Wiśniewo

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z pocz. XX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z poł. XIV w., kiedy to w źródłach pojawia się Bodzanta z Wiśniewa. Ok. 1370 r. znajdujemy tu Przecława, a w 1399 r. Sędziwoja, który pozywał Pakosława z Jeziorek. W XV w. wieś dzierżyli właściciele sąsiednich dóbr. Prawdopodobnie nigdy nie przyjęli oni nazwiska Wiśniewskich. Przez wieś przewijali się Margońscy z Margońskiej Wsi i Smuszewscy ze Smuszewa. W 1450 r. wzmiankowany jest Andrzej Nielataj z żoną Małgorzatą. W 1520 r. Mikołaj Margoński ożenił się z Barbarą Damasławską, której zapisywał na dobrach 1200 złp. posagu i tyleż wiana. Mieli oni syna Tomasza, który ożenił się z Reginą Grodzieńską. Tomasz w 1539 r. zapisywał jej na swoich dobrach w pow. poznańskim i kcyńskim 2 tys. złp. posagu i t. wiana. Po nim majątek wraz z Wiśniewem odziedziczyli Małgowscy, którzy w poł. XVI w. sprzedali je Janowi Czarnkowskiemu h. Nałęcz. Spadkobiercami Tomasza byli również bracia Grzymułtowscy, którzy w 1567 r. sprzedali swoją część dóbr braciom Stanisławowi i Wojciechowi Czarnkowskim. W tajemniczy sposób w 1571 r. w zapiskach pojawia się Jakub Rokossowski, podkomorzy wojewódzki poznański, który sprzedaje Wiśniewo za 15 tys. złp. Wojciechowi Sędziwojowi Czarnkowskiemu (Sędziwój to nie drugie imię, a człon nazwiska), kasztelanowi santockiemu, staroście generalnemu Wielkopolski. 5 lat później Wojciech za tę samą kwotę odsprzedał wieś rodzonym braciom, Wincentemu i Stanisławowi Budziszewskim. Kolejny właściciel Jan Choiński pojawił się dość szybko i już w 1586 r. sprzedał Wiśniewo Janowi Wałdowskiemu ze Słupów (k. Szubina - przyp.). Po Janie dobra odziedziczył syn Wojciech, który w 1594 r. zapisywał na nich 4 tys. złp. posagu i t. wiana żonie Małgorzacie Smuszewskiej. Na pocz. XVII w. dziedzicem wsi był już Stefan z Grudny Grudziński. Jeszcze w 1620 r. synowie Wojciecha Wałdowskiego: Jan, Wojciech i Marcin sprzedawali mu swoje części Wiśniewa. Syn dziedzica, kasztelana nakielskiego również miał na imię Stefan. W 1640 r. sprzedawał Wiśniewo, Kołybki i Kopaninę Aleksandrowi Skoroszewskiemu, za kwotę 20 tys. złp. Nie jesteśmy jednak pewni, czy do transakcji doszło, bo informacja z 1655 r. mówi, że dziedzic Stanisław Grudziński wystawił na wojnę ze Szwedami 2 żołnierzy tzw. łanowych. W latach 1658-74 dobra wielokrotnie przechodziły z rąk Stanisława do jego siostry Heleny zamężnej za Franciszka Mycielskiego h. Dołega i z powrotem. Ostatecznie Mycielska sprzedała majątek w 1677 r., a nabywcą za 24 tys. złp. został Felicjan Trzciński h. Rawicz, syn Bartłomieja. Po Trzcińskim Wiśniewo trzymał Jan Krzycki h. Kotwicz, który w 1751 r. sprzedał dobra za 40 tys. złp. Konstantemu Ponikiewskiemu h. Trzaska, ożenionemu z Franciszką Miaskowską h. Bończa. Po śmierci Konstantego, Franciszka wyszła w Czeszewie (w 1754 r.) za syna Krzysztofa Gockowskiego i Teresy Skotnickiej - Michała (1730-1788) - regenta grodzkiego a później burgrabię kcyńskiego. Wraz z nimi w Wiśniewie zamieszkał syn Ponikiewskiej - Antoni. Ten ożenił się z Zofią Borek-Gostyńską z Gostynia h. Gryzina, z którą miał syna Stefana Egidiusza. Niedługo później Antoni umarł, zaś wdowa wyszła ponownie za mąż, za Nepomucena Trzcińskiego. W 1786 r. urodził się ich syn Jakub Apolinary. 14 stycznia 1787 r. w Wiśniewie zmarła stara dziedziczka, Franciszka z Mieczkowskich / Ponikiewska / Gockowska. Po śmierci Nepomucena Trzcińskiego Wiśniewo wróciło w ręce Ponikiewskich. W 1808 r. Stefan Gedeon (czy też Egidiusz) Ponikiewski zaślubił Józefę Borek-Gostyńską (1786-1859). W 1810 r. urodził im się pierwszy syn Franciszek, dwa lata później córka Pelagia Nepomucena, w 1813 r. syn Jan, a w 1814 r. kolejny syn - Julian Stefan Józef. W 1820 r. urodził się kolejny syn Ponikiewskich - Wincenty, a 2 lata później córka Stefania Józefa. Tego samego roku (1822), w dniu 6 października zmarła stara dziedziczka Wiśniewa, Zofia z Ponikiewskich Trzcińska, córka Andrzeja Gostyńskiego. Później dziedzicom urodziło się jeszcze dwoje dzieci: Józef Kalasanty (w 1826 r.) i Marianna Waleria Konstancja Eufrozyna (w 1827 r.). Z ośmiorga dzieci Stefana i Józefaty dziedzicem Wiśniewa został Julian Stefan Ponikiewski (1814-1895), który w 1868 r. ożenił się z Jadwigą Łubieńską z Łubnej h. Pomian (1844-1901). Dla formalności podamy, że jego brat Franciszek ożenił się z Teklą Wolszlegier, z którą miał 3 dzieci: Wacława (1945-1921), Stanisława (1848-1913) i Mariannę (1851-1896). Dziedzice: Julian i Jadwiga P. mieli nieznaną nam z imienia córkę. W 1885 r. Wiśniewo dzieliło się na wieś gospodarską oraz dobra, które nosiły już wówczas miano "rycerskich" - Rittergut. We wsi liczącej 95 ha gruntów były 3 domy z 26 m-cami, zaś w 877-hektarowym majątku 13 domów i 283 m-ców. W 1887 r. zmarł brat dziedzica - Wincenty. W 1891 r. dziedziczka procesowała się z Władysławem Gutowskim, o przypisanie jej autortwa wiersza "Djable". Niestety nie udało nam się dotrzeć do rzeczonego wiersza. Julian Ponikiewski zmarł mając 76 lat, 21 stycznia 1895 r. i pochowany został w Czeszewie. Po Ponikiewskich majątek jeszcze dwa razy zmieniał właścicieli. W 1926 r. należał do Bolesława Buszkiewicza, który ponoć był budowniczym obecnego dworu (?). Dobra liczyły ogółem 585,2 ha, na co składało się 377,1 ha roli, 107,3 ha łąk i pastwisk, 74,7 lasów, 15,2 ha nieużytków oraz 10.9 ha wód. Czysty dochód gruntowy podawany jako podstawa do wyliczenia podatku wynosił 1788 talarów. W 1930 r. wieś liczyła 197 m-ców. Po 2. wojnie światowej dawny folwark został zabrany i rozparcelowany przez Skarb Państwa Polskiego. Dwór w pierwszych latach po wojnie stał pusty, później przeznaczony został na mieszkania. Na terenie dawnego folwarku w latach 50. XX w. gospodarowała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna, później jego ziemie podzielono pomiędzy PGR-y w Gręzinach i Kołybkach.
Źródła:
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Wielka Genealogia Minakowskiego;
Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi W-E, fasadą zwrócony na północ. Piętrowy, nakryty dachem czterospadowym, z prostokątną wystawką w postaci dodatkowej kondygnacji, górującą ponad dachem. W 9-osiowej fasadzie nieznaczny, 3-osiowy ryzalit zwieńczony trójkątnie. W elewacji ogrodowej centralnie umieszczony wgłębny portyk osłaniający wejście, poprzedzony schodami.

Park

Park dworski z k. XIX w. o pow. ok. 1,5 ha. Park stanowi płd. część dz. rolnej nr ...63/2 o pow. 7,5798 ha (Geoportal, 3.03.2017 r.). Większa część parku to duże puste przestrzenie pozbawione drzew: place, łąki i nieużytki.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011