Ordzin

Stan obecny

Prawdopodobnie własność J.S.T. Mieszkania.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Ordzin to wieś leżąca 13 km na płn.-zachód od centrum Szamotuł i 7 km na płd.-wschód od Wronek. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1394 r., gdy z Ordzina pisał się niejaki Dzierżek. Była to wówczas wieś szlachecka. W 1402 r. dziedziczka O. - Nosalina - toczyła spór z mieszczaninem poznańskim, Januszem Fafko, który pozywał ją o 2 grzywny i 13 skojców. Zapewne dziećmi tej groźnej niewiasty byli Janusz i Wichna, których można znaleźć w zapiskach z okresu 1409-1424. Kolejnymi dziedzicami wsi byli bracia niedzielni Wincenty i Piotr, których znajdujemy tu w okresie 1438-1449. Posiadali oni także wieś Sokolniki Wielkie, które w 1444 r. dali Gotardowi z Przyborowa, w zamian za 3 łany w Przyborowie i 400 grzywien dopłaty. Cztery lata później bracia dokonali podziału majątku, a każdy z nich zapisywał na swojej części posag i wiano dla przyszłej żony. Co ciekawe, obydwu pannom na imię było Anna. Wincenty ze swoją Anną miał syna Piotra, zaś jego brat Piotr ze swoją: Wawrzyńca, Wojciecha i Jana. W latach 1481-82 Piotr zapisywał po 150 grzywien posagu i wiana żonie Dorocie. Najpierw na części dóbr, a później także na połowie łąk i dworu oraz inwentarzu. W 1495 r. dziedzic zapisał czynsz roczny dla mansjonarzy w Ostrorogu, w wys. półtora grzywny (od sumy całkowitej 18 grzywien); pozostawił dwóch synów: Jana i Wincentego. Ciż bracia w 1498 r. mieli udać się na wyprawę turecką, jednak woleli posłać w zastępstwie niejakiego Bieniaka Ludgerza z Zajączkowa.
W 1508 r. wieś płaciła pobór od 14 łanów, a 2 lata później od 13 łanów osiadłych, folwarku, 4 zagrodników i karczmy. Dziesięciny z roli płacono wojewodzie poznańskiemu, Andrzejowi Szamotulskiemu. Z kolei dziesięcina z folwarku należała do plebana w Słopanowie, któremu dawano także meszne z 13 łanów osiadłych, po korcu (czego?) od 4 zagrodników i od karczmy. W 1518 r. bracia dokonali podziału majątku, po którym Wincenty odkupił od Jana jego połowę wsi, za kwotę 60 grzywien. Wincenty miał z Katarzyną Gorzewską syna - Stanisława - którego narzeczonej w 1552 r. obiecywał oprawę na Ordzinie i Bielejewie. Ową panną była zapewne późniejsza żona Stanisława - Dorota Włościejewska, córka Piotra. Dwanaście lat później Stanisław zapisał jej na Ordzinie po 600 złp. posagu i wiana. Z zapisek zebranych przez naukowców z PAN, dowiadujemy się wielu dodatkowych szczegółów o wsi. Z części danych, szczególnie statystycznych, zrezygnujemy ze wzgl. na objętość i przejrzystość opisu. Warto tu dodać, że za czasów Stanisława we wsi było 20 kmieci, a w 1563 r. płaciła ona podatki od 15 łanów i karczmy dorocznej. Z kolei dziesięciny ze wsi dawano biskupowi poznańskiemu. Synem Stanisława i Doroty był Maciej Ordziński, dziedzic także Ninina i Bielejewa. Za jego rządów, w 1580 r., wieś płaciła pobór od 15 łanów, 8 zagrodników i 3 komorników. Próbowali ją przejąć Mikołaj i Wojciech Gnuszyńscy, jednak zamysł ten im się nie udał. W 1588 r. Maciej Ordziński sprzedał Ordzin Piotrowi Czarnkowskiemu.
Jeszcze po ponad 50 latach, we wsi toczyły się spory na temat spadku po Macieju i jego żonie Jadwidze Koszutskiej h. Leszczyc. Przez ten czas przewinęli się tu Belęccy, Kuczkowscy i Stęgowscy, a do sprawy przeciwko Andrzejowi Mieleckiemu stanęli bracia Sczanieccy: Abraham, Stefan, Jan, i Władysław, z matką - Ewa Szołdrską. Ostatecznie sprawę wygrała Sczaniecka, po której odziedziczył Jan, a następnie Andrzej Sczaniecki (pod koniec XVII w.). W XVIII w. wieś straciła na znaczeniu i wraz z wieloma okolicznymi dobrami przeszła w ręce Radomickich h. Leszczyc, a następnie (ok. połowy XVIII w.) Raczyńskich h. Nałęcz, do których należała nieprzerwanie, aż do 1939 r. Ok. 1745 r. właścicielem klucza obrzyckiego był Leon Raczyński. Zainteresowanych historią majętności obrzyckiej odsyłamy do opisu Obrzycka w naszym katalogu. Folwarkiem na przestrzeni lat zarządzali liczni posesorzy, m.in. Bolesław Moszczeński, Żółtowscy h. Ogończyk, Paweł Gromadziński (pocz. XIX w.), Seredyńscy (lata 20.) i in., dla których wznoszono tu i remontowano kolejne dwory.
W 1885 r. Ordzin był folwarkiem należącym do Ordynacji, a zarazem okręgu dominalnego w Obrzycku. Było tu 10 domów ze 185 m-cami, zaś dobra liczyły 605 ha obszaru. Wieś należała do parafii w Słopanowie. Aż do wybuchu 2. wojny światowej majątek pozostawał pod zarządem dzierżawców, ekonomów, etc. W 1926 r. miał 604 ha obszaru, w tym 595 ha ziemi uprawnej, 7 ha łąk i pastwisk oraz 2 ha nieużytków. Posiadał własną kolejkę polną, a gospodarstwo specjalizowało się w reprodukcji nasion buraczanych. W celu wyliczenia podatku gruntowego, do urzędu skarbowego wykazywano kwotę 3104 talary tzw. czystego dochodu. W 1930 r. wieś liczyła 304 m-ców. Ostatnim przedwojennym właścicielem Ordynacji w Obrzycku był Zygmunt Raczyński. W latach 1939-45 wieś nosiła nazwę Trappenfeld. Po 2. wojnie światowej dawny folwark został rozparcelowany i przejęty przez Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski..., 1930 r.;
Geoportal;
Mapster:
5447 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy:
3364_Scharfenort_1940.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór o skromnych cechach klasycystycznych, wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi N-S, fasadą skierowany na E. Budynek jest parterowy, na wysokich piwnicach, nakryty dachem dwuspadowym mieszczącym użytkowe poddasze. W fasadzie centralnie umieszczony nieznaczny ryzalit z wejściem, zwieńczony trójkątnym szczytem z oculusem. Do wejścia prowadzą wysokie schody ujęte murkami, z dorobioną współcześnie metalową barierką.
Układ przestrzenny zespołu dworskiego w Ordzinie jest w znacznej mierze zachowany, nie licząc kilku wyburzonych zabudowań gospodarczych folwarku.

Park

Pozostałości parku dworskiego z XIX w. o pow. 1,4 ha (z dworem pośrodku), niegdyś nieco większego. Łąka w płn. części parku była tam już w okresie przedwojennym i kończy się szpalerem drzew, ograniczających założenie od północy.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011