Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Zdjęcie archiwalne

Miniatura Kołaczkowo
Zdjęcie Marek Kujawa

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Tadeusz RepećS FTomek MalikMarek KujawaJarosław Bochyński

Kołaczkowo

Kolaczkowo, Ringhofen (1940-45)

Województwo:wielkopolskie
Powiat:wrzesiński
Gmina:Kołaczkowo
Rodzaj obiektu:Pałac

Rejestr zabytków

Zespół:pałacowy z 1 poł. XIX w.
Obiekt:pałac, nr rej.: 2521/A z 7.10.1955
Park:nr rej.: 1992/A z 1.02.1985

Stan obecny

Własność J.S.T.
Gminny Ośrodek Kultury im. Władysława Reymonta w Kołaczkowie.
Izba Pamięci, biblioteka.

Historia

Pałac z pocz. XIX w.
Pierwsi właściciele wsi pisali się z Kołaczkowa, następnie (w 2. poł. XV w.) przyjęli nazwisko Kołaczkowskich. Zapiska z 1469 r. mówi o braciach "niedzielnych" Janie, Bogumile i Mikołaju de Kołaczkowo. W 1506 r. panią wienną w Kołaczkowie była Anna, z którą o wygnanie ze wsi procesowali się bracia Strzałkowscy. Już w tamtym czasie wraz z Kołaczkowem w zapiskach wymieniany jest Wszebórz. W 1514 r. obie te wsie nabył od Małgorzaty z Osieczny Hieronim Rozdrażewski, następnie dał je żonie Dobrogosta Jezierskiego - Barbarze. Jezierski był dworzaninem hrabiów Górków, zaś w 1528 r. objął stanowisko burgrabiego szamotulskiego. W tym też roku żona przekazała mu majątek w dożywocie, zaś burgrabia odwdzięczył się jej tym samym. W tamtym czasie dobra Jezierskich obejmowały Wszebórz, Kołaczkowo, Łagiewniki oraz Jeziora, Kaleje, Zaniemyśl i Winną w pow. pyzdrskim. Dobrogost Jezierski miał dwóch braci: Jana i Stanisława, którzy po jego śmierci w 1538 r. dali majątek "ze szczególnego afektu" księdzu Łukaszowi z Górki, późniejszemu biskupowi włocławskiemu. Wdowa Barbara nie czyniła problemów i także przekazała swoją część Górce. Po księdzu Łukaszu Górce odziedziczyli jego bratankowie, synowie Andrzeja Górki, kasztelana poznańskiego: Stanisław, Łukasz i Andrzej. W 1552 r. bracia zdecydowali się sprzedać dobra Kasprowi Kaczkowskiemu. Ten po 12 latach dał majątek swemu bratu Jarosławowi K., stolnikowi inowrocławskiemu. Gwoli ścisłości musimy nadmienić, że owi Kaczkowscy pisali się z Rojewa w pow. inowrocławskim, a pieczętowali prawdopodobnie herbem Świnka. Kolejnymi Kaczkowskimi "po mieczu" byli: syn Kaspra - Adam, Jerzy (1633) oraz Franciszek (1680). W 1688 r. ten ostatni sprzedał Kołaczkowo i Łagiewniki Franciszkowi Skaławskiemu, zaś Franciszek po 10 latach odsprzedał dobra Elżbiecie Mycielskiej h. Dołęga, wdowie po Piotrze Jakubie na Gocłach Gocłowskim, kasztelanie przemęckim. Zaledwie po 2 latach Mycielska sprzedała majątek Zofii Koczorowskiej 1-o v. Sczanieckiej, 2-o v. Zajączek, 3-o v. Zakrzewskiej, za kwotę 60 tys. złp. Na skutek porozumienia z 1708 r., Kołaczkowskie dobra wzięli w posesję synowie Koczorowskiej z ojca Stanisława Zajączka: Władysław i Wojciech. Wypada dodać, że Zajączkowie pisali się z Wrzący Wielkiej i pieczętowali herbem Świnka, podobnie zresztą jak Kaczkowscy. W 1708 r. nie mogli dokonać podziału dóbr ze względu na małoletnie rodzeństwo: Józefa i Franciszkę oraz przyrodniego brata, już z kolejnego męża matki - Antoniego Zakrzewskiego. W 1715 r. jako dziedziców K. wymienia się Władysława Zajączka ożenionego z Krystyną Rakoszewską. Po 6 latach tenże Władysław dokonywał komplanacji z klaryskami gnieźnieńskimi, wziął także część wsi od młodszego brata Józefa. Analizując zapiski z poł. XVIII w. dochodzimy do wniosku, że wieś musiała być w tym okresie podzielona. Świadczą o tym pojawiające się ponownie nazwiska Kaczkowskich, dzierżawiących swoją część Wojciechowi Urbanowskiemu i Aleksandrowi Wolskiemu (1726). Jako dziedzic połowy Kołaczkowa, w 1729 r. pojawia się także Antoni Kamiński.
Władysław Zajączek był właścicielem wsi (połowy?) co najmniej do 1742 r. Później, po ślubie córki - Jadwigi Zajączek - z Jakubem Suchorzewskim h. Zaręba, chorążycem bydgoskim, ten otrzymał majątek w wianie. Jadwiga i Jakub mieli 3 synów: Ignacego, Władysława (pułkownika koronnego) i Jana (szambelana królewskiego). W 1779 r. Jan i Władysław Suchorzewscy sprzedali swoje części Ignacemu. Ten trzymał wieś przez 21 lat, a w 1790 r. sprzedał ją zięciowi - Piotrowi Sokolnickiemu h. Nowina (1762-1808), podkomorzemu królewskiemu, za kwotę 170 tys. złp. Piotr ożeniony był z Marią Nepomuceną Suchorzewską., z którą miał 7 dzieci. Niestety nie wiemy, w jaki sposób Kołaczkowo przeszło później w ręce Kajetana Antoniego Stablewskiego h. Oksza (?), dla którego na pocz. XIX w. Tadeusz Grabowski wybudował obecny dwór. Z całą pewnością w tym okresie Suchorzewscy nie byli spokrewnieni ze Stablewskimi. Pokrewieństwo takie wprawdzie zaistniało, ale dopiero w 2. połowie XIX w. Kajetan Stablewski ożeniony był z Rozalią Korytowską h. Mora, z którą miał syna Józefa (1800-1873). Józef ożenił się z Praksedą Dąmbską h. Godziemba, 1-o v. Sokołowską (Sokołowski - generał W.P. - przyp.). Dziedzicem Kołaczkowa Józef został już w 1824 r. Nie posiadali z Praksedą potomstwa, zaś majątek sprzedali krewnemu żony - Gustawowi Dąmbskiemu (1799-1863). Ten już w 1826 r. uzyskał tytuł hrabiowski. Był porucznikiem W.P., uczestniczył w powstaniu listopadowym, za co otrzymał krzyż Virtuti Militari, później zajął się karierą naukową oraz polityką. Kilkakrotnie był posłem na sejmy. Oprócz Kołaczkowa posiadał Wszeborz i Jadowniki w pow. żnińskim. W dniu 20 września 1840 r. w Kołaczkowie zaślubił Leokadię hr. Dąmbską, z którą miał 9 dzieci. Staraniem Stablewskich i Gustawa Dąmbskiego w Kołaczkowie wybudowano nowy murowany kościół. Erygowano tu parafię, która należała do dekanatu miłosławskiego. Dąmbscy doprowadzili majątek do stanu rozkwitu, wybudowali w nim nowoczesną gorzelnię, młyn parowy oraz cegielnię. Dobra uzyskały miano "rycerskich" a w 1875 r. liczyły 2685 mórg. Drugi majątek Dąmbskich w pow. wrzesińskim - Wszebórz miał 2740 mórg rozległości. Obydwa majątki Dąmbski sprzedał w tymże roku, za 380 tys. talarów niejakiemu Schultzowi z Petershagen pod Frankfurtem. W 1881 r. Schultz dokupił majątki Grabowo i Krzywą Górę od Władysława Łaszczyńskiego oraz Zieliniec od Juliusza Pilaskiego.
W 1885 r. na Kołaczkowo składała się wieś oraz dominium o pow. 2685 mórg. We wsi znajdowało się 15 domów ze 132 m-cami; była też ona siedzibą parafii. Na terenie domeny było 12 domów z 270 m-cami, w tym 1 ewangelik. Wieś pozostawała w rękach niemieckich aż do parcelacji na pocz. XX w. Po wyzwoleniu Polski w 1920 r. właścicielem dość sporej resztówki został Władysław Reymont (1867-1925), pisarz, prozaik i nowelista, ożeniony z Aurelią Schatzschneider 1-o v. Szabłowską. W tym okresie dwór stał się centrum kulturalnym okolicy. Bywali tu m.in. Wincenty Witos, Władysław Grabski, Zenon Przesmycki, Kornel Makuszyński i Maciej Rataj. Majątek w 1926 r. liczył 212,5 ha i wykazywał 660,67 talarów czystego dochodu gruntowego. Na ogólny areał składało się 202,5 ha ziemi uprawnej, 7,5 ha nieużytków i 2,5 ha wody. Po śmierci pisarza wdowa sprzedała dwór prof. Antoniemu Tomaszowi Aleksandrowi Juraszowi (1882-1961). Profesor był słynnym chirurgiem, w czasie 2. wojny światowej współtwórcą Polskiego Wydziału Lekarskiego w Edynburgu (Szkocja). Był też pierwszym dziekanem tego wydziału. Do Kołaczkowa tylko dojeżdżał, traktując pałac jako letnią rezydencję. Wieś w 1930 r. liczyła 296 m-ców. We wrześniu 1939 r. własciciele zostali zmuszeni opuścić pałac. Żona Reymonta po sprzedaży majątku wyjechała na Mazowsze gdzie ponownie wyszła za mąż. Zginęła w 1940 r., podczas bombardowania Warszawy. Po wojnie dobra w Kołaczkowie zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Dr Jurasz do Polski przyjechał na krótko. W 1947 r. wyemigrował do USA i zamieszkał w Margarethville. Zmarł po powrocie ze zjazdu chirurgów w Dublinie i początkowo pochowany był w USA, jednak jego ostatnią wolą było spocząć na cmentarzu w Poznaniu, co nastapiło w 1977 r. W pałacu w Kołaczkowie po wojnie początkowo mieściły się mieszkania, a obecnie w części budynku znajduje się muzeum. W pomieszczeniach pałacu który jest ośrodkiem kultury odbywają się spotkania, działa też biblioteka oraz koła zainteresowań.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Wielka Genealogia Minakowskiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Strona internetowa Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu;
Strona internetowa "Na przekór dniom...":
https://naprzekordniom.wordpress.com/2016/06/18/kolaczkowo-wielkopolskie-rezydencje/#more-5039;
Tablica informacyjna obok pałacu w Kołaczkowie;
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac klasycystyczny. Budynek wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi S/SW-N/NE, fasadą zwrócony na E/SE, czyli dla uproszczenia na wschód. Jest piętrowy, nakryty naczółkowym dachem, z 9-osiową fasadą akcentowaną centralnie umieszczonym portykiem kolumnowym w wielkim porządku, złożonym z dwóch rzędów kolumn jońskich (podobnie jak w Lubostroniu). Kolumny dźwigają belkowanie i trójkątny fronton, który podczas remontów pozbawiony został tympanonu w postaci herbów rodowych.

Park

Park z pocz. XIX w. o pow. ok. 5,47 ha. Dla uproszczenia można by przyjąć, że park znajduje się na jednej działce ew. nr ...153/16 o pow. 4,4672 ha, jednak spore fragmenty drzewostanu znajdują się także na działkach sąsiednich: od zachodu nr ...154, od wschodu nr ...153/2 oraz od południa dwa wąskie pasy: dz. nr ...152 i dz. nr 153/12 (Geoportal, 25.07.2017 r.). W południowej części parku znajduje się duży plac (niegdyś plac sportowy) a w północnej niewielki staw.

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.