Parzęczew

Stan obecny

Dwór – stan techniczny dobry.
Stan własności nieznany.

Historia

Dwór z XIX / pocz. XX w.
Wieś na przestrzeni dziejów nosiła różne nazwy, które mogą pokrywać się z historycznymi nazwami Parzęczewa w pow. grodziskim, np Parzniczewo, Parzęczewo, Parzenczewo. Jak podaje Sł. G.K.P.... niemiecką nazwą tej wsi było Perentschew. W XV w. wieś leżała w pow. pyzdrskim i była podzielona na kilka działów, należących m.in. do dziedziców sąsiednich wsi, np Anny de Zawidowicze, Jana de Lobesz, czy Jakuba de Noskowo. Całą tę trójkę wymienia wzmianka z 1438 r. W 1473 r. znajdujemy Grzegorza z Noskowa, który część wsi wymienia ze Stanisławem z Wielkiej Sobótki. Rodzimi mieszkańcy wsi zwali się Parzenczewskimi (Parzniczewskimi), zaś pierwszymi jakich tu znajdujemy w latach 70. XV w. jest rodzeństwo: Marcin, Dersław, Maciej i Anna.
W 1482 r. wdowa po Macieju – Czeszka – procesowała się z pozostałymi braćmi. W XVI w. oprócz miejscowych dziedziców, na innych działach siedzieli: Jan Głogiński z żoną Zofią, Maciej Raszewski (1516), Maciej Głogiński z żoną Dorotą, Marcin Parzniczewski (1550) i Paweł Wolicki. Za czasów Wolickiego we wsi wymieniony jest już dwór, na którym (i na pozostałych dobrach) zapisywał on 1000 złp. posagu żonie Katarzynie, córce Wojciecha Dzierzmanowskiego. W 1558 r. wdowa po Marcinie Parzniczewskim – Anna Kromolicka - „wiedziona matczyną miłością” dała swoją część dóbr synom: Janowi, Maciejowi i Marcinowi. W 1578 r. Parzęczew należał do Kacpra Parzęczewskiego. Zanim ród Parzęczewskich wyniósł się z P. na dobre, w zapiskach znajdujemy jeszcze dwóch jego przedstawicieli: Wojciecha i jego syna Jana. W części Noskowskich synem Piotra, a zarazem dziedzicem, był Jakub Noskowski. W 1. połowie XVII w. i oni opuścili tę wieś. Poza tym ciągle byli właścicielami swojego Noskowa i Goliny. W okresie wojen szwedzkich w Parzęczewie siedzieli bracia Jan i Andrzej Słoneccy, synowie Stanisława, od których część P. odkupił Zygmunt z Sielnicy Jemiałkowski, ożeniony z Teresą Staręcką. W 1672 r. tenże Zygmunt sprzedał P. Chryzostomowi z Dobrzycy Dobrzyckiemu h. Leszczyc, synowi Adama. Po Chryzostomie dobra odziedziczył jego syn Rafał, ożeniony z Konstancją Gawłowską. Rafał z Konstancją mieli pięcioro dzieci: Zygmunta, Wawrzyńca Rocha, Dorotę, Franciszkę Kunegundę, Annę, Ludwikę i Konstancję Katarzynę. W tamtym czasie Dobrzyccy posiadali także Noskowo i Łobesz (w zapiskach Łobez), zaś właścicielami tych ostatnich byli bracia i bratankowie Rafała. Dziedzic zmarł 23 stycznia 1736 r. i pochowany został w P. Dobra po nim przejął Józef Dobrzycki, syn Michała i Anny Radzewskiej. Józef D. ożeniony był dwukrotnie: z Józefiną Rydzyńską z Werbna h. Wierzbna ok. 1730 r., a ok. 10 lat później z Anną Urszulą Prusimską z Kolna h. Nałęcz. Z drugiej żony pochodziła córka Jolanta (1740-1778), zamężna za Jana Nepomucena Mycielskiego h. Dołęga (1736-1805), starostę ośnickiego. W 1766 r. Jolanta Dobrzycka sprzedała Noskowo, Parzęczewo i Kopalicę, Antoniemu z Błociszewa Gajewskiemu, kasztelanowi nakielskiemu., staroście kościańskiemu. za kwotę 189 tys. złp. Po III rozbiorze Polski Parzęczew przeszedł w ręce niemieckie, w których pozostawał do wybuchu 2. wojny światowej. W 1885 r. Parzęczew był wsią i folwarkiem w pow. pleszewskim. We wsi znajdowało się 10 domów ze 175 m-cami, w tym 156 katolików i 19 protestantów. Folwark wchodził w skład majętności w Górze, a na jego terenie były 4 domy i 62 m-ców.
Miejscowości nie wymienia żadna z popularnych ksiąg adresowych okresu międzywojennego. Właścicielem dóbr w Górze i Parzęczewie był w tamtym czasie Ernst Gottfeld Fisher von Mollard, który w 1920 r. wybudował dwór w Parzęczewie, ponadto posiadał tu prywatne lotnisko, hangar oraz samolot DH-60G Gipsy Moth. W 1934 r. Fisher-Mollard został członkiem aeroklubu poznańskiego. Istniała teoria, że to on 1 września 1939 r. zbombardował swoim samolotem Pleszew zabijając kilkanaście osób, jednak okazało się to kłamstwem. Ataku prawdopodobnie dokonał Henshel HS 123, startujący z lotniska Stare Olesie. Samolot Fishera był w tym czasie na przeglądzie technicznym w Poznaniu. W latach 1939-45 wieś nosiła nazwę Eichstätten. Po wojnie na terenie folwarku znajdowała się spółdzielnia produkcyjna. Później dwór stał się własnością miejscowej OSP, która prawdopodobnie przebudowała obiekt.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Powiat jarociński: http://www.powiat-jarocinski.pl/Perelki_architektoniczne.html
Blog „Zapomniane miejsca”: http://zapomniane-miejsca.blogspot.com/2013/09/prywatne-lotnisko-fischera-von-mollarda.html
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
6718 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4070_Gora_1911.jpg
6719 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4070_Gora_1940.jpg
16388 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4070_Gora_1944_UPKrak.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Budynek wzniesiony na nierównomiernym, wydłużonym planie, w dłuższej osi N-S, fasadą zwrócony na zachód. Dwór stanowi południowa część budynku, piętrowa, z wieżą umieszczoną w płd.-zach. narożniku. Przybudówka od str. północnej stanowi własność OSP.

Park

„Park Soldana”, współcześnie przezwany „parkiem solana” - park z pocz. XX w. o pow. 5,6 ha, w 1911 r. jeszcze nie istniał. Założony zapewne w okresie spiętrzenia wód „Czarnego Rowu”, w wyniku którego powstał Staw Parzęczew. Począwszy od torów kolejowych w kierunku północnym, zbiornik przechodzi w tzw. „Kanał Obry”.

Inne

Zabudowania gospodarcze: 2 gorzelnie, płatkarnia, tartak, cegielnia;
Lotnisko wojskowe z pełną infrastrukturą (pomieszczenie na 8 samolotów);
Kolejka polna (12 km)

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011, Jacek Koszalik