Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Rąbczyn
Dla Portalu PolskieZabytki Renia Szczepanek 2015
Miniatura RąbczynMiniatura RąbczynMiniatura RąbczynMiniatura Rąbczyn

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek KujawaJakub Andrzejewski

Rąbczyn

Rombschin

Województwo:wielkopolskie
Powiat:wągrowiecki
Gmina:Wągrowiec
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Szkoła. Własność Gminy Wągrowiec.

Historia

Dwór z ok. poł. XIX w.
W dawnych zapiskach wieś znajdujemy jako: Repczino, Rapoczino, Rapczino i Rapcino oraz z niem. Romczyn i Rombczyn. Od XIV w. była gniazdem rodowym Rąbczyńskich. Na pocz. XVI w. wieś składała się z ról dziedzicznych i kmiecych. Dziesięcinę snopową dawano proboszczowi w Łeknie, zaś kolędę kmiecie płacili po groszu od dymu (zagrody), a zagrodnicy po pół grosza. Ród Rąbczyńskich wygasł na pocz. XVII w. a w 1635 r. wieś należała już do Karnkowskich h. Junosza. Jan Karnkowski był wojewodą płockim. W jego imieniu majątkiem zarządzali posesorzy, m.in. Wojciech Spławski z żoną Barbarą. W 1677 r. dziedzicem był Adam Karnkowski, po nim zaś Ignacy, proboszcz i kanonik katedralny płocki. W skład jego dóbr wchodziły też Pogrzybów i Jelitowo. Na pocz. XVIII w. dzierżawił majątki m.in. Mierzewskim h. Leszczyc; w 1722 r. procesował się z Brodzickimi. Kolejnymi posesorami byli Jakub i Konstancja Sokołowscy, którym w 1741 r. w Rąbczynie urodziła się córka Jadwiga Elżbieta. Kolejna córka, Joanna, w 1751 r. wyszła za Andrzeja Mierzejewskiego (późniejszego skarbnika radziejowskiego) z Miastowic. Od ok. 1766 r. posesorami Rąbczyna byli już Niedzielscy. Właściciele dóbr w tym czasie zawierali kolejne kontrakty sprzedaży, i tak w 1767 r. Wojciech Opaleński sprzedał dobra swej siostrze Józefie Rydzyńskiej h. Wierzbna, za kwotę 200 tys. złp, ta zaś w 1775 r. odsprzedała wszystko zięciowi - Jakubowi Radońskiemu, starościcowi (synowi starosty) powidzkiemu. Jakub ożenił się z Teresą Antoniną Rydzyńską, z którą miał dwanaścioro dzieci, w tym syna Onufrego Adalmara Erazma (1790 Bzowo - 1830 Lugano, Szwajcaria). Ten początkowo był podkomorzym gnieźnieńskim, następnie przebywał na emigracji. Był wolnomularzem, podpułkownikiem oraz uczestnikiem kampanii francuskiej. Ożenił się z Antoniną z Ryszyńskich, z którą nie miał potomstwa. Za granicą przyjął nazwisko Onufirs Von Radońsky. W 1816 r. sprzedał Rąbczyn Józefowi Zerboni di Sposetti, prezesowi WXP (Wielkiego Księstwa Poznańskiego), tajnemu radcy królewskiemu. Ten w 1. poł. XIX w. przebudował dwór nadając mu obecną formę, a także przekomponował park. W 1833 r. oficjalnym dziedzicem Rąbczyna został jeden z zięciów Józefa - Jerzy Seydlitz. W 1855 r. sprzedał on majątek Wilhelmowi Düttchke. W 1885 r. na Rąbczyn składała się osada wiejska, dominum i okręg dominalny. Do okręgu należały ponadto: Nowa Wieś, Mrowiniec, Augustowo i leśniczówka. Okrąg miał łącznie 38 domów z 654 m-cami. Dominium w Rąbczynie posiadało 21 domów z 231 m-cami i 2553,22 ha obszaru, w tym 1539,1 ha ziemi uprawnej, 313,5 ha łąk, 46,74 ha pastwisk, 585,2 ha lasów, 45,96 ha nieużytków i 22,72 ha wód. Majątek był w wysokiej kulturze rolnej i uzyskiwał aż 18178 marek czystego dochodu gruntowego. Poza tradycyjnymi uprawami specjalizował się w hodowli owiec i bydła, posiadał też dwie cegielnie oraz młyn i gorzelnię parową. Osada wiejska posiadała 17 domów ze 114 m-cami, w tym 60 katolików i 54 ewangelików. Już w XIX w. we wsi znaleziono cmentarzysko z reliktami przedmiotów sprzed n.e. oraz garnek ze srebrnymi monetami polskimi i krzyżackimi. Po parcelacji przeprowadzonej na pocz. XX w. wieś całkowicie zmieniła swój charakter. Po likwidacji folwarku utworzono szereg mniejszych gospodarstw. Już w okresie międzywojennym układ przestrzenny pierwotnego folwarku był całkowicie nieczytelny. Największe gospodarstwo o areale 86 ha posiadał Fryderyk Schmidt. Gorzelnia już wtedy nie należała do majątku, lecz stanowiła oddzielną spółkę o nazwie Brennereigenossenschaft, Sp. z o.o. W 1930 r. wieś liczyła 673 m-ców, znajdował się tu szereg obiektów użyteczności publicznej, sklepy i zakłady, w tym mleczarnia i suszarnia płatków ziemniaczanych. W okresie 1939-43 wieś nosiła nazwę Lindenhof, a do końca wojny - Grünlinden. Po wojnie budynek dawnego dworu przeznaczony został na cele oświatowe.
Źródła:
Wikipedia: https://de.wikipedia.org/wiki/W%C4%85growiec;
Strona internetowa wsi Rąbczyn: http://rabczyn.pl.tl/OPIS-MIEJSCOWO%26%23346%3BCI.htm;
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Wielka Genealogia Minakowskiego;
Mapster: http://www.mapywig.org/m/WIG_maps/series/025K/P37-S24-I_WAGROWIEC_1934.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór eklektyczny. Budynek wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi N-S, fasadą zwrócony na wschód (z lekkim odchyleniem północnym), parterowy, nakryty dwuspadowym, naczółkowym dachem, podpiwniczony. W fasadzie centralnie umieszczone wejście, poprzedzone dwubiegowymi schodami, osłoniętymi drewnianym gankiem. Na skutek remontów budynek uzyskał obecną formę architektoniczną. Nie potrafimy powiedzieć na ile zgodną z oryginałem, gdyż nie posiadamy jego zdjęć archiwalnych.
Układ przestrzenny dawnego zespołu dworskiego jest całkowicie przeobrażony.

Park

Brak. Na pocz. XX w. przy gospodarstwach znajdowały się niewielkie ogrody, będące reliktami wcześniejszego parku, który rozciągał się od dworu aż do drogi ograniczającej założenie od zachodu. Jedynym reliktem parku jest staw znajdujący się na płn. od szkoły.
Mapster: http://www.amzpbig.com/maps/3269_Mietschisko_1936.jpg

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.