Gębice

Stan obecny

Pałac Gębice - Hotel i centrum konferencyjne

Historia

Pałac z 1. poł. XIX w.
Pierwsze wzmianki o wsi znajdujemy w Regestach grodzkich i ziemskich na pocz. XVI w., kiedy to jej właścicielem był Piotr Frycz Jutroski, ożeniony z n.n. Anną. Przed 1519 r. wieś nabył za 500 grzywien Feliks Miaskowski h. Bończa. W 1552 r. potomkowie tegoż Feliksa: Jan, Piotr i Jerzy Miaskowscy dokonali podziału majątku, na skutek którego większą cz. Gębic dostał Jerzy. W 1559 r. zapisywał na tej części oraz na połowie Krzekotowic 800 złp. posagu i t. wiana żonie Małgorzacie, córce Wincentego Łąckiego h. Korzbok. Miaskowscy posiadali wieś aż do 1698 r., kiedy to Franciszek, Jakub i Abdon – synowie Macieja, kasztelana lędzkiego i Anny Klęczkowskiej, sprzedali wieś Teofilowi z Werbna Pawłowskiemu. Gdy na pocz. XVIII w. wieś przeszła w ręce luteranów, dziedzicem został Krzysztof Wilhelm von Rhediger (Redyger), ożeniony z Zofią Katarzyną von Salisch. Za czasów Rhedigera dzierżawcami G. zostali Żychlińscy h. Szeliga. Po śmierci dziedziczki Zofii, Krzysztof sprzedał G. szwagrowi – Adamowi Konradowi Unrugowi ożenionemu z Marią Elżbietą von Salisch. Ta zmarła młodo, w wieku 35 lat, prawdopodobnie przy porodzie córki - Krystyny Karoliny Teofili. Zapewne to dla Unrugów wzniesiono we wsi pierwotny dwór, o którym mówi wzmianka z 1725 r. W 1727 r. młody Żychliński w towarzystwie Adama Unruga zobowiązał się do sprzedaży G. Wojciechowi Aleksandrowi Złotnickiemu, jednak do tej transakcji nie doszło, zaś w 1729 r. nabywcami wsi zostali Mieruccy h. Poraj. W 1744 r. w Gembicach urodziła się Balbina Katarzyna, córka Józefa Mieruckiego i Antoniny Kościelskiej. Rok później urodziła się jeszcze jej siostra Anna. Dziedziczka Antonina zmarła w 1747 r. i pochowana została w Goruszkach. W rok po śmierci żony, Mierucki sprzedał Gembice za 120 tys. złp. Stanisławowi Linowskiemu, skarbnikowi poznańskiemu. Ten zmarł w Gębicach 11 października 1761 r. o czym mówi wzmianka „...Obiit Mfcus Stanislaus Linowski Podcillator vschov. apud Doctorem vschovae postmodum verts ad villam Gembice et deportatus ad Patres Reformatos. Sepultus in Monasterio eorum vulgo Gurka munites omnibus Sstis annorum circiter 70” (...zmarł u lekarza we Wschowie i eksportowany został do ojców reformatów w klasztorze w Górce...). Dwa lata później synowie Stanisława: Jan i małoletni Adam sprzedali Gembice Janowi Nepomucenowi Mycielskiemu, staroście ośnickiemu, za kwotę 170 tys. złp. Kolejnym właścicielem G. był Jan Jakub Klug, który w 1791 r. sprzedał Krzekotowice, Skoroszewice, Gembice i folwark Bugaj - Stanisławowi Bnińskiemu, podkomorzemu królewskiemu, za kwotę 570 tys. złp. W tym samym roku Bniński zmarł, zaś dobra przejął jego brat, Ignacy Rupert Bniński (1743-1804), starosta średzki. W 1796 r. dziedzic Ignacy B. sprzedał G. z przyległościami Aleksandrowi Bojanowskiemu h. Junosza, po którym odziedziczył syn Bogusław (1755-1816), ożeniony z Zofią Nieświastowską h. Nałęcz. Mieli oni sześcioro dzieci w tym córkę Antoninę (1802-1868), zamężną za Hieronima Michała Ostroroga-Gorzeńskiego z Gorzenia h. Nałęcz (1793-1846). Tym sposobem Gorzeński otrzymał Gębice w wianie. Mieli z Antoniną pięciu synów: Władysława (1826-1869), Antoniego (1828-1880), Zygmunta (1830-1886), Tadeusza (1833-1872) i Stanisława (1836-1898). Ok. 1830 r. Hieronim wybudował obecny pałac, a w jego otoczeniu założono park krajobrazowy. Dnia 6 lipca 1852 r. w katedrze poznańskiej 24-letni Antoni Gorzeński ożenił się z 20-letnią Magdaleną Bojanowską ze Skoroszewic, córką Kaliksta i Serafiny Potworowskiej. Mieli oni dwóch synów: Kaliksta (1856-1890) i Edmunda Serafina Antoniego (1859-1870). W 10 lat po śmierci 11-letniego syna (1880) Gorzeńscy postanowili sprzedać majątek. Nabywcą został Niemiec – oberamtmann Lucke. Kwota transakcji opiewała na 425 tys. marek, zaś pow. dóbr rycerskich Gębice wynosiła 1840 mórg. Zaledwie po 3 latach, w kwietniu 1883 r. Lucke sprzedał Gębice Marii hr. Mycielskiej h. Dołega, za kwotę 510 tys. marek. Hrabina pochodziła z Chociszewic; była córką Teodora (1804-1874) i Anieli hr. Mielżyńskiej h. Nowina. Nie wyszła za mąż i nie miała potomstwa, dlatego przekazała majątek swojej bratanicy – córce Ignacego (1842-1884) i Jadwigi Moszczeńskiej – Elżbiecie Marii Mycielskiej (1872-1931). Dnia 6 lutego 1893 r. w Strzelcach Wielkich taż Elżbieta zaślubiła Ludwika Mycielskiego h. Dołega (1854-1926). Młodzi małżonkowie postanowili rozbudować pałac. Jeszcze przed końcem XIX w. powstały przybudówki oraz wieża widokowa.
W 1885 r. Gębice leżały w pow. krobskim i dzieliły się na wieś z 26 domami i 189 m-cami wyznania katolickiego oraz 840-morgowe dominium z 10 domami i 190 m-cami. Elżbieta i Ludwik Mycielscy mieli troje dzieci: Michała Ignacego (1894-1972), Zofię (1895-1971) zamężną za Stanisława Roztworowskiego z Roztworowa h. Nałęcz (1888-1944), a nast. za Andrzeja Skrzyńskiego h. Zaręba oraz Franciszka (1900-1911). Po śmierci dziedziczki Elżbiety Mycielskiej majątek przejął zięć, Stanisław. Miał on z Zofią pięcioro potomstwa: Andrzeja (1919-1927), Elżbietę (1920-1925), Ludwika Stanisława, Marię Teresę i Stanisława Jana. Był żołnierzem, m.in. legionów polskich, Wojska Polskiegi i AK. Dosłużył się stopnia generała. Zginął w sierpniu 1944 r. w Krakowie, zamordowany przez Gestapo. W 1926 r. majątek pod zarządem Roztworowskiego liczył 457,02 ha, na co składało się 389,77 ha ziem uprawnych, 4,75 ha łąk i pastwisk, 50 ha lasów i 12,5 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy podawany jako podstawa do naliczenia podatku wynosił 1867 talarów. Majątek specjalizował się w hodowli bydła czarno-białego rasy nizinnej oraz konia szlachetnej półkrwi. W 1930 r. Gębice administracyjnie stanowiły wieś i dobra w pow. gostyńskim i liczyły 489 m-ców. Po 2. wojnie światowej dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Z byłego folwarku utworzono Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną, zaś w pałacu mieściły się mieszkania oraz przedszkole. Od 1998 r. budynek jest własnością prywatną. W 2014 r. został kupiony przez nowych właścicieli, którzy przystosowali obiekt do celów hotelowo – biznesowych. W 2017 r. pałac został ponownie wystawiony na sprzedaż.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka Genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
http://www.palac-gebice.pl/
Mapster:
6798 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4268_Pempowo_1911.jpg
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac klasycystyczny. Budynek wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi WzN-EzS, fasadą zwrócony na SzW, czyli południe z lekkim odchyleniem na zach.; piętrowy, nakryty czterospadowym dachem, z trójkondygnacyjną wieżą dostawioną od str. wschodniej na niskiej, parterowej przybudówce. Druga, piętrowa przybudówka znajduje się od str. zachodniej. Fasadę akcentuje 4-kolumnowy portyk joński wielkiego porządku, dźwigający wraz z 4. przyściennymi filarami okazały trójkątny fronton. Na frontonie znajduje się kartusz z herbem Gorzeńskich – Nałęcz, zaś wieńczą go rzeźbione panoplia. Wewnątrz portyku, pod frontonem przechodzi półkolisty podjazd. Elewację ogrodową akcentuje centralnie umieszczony ryzalit, wybudowany na rzucie połowy oktagonu.

Park

Park z 1. poł. XIX w. Główna część parku znajduje się na dz. ewid. nr ...1.69/4 o pow. 6,1407 ha. Park rozciąga się nieco dalej na zach. – na dz. nr ...69/7 o pow. 0,8462 ha oraz na wschód – na dz. nr ...1.69/3 o pow. 1,2928 ha, czyli łącznie ma 8,28 ha powierzchni (Geoportal, 9.01.2018 r.) Na uwagę zasługuje obelisk ku pamięci Ludwika Mycielskiego, poległego w powstaniu styczniowym oraz 27 drzew uznanych za pomniki przyrody. Park zachowany jest w dawnych granicach z przeł. XIX i XX w.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011