Kotowiecko

Stan obecny

Prawdopodobnie własność J.S.T., ew. prywatny.

Historia

Dwór z 1. poł. XIX w.
Kotowiecko to wieś leżąca 10 km na zachód od Kalisza. Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z XV w. Jej właściciele w 2. poł. XV w. przyjęli nazwisko Kotowieckich; rodzina ta siedziała we wsi mniej więcej do 1640 r. Pod koniec XVI w. we wsi pojawili się także Pawłowscy z Pawłówka, następnie Deszczyńscy (1613), Swiniarscy, a w 1624 r. Regina Swinarska, wdowa po Jerzym Przybysławskim sprzedała część wsi Wojciechowi Wilczkowskiemu. Ostatni z Kotowieckich - Jan - miał córki, które wyszły za Żakowskiego i Roguskiego. Te przekazały dobra Poklękowskiemu, który w 1643 r. sprzedał je Stanisławowi Stoleckiemu. W 1649 r. dziedzicem był Wojciech Wierusz-Stolecki. Już po szwedzkim "potopie" we wsi rodziły się dzieci Stanisława Stoleckiego, m.in. Zofia i Jadwiga. W zapiskach pojawia się także sporo nazwisk dzierżawców dóbr, m. innymi Bartoszewskich. W 1688 r. Wojciech, syn Stanisława Stoleckiego sprzedał dobra Wojciechowi Bartoszewskiemu. Ok. 1695 r. ten wybudował we wsi pierwotny dwór, w którym oprócz dziedziców mieszkali także zarządcy - Watta-Kosiccy. W 1600 r. Wojciech sprzedał wieś swojemu synowi Stanisławowi. Od pocz. XVIII w. w zapiskach znajdujemy głównie nazwiska dzierżawców, niemniej wieś pozostawała w rękach Bartoszewskich. Dopiero w 1745 r. Jan B., syn Wojciecha sprzedał K. Andrzejowi Bogdańskiemu, komornikowi ziemskiemu granicznemu. Ten miał synów: Ludwika, Mateusza i Stanisława. Po 1768 r. dobra przeszły w drodze wiana na Dzierzbickich, a na pocz. XIX w. - Parczewskich. Ok. 1813 r. dziedzicami wsi byli już Kajetan Morawski z żoną Julianną z Załuskowskich. W K. rodziły się ich dzieci: Józef Nikodem Franciszek, Tekla Adalberta Marianna, Marianna Aniela, Kajetan Piotr Ignacy i Julian. Dziedzic zmarł 6 stycznia 1829 r. na febrę, mając 42 lata. Przez jakiś czas majątkiem zarządzali posesorzy Parczewscy, a w dniu 1 lipca 1835 r. oficjalnym dziedzicem Kotowiecka i Pawłówka został najstarszy syn Kajetana - Józef z żoną Eugenią. Tu wynikają pewne rozbieżności co do imienia żony; w jednej z zapisek imię jest nawet poprawione z "Eugenia" na Józefa. Zapewne żona ta była dwojga imion...
Józef Dzierżykraj-Morawski h. Drogosław był ziemianinem, ale także generalnym dyrektorem ziemstwa kredytowego. W 1842 r. wybudował we wsi obecny dwór. W 1885 r. obchodził jubileusz 50-lecia pracy w zawodzie rolnika. Zmarł dnia 12 października 1902 r. w wieku 89 lat. Jego spadkobiercy wprawdzie rozbudowali dwór, lecz doprowadzili do zapaści finansowej majątku. W 1906 r. Kotowiecko zostało wystawione na przymusową licytację i nabyła je pruska Komisja Kolonizacyjna.
W 1885 r. Kotowiecko w dawnym pow. pleszewskim dzieliło się na wieś oraz domenę z gruntami o pow. 1329 mórg. We wsi znajdowało się 14 domów ze 101 m-cami wyznania katolickiego; 39 analfabetów. Z kolei na terenie domeny, w 9 domach mieszkało 174 osób, w tym 61 analfabetów. W tym okresie na polach majątku odkopano monety rzymskie z I i II wieku. Przy kopaniu rowu odnaleziono złotą monetę z napisem "Princepa juventutis", wybitą przez Maksyma Cezara Germanika.
Po 1906 r. wieś pozostawała w rękach niemieckich. W 1926 r. należała do Ferdynanda Lekowa, właściciela również Głusek i Żakowic. Majątek miał 715,94 ha obszaru, w tym 557,22 ha ziemi uprawnej, 49,78 ha łąk i pastwisk, 88,72 ha lasów oraz 19,52 ha nieużytków (drogi, place, etc.). Do wyliczenia podatku, majątek wykazywał 2580 talarów tzw. czystego dochodu gruntowego. Po wojnie dobra przejął i znacjonalizował Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.
Wielka genealogia Minakowskiego
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926
Geoportal
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór neogotycki. Budynek o urozmaiconej bryle, wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi N-S, fasadą skierowany był zapewne na wschód, gdzie otwierała się oś widokowa przez park. Od południa przybudówka z wieżą od strony zachodniej. Na całości wielospadowe dachy kryte dachówką.

Park

Park z XVIII / pocz. XX w., na rzucie regularnego kwadratu, przekomponowany prawdopodobnie w 1903 r., o pow. 10,37 ha.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011