Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek KujawaJakub Andrzejewski

Pomarzanki

Moorhof (1939-45)

Województwo:wielkopolskie
Powiat:wągrowiecki
Gmina:Skoki
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Własność prywatna lub Skarb Państwa.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Pierwsze wzmianki o wsi znajdujemy na pocz. XVI w., kiedy to płaciła daniny kościołowi w Jabłkowie. Przed 1523 r. kmiecie dawali proboszczom po wiertelu żyta i owsa od łanu, zaś zagrodnicy i karczmarz po wiertelu owsa. Dzięsięcinę snopową z łanów dziedzicznych pobierał proboszcz w Pomarzanach, zaś z łanów kmiecych proboszcz w Pobiedzicach. W 1580 r. wieś należała do Wojciecha Jabłkowskiego, następnie do Mikołaja Węgorzowskiego. W 2. poł. XVII w. dziedzicem został Sędziwój Wyganowski, następnie Mikołaj Goryszewski, który w 1699 r. sprzedał dobra Wawrzyńcowi Gozlińskiemu, za kwotę 21,7 tys. złp. Na pocz. XVIII w. włascicielem był już Paweł Korytowski. W zapiskach znajdujemy też całą rzeszę spadkobierców dawnych właścicieli, posesorów itd., m.in. Nieżychowskich h. Pomian, Swiniarskich i Dorpowskich. Z tychże wywodziła się Franciszka, która wyszła za Czapskiego, starostę mieszczewskiego. W 1776 r. dziedzicem P. był Antoni Dorpowski, chorąży gnieźnieński, zaś posesorem Samuel Nowowieyjski. Żoną dziedzica była w tamtym czasie Marianna Swiniarska; mieli oni dwie córki: Małgorzatę i Mariannę. Już w tamtym czasie we wsi mieszkali przyszli dziedzice - Buchowscy, jednak właścicielem wsi był Piotr Brzeski h. Oksza, chorąży radziejowski, który ożenił się z Małgorzatą Dorpowską i dostał wieś jako wiano. W 1790 r. sąd polubowny przeprowadzony we dworze w Popowie ustalił, że Pomarzanki dostaje Małgorzata z Dorpowskich Brzeska. Potomkowie Brzeskich rządzili tu do 1. poł. XIX w. Dobrami zarządzali posesorzy, m.in. Łubkowscy. Około 1840 r. właścicielem P. został Kajetan Chryzostom Buchowski z Buchowic h. Sas (1812 Poznań - 1900 Pomarzanki), aktywny działacz społeczny i poseł na sejm. W 1841 r. w Kaźmierzu zawarł związek małżeński z Zuzanną Otto-Trąmpczyńską h. Topór (1818-1905), z którą miał 5 dzieci, w tym: Adama, Marię (1843-1924) zamężną za Karola Pagowskiego, Cecylię (1848-1918) zamężną za Ignacego Zielewicza oraz Antoninę (1849-1925) zamężną za Walerego Dembińskiego. W 1885 r. na Pomarzanki składała się wieś oraz dominium, łącznie 12 domów ze 164 m-cami. Dobra posiadały 472,19 ha gruntów, w tym 312,18 ha ziem uprawnych, 33,51 ha łąk, 60,6 ha pastwisk, 55,94 ha lasów, 9,53 ha nieużytków oraz 0,43 ha wód. Czysty dochód gruntowy wynosił 2536 marek. W skład okręgu dominalnego wchodził też folwark Jabłkówko z 1 domem i 18 m-cami. Ze 182 m-ców okręgu, 5 było ewangelikami. Po rodzicach dobra odziedziczył Adam Buchowski, który ożenił się z Heleną Prądzyńską h. Grzymała. Miał z nią 6 dzieci: Stanisława ożenionego z Zofią Drogowską, Kazimierza, Teodorę, Seweryna, Kajetana (1873-1918) ożenionego z Cecylią Retz i Marię (1873-1918) zamężną za Mariana Foerstera. W 1905 r. majątek odkupił od rodziny młody Kajetan B. Po jego śmierci dobrami zarządzała wdowa Cecylia. W 1926 r. z 465,7-hektarowego majątku uzyskiwano 846 talarów czystego dochodu gruntowego. Na ogólny areał składało się 305,7 ha ziem uprawnych, 94,1 ha łąk i pastwisk, 55,9 ha lasów, 9,5 ha nieużytków oraz 0,5 ha wód. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Dwór oraz wszystkie budynki folwarku z czasem wyburzono.
Źródła:
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Wielka Genealogia Minakowskiego;
Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal, Mapster:
http://www.mapywig.org/m/WIG_maps/series/025K/P38-S24-F_KISZKOWO_1933.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dzięki mapie rastrowej Geoportalu znamy położenie nieistniejącego dworu. Zlokalizowany był pośrodku parku, wybudowany w dłuższej osi N-S, fasadą zapewne skierowany na wschód. Na południe od dworu znajdował się duży staw z wyspą pośrodku. Zabudowania gospodarcze znajdowały się na wschód od cz. rezydencjonalnej, obecnie teren ten stanowią nieużytki.

Park

Park dworski XIX/XX w., zachowany w dawnych granicach, zajmujący w całości dz. ewid. nr 302805_5.0009.28/1 o pow. 5,0233 ha. (Geoportal, 4.02.2017 r.). Ciekawostką są relikty dużego stawu pośrodku, niewidocznego na mapie Geoportalu, za to wyraźnie znaczącego się na mapach Google. Prawdopodobnie został on zasypany gruzem z rozbiórki zabudowań. Wyraźnie widoczne są za to dwa niewielkie stawy znajdujące się nieco wyżej na północ.
Numer rejestru zabytków: 2023/a/85

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.