół jest pełno takich ciekawych obiektow , co wioska to PALAC - DWOREK itp.