Gogolewo

Stan obecny

Pępowo Sp. z o.o. Stadnina Koni.
Gogolewo. Jeździecki klub sportowy.

Historia

Pałac z 1820 r. / k. XIX w.
Pierwsze wzmianki o wsi pojawiają się w księgach grodzkich i ziemskich na pocz. XV w. i wymieniają sędziego poznańskiego – Paszka (Pakosława) z Gogolewa. Pierwszy drewniany dwór istniał tu już w poł. XV w. Mówi o nim zapiska z 1446 r., kiedy to Małgorzata ze Skoroszewic sprzedała ¼ dworu swojej nepotce, Małgorzacie z Gołaszyna. Połowa wsi Gogolewo należała wówczas do Ścibora z Niepartu, który w 1456 r. zapisywał na tych dobrach 300 grzywien posagu żonie Elżbiecie. Na pocz. XVI w. współdziedzicami G. byli Andrzej i Stanisław Imbirowie z Objezierza, którzy w 1517 r. sprzedali swe części Górskiemu. W latach 30. XVI w. G. przeszło z powrotem w ręce Objezierskich, a także częściowo Rosnowskich. W 1534 r. Benedykt Rosnowski zapisywał na swojej części 300 złp. posagu i t. wiana swej żonie Zofii Młyńskiej. Braci Rosnowskich było kilku i każdy z nich zapisywał podobne sumy swoim małżonkom. Wieś zapewne była podzielona na więcej niż dwie części, ponieważ wśród kolejnych jej posiadaczy oprócz Objezierskich i Rosnowskich znajdujemy także Janusza Jaskóleckiego. Ten ożeniony był z Anną Rosnowską, córką Jakuba. Taż miała siostry: Barbarę zamężną za Mikołaja Spławskiego i Agnieszkę zam. za Marcina Boboleckiego. Pod koniec XVI w. możemy wymienić dwóch dziedziców: Kaspra Jaskóleckiego oraz Benedykta Rosnowskiego. Tenże Benedykt miał synów: Jana ożenionego z Marią Mikołajewską i Benedykta (zwanego też Bieniaszem). W 1624 r. na skutek układu z bratem Gogolewo wziął Jan. On także zachował prawo patronatu nad kościołem w Nieparcie. W 1628 r. spisano intercyzę, w której Jan sprzedaje dobra bratu za 35,5 tys. złp. Benedykt ożenił się z Barbarą Komorowską z Komór Dąbrownych; zmarł przed 1648 r., zaś wdowa wydzierżawiła dobra Janowi Golińskiemu. Synami Benedykta i Barbary byli: Benedykt, Franciszek oraz Piotr Rosnowscy. Piotr ożenił się z Dorotą z Osieka Zakrzewską; w 1651 r. zapisywał jej na Gogolewie 6 tys. florenów posagu i t. wiana. W latach 1654-1660 bracia Benedykt i Franciszek sprzedawali swoje części Gogolewa Bronikowskim. Najpierw Florianowi ożenionemu z Zofią Milewską, a nastepnie ich synowi Janowi. W 1660 r. swoich praw do tej wsi zrzekła się także żona Franciszka Rosnowskiego – Anna Kierska. W Gogolewie pozostał Piotr, który miał syna Adama. Ten w 1682 r. sprzedał swoją połowę wsi Aleksandrowi Zakrzewskiemu, synowi Mikołaja, za kwotę 30 tys. złp. Ten ożeniony był z Zofią Pruszakówną, której po sprzedaży G. zapisał 5 tys. złp. na połowie Wieszczyczyna w pow. kościańskim. W 1688 r. dziedzicem G. był Adam Stanisław Los Goliński, syn Stefana, który sprzedał ½ wsi Adamowi Borek-Gostyńskiemu, za kwotę 29,5 tys. złp. Ten ok. 1700 r. ożenił się z Dorotą Rydzyńską, z którą miał syna Franciszka i córkę Zofię. Franciszek ożenił się z Katarzyną Wilczyńską, zaś Zofia wyszła za starościca kruszwickiego, Konstantyna Szygowskiego. Dobra odziedziczył Franciszek Gostyński, który w 1743 r. sprzedał je za 109,912 tys. złp. Piotrowi Sokolnickiemu h. Nowina, chorążemu poznańskiemu, pułkownikowi królewskiemu. Ten ożeniony był z Anną Gajewską, z którą mieli synów: Jana Nepomucena (1718-1785) i Ksawerego. W 1749 r. Gogolewo odkupił od ojca Jan Sokolnicki. Rok później ożenił się on z Teresą Otto-Trąmpczyńską, z którą miał córki Kunegundę i Mariannę oraz syna Piotra Prokopa (1762-1808). Marianna w 1774 r. zaślubiła Władysława Suchorzewskiego h. Zaremba, zaś Kunegunda ok. 1787 r. Ksawerego Łukomskiego h. Szeliga. Piotr ożenił się z Marią Nepomuceną Suchorzewską, a w 1786 r. w Gogolewie urodził się ich syn Telesfor Melchior Józef. Niestety nie wiemy jakim sposobem w posiadanie wsi wszedł Stefan Garczyński, generał w Koronie, ożeniony z Weroniką Krzycką h. Kotwicz. Wiadomo tylko, że był on spokrewniony z Sokolnickimi przez Gajewskich. Jego matka - Anna - miała brata Franciszka Gajewskiego, zaś wnukiem tegoż był Adam Norbert Gajewski ożeniony z Eleonorą Garczyńską – córką generała i Krzyckiej. Dobra po rodzicach miał odziedziczyć brat Eleonory - Antoni (1768-1813), jednak matka w 1792 r. sprzedała Gogolewo, Niepart i folwark Dębina Janowi Jakubowi Klugowi z Rokossowa. Kolejnym dziedzicem był Józef Antoni Dramiński h. Suchekomnaty, ożeniony z Karoliną Koszutską h. Leszczyc. Następnie dobra przeszły na krótko w ręce niemieckie i gdzieś na pocz. XIX w. wykupił je Marceli hr. Czarnecki h. Prus (III), ożeniony z Florentyną Chłapowską h. Dryja. Na Gogolewie utworzono ordynację, a Czarneccy postanowili „pisać się” z tej właśnie wsi. Ok. 1820 r. wybudowali obecny pałac wg projektu samego dziedzica, zapewne na miejscu starszego budynku. Marceli i Florentyna mieli czterech synów: Antoniego (1821-1886), Zygmunta Stanisława (1823-1908), Józefa (1830-1854) i Stanisława (1830-1905) oraz dwie córki: Celinę (1826-1896) i Helenę (1840-1867). Ok. 1852 r. dobra po rodzicach odziedziczył Zygmunt – drugi ordynat - który 1 grudnia 1849 r. zaślubił we Wrocławiu Marię Giżycką h. Gozdawa. Miał z nią ośmioro dzieci: Wiktora (1850-1916), Marcelinę, Wacława Jana Michała (1854-1955), Józefa Anastazego Jana Kazimierza (1857-1922), Michalinę Ludwikę, Michała Stefana Prota (1861-1947), Stefana Wacława Bolesława (1863-1932) i Szymona Mariana Tadeusza Zygmunta (1866-1940). Dobra odziedziczył najstarszy Wiktor. Hrabia był prawnikiem i historykiem, doktorem obojga praw, trzecim z kolei ordynatem na Gogolewie. Był on także patronem miejscowego kościoła. Po ukończeniu gimnazjum francuskiego studiował w Bonn, Heidelbergu i Wrocławiu. Po uzyskaniu tytułu doktora studiował chemię w Lipsku i rolnictwo w Halle. Zwiedził Francję, Anglię i Włochy, a nastepnie osiadł w Gogolewie. Był chory na astmę, dlatego poświęcił się badaniom naukowym w domowym zaciszu. Pracował nad zastosowaniem nowoczesnych środków chemicznych w rolnictwie. Metody te stosował na swoim gospodarstwie w Gogolewie. Publikował także prace na temat swoich badań językowych, także języków starożytnych. W 1876 r. w Odessie zaślubił Eufrozynę Marię Sobańską h. Junosza (1852-1918), córkę Stanisława i Tekli hr. Tyszkiewicz-Łohojskiej. Mieli z Marią czworo dzieci: Stanisława (1877-1942), Teklę Marię (1878-1932), Marcelego Kazimierza (1881-1949) i Edwarda (1885-1940). Z tej czwórki majątek w Gogolewie odziedziczył Marceli, który pod koniec XIX w. przebudował dwór, a w 1912 r. dokupił jeszcze Szczepice k. Kcyni o pow. 4360 mórg. Jego żoną była Seweryna Żółtowska h. Ogończyk (1893-1986), z którą miał syna Juliusza (1920-2005).
W 1885 r. na Gogolewo leżące w pow. krobskim składała się wieś oraz dominum o pow. 2835 mórg. We wsi znajdowały się 33 domy z 228 m-cami wyznania katolickiego, zaś na terenie domeny 13 domów z 229 m-cami (w tym 14 ewangelików). W latach 20. XX w. gospodarstwo przejął od brata Stanisław Czarnecki, który w 1917 r. zaślubił w Wałdowie Eleonorę Komierowską h. Pomian (1889-1934). Miał z nią synów: Marcelego (1919-1939) i Romana (1920-1002) oraz córkę Marię Bernadetę Teresę, etc. (ur. 1923). W 1926 r. Gogolewo wraz z folwarkiem Zygmuntowo liczyło 708 ha, w tym 567 ha ziemi uprawnej, 91 ha łąk i pastwisk, 32 ha lasu, 17,5 ha nieużytków i 0,5 ha wody. Czysty dochód gruntowy wykazywany jako podstawa do naliczenia podatku wynosił 3734 talary. W 1930 r. wieś liczyła 662 mieszkańców. Po 2. wojnie światowej dobra Czarneckich zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Na terenie dawnego folwarku znajdowała się stadnina koni, która istnieje tu do czasów obecnych i podlega pod stadninę w Pepowie. W okresie powojennym dawny zespół pałacowy posiadał własną nazwę MIłobędzin.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Mapster:
6798 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4268_Pempowo_1911.jpg
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac klasycystyczny. Budynek wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi N/NW-S/SE, fasadą zwrócony na E/NE, piętrowy, nakryty łagodnymi dachami wielospadowymi. Po bokach wyższej części środkowej znajdują się niższe – parterowe skrzydła. Fasadę akcentuje szeroka część środkowa zwieńczona trójkątnym frontonem, stanowiąca kompozycję sześciu pilastrów małego porządku w obu kondygnacjach i niższego portyku kolumnowego - 2 par kolumn po bokach ganku osłaniającego wejście. W elewacji ogrodowej fronton analogicznie jak w fasadzie; wejście od tej strony poprzedzone jest tarasem i szerokimi schodami.

Park

Park krajobrazowy z k. XVIII / XIX w., o pow. 13,514 ha. Z tej pow. można ew. wyłączyć plac w płn.-wschodnim narożniku o pow. 1,343 ha, wówczas na całą resztę (wraz z dworem i oficyną) przypada 12,17 ha. Na obszar ten składają się działki ewid.: nr ...186 o pow. 3,8799 ha; nr ...188 o pow. 3,6342 ha i pomniejsze, czyli cieki wodne i drogi. Na oddzielnej działce leży też wspomniany plac oraz dwór – dz. nr ...204 o pow. 2,0408 ha (Geoportal, 10.01.2018 r.). W parku na uwagę zasługuje aleja kasztanowa. Do pocz. XX w. park był mniejszy a jego część ozdobna zajmowała tylko nieco więcej niż połowę obecnego obszaru. Za to w płn.-wsch. części parku – tam gdzie teraz są place - znajdowały się sady owocowe. Na pocz. XX w. istniał już okrągły podjazd na osi pałacu.

Inne

Oficyna i zegar słoneczny.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011