Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Popowo Tomkowe

Joachimshof

Województwo:wielkopolskie
Powiat:gnieźnieński
Gmina:Mieleszyn
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Własność prywatna, dom nr 35.

Historia

Dwór z pocz. XIX w.
W 1. poł. XV w. wieś Popowo nie była jeszcze podzielona i należała w całości do Wojciecha z Popowa. Tenże Wojciech miał również części w Owieczkowie (obecnie nieistniejącym) i Dębnicy. Kluczowym momentem dla historii wsi jest 2. połowa XV w. gdy jej część należała do Thomka Popowskiego, od którego też została nazwana P. Tomkowym. Ów Tomek posiadał także działy Popowa "Wielkiego", czyli Podleśnego, zaś wg tejże zasady P. Tomkowe zwano "Małym". W 1469 r. Tomek zapisał 5 grzywien czynszu księdzu Franciszkowi, przy altarii Św. Marii Magdaleny w Gnieźnie i jeszcze w tym samym roku zmarł, zaś dziedzicem wsi został syn jego Jan, zwany Mazgułą. Kolejni Popowscy trzymali wieś prawie do końca XVII w. Nie będziemy wymieniać wszystkich ich imion, gdyż żaden z tego rodu nie był szczególnie ważną postacią historyczną. Kolejni dziedzice na przestrzeni wieków posiadali również części sąsiedniego Inaczewa Popowa (etymologia tej nazwy w opisie P. Ignacewa w naszym katalogu) oraz Popowa Podleśnego. W 1580 r. Popowscy posiadali w Popowie Tomkowym 3 i pół łanu, 2 zagrodników i 1 rzemieślnika, a Mieleńscy jeden półłanek z 1 zagrodnikiem. W 1618 r. wieś składała się z 2 łanów, 3 zagród i wiatraka, właścicielem był Aleksander Popowski, a następnie Wojciech i Paweł - ostatni z tego rodu na Popowie T. W poł. XVII w. Popowscy sprzedali wieś Świętosławowi Kołudzkiemu, następnie dziedzicem tej wsi był Józef Grochowicki, ożeniony z Katarzyną Dembińską. Po Józefie dobra odziedziczył Kajetan Grochowicki, profesor filozofii w kollegium piotrkowskim. W 1755 r. scedował on swoje części na rodzeństwo: Antoniego i Konstancję Grochowickich. W 1758 r. Grochowiccy postanowili sprzedać majątek Zofii Tomickiej 1-o v. Skrzetuskiej, 2-o v. Krassowskiej, wdowie 3-o v. po Jakubie Tomickim. Zacna wdowa wyszła za mąż po raz czwarty, za Macieja Chociszewskiego który tym sposobem wszedł w posiadanie P. Tomkowego. Prawdopodobnie to Chociszewski scalił wszystkie trzy Popowa w jedną majętność, którą w 1790 r. sprzedał Janowi Gozimirskiemu, synowi Jakuba, skarbnikowi gnieźnieńskiemu i kaliskiemu. W skład majątku oprócz Inaczewa Popowa i Popowa Tomkowego oraz Podleśnego wchodziła tzw. dziedzina Ossowska. Na pocz. XIX w. dziedzicem wsi był Józef Gozimirski (czy był to syn Jana?), który ok. 1820 r. wybudował tu dla zarządców obecny dwór. Posesorem w tym okresie był Wincenty Konarski, a od 1821 r. Nikodem Jaraczewski h. Zaremba ożeniony z Marianną. W dniu 17 lipca tegoż roku urodziła im się córka Wincencja Tekla. Na skutek małżeństwa córki Józefa, Febronii Ksawery Gozimirskiej ze Stefanem Borzęckim h. Półkozic (1786-1845), ten dostał Popowo T. jako wiano. W 1815 r. urodziła się ich córka Wiktoria, która 13 października 1846 r. w Kołdrąbiu wyszła za Edmunda Krynkowskiego, posesora Ujazdu. Krynkowski miał wcześniej żonę z którą się rozwiódł, Kordulę Skarżyńską h. Bończa. We dworze w Popowie rodziły się dzieci Krynkowskich: Stefania Apolonia (w 1848 r.), Dawid Józef (w 1851 r.) i Zdzisław Marian (w 1854 r.). Pod koniec XIX w. wieś przeszła zapewne w ręce niemieckie.
W 1885 r. Popowo Tomkowe czyli Johannesruh, miało 3 domy i 26 m-ców wyznania katolickiego; część wiejska zajmowała południową połowę Tomkowa. Cześć północną czyli majętność zwaną Joachimshof, stanowiło dominium w pow. gnieźnieńskim z 9 domami i 158 m-cami, w tym 20 ewangelików. Dobra liczyły 416,58 ha powierzchni, na co składało się 361,15 ha ziemi uprawnej, 14,79 ha łąk, 20,17 ha pastwisk, 10,21 ha lasu, 9,73 ha nieużytków i 0,17 ha wody. Czysty dochód gruntowy wynosił 2260 marek. Gospodarstwo posiadało własny młyn, a specjalizowało się w hodowli bydła. Na pocz. XX w. dobra zostały rozparcelowane, zaś P. Tomkowe stanowiło wieś i gminę w pow. gnieźnieńskim. Po rozparcelowaniu majątku pozostała resztówka z 60 ha, której właścicielem w okresie międzywojennym był Jan Wieczorek. W 1930 r. we wsi liczącej 342 m-ców znajdowała się Kasa Pożyczkowo-Oszczędnościowa Sp. z n.o., wiatrak J. Chudziaka, karczma J. Michałowicza, kuźnia J. Kasprowicza oraz warsztat kołodziejski Matuszewskiego. Po 2. wojnie światowej dwór przeznaczony został na cele oświatowe. Po likwidacji szkoły stał się on własnością prywatną i został wyremontowany.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Wojciech Józef Skowroński "Rody szlacheckie w Wielkopolsce w XVI - XIX w.";
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Mapster:
5513 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/,
plik mapy: 3371_Modlin_1911.jpg
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi WzN-EzS, fasadą skierowany na SzW (dla uproszczenia - południe), parterowy, nakryty dachem naczółkowym. W fasadzie ryzalit zwieńczony trójkątnie, w elewacji północnej mniejsza wystawka, umieszczona analogicznie jak w fasadzie.

Park

Pozostałości parku z XIX w. o pow. ok. 1,4 ha, głównie na dz. ewid. nr ...105 o pow. 1,205 ha oraz na kilku dz. sąsiednich (Geoportal, 8.09.2017 r.).

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.