Dzierzbice

Stan obecny

Opuszczony, u progu ruiny.
Prawdopodobnie własność J.S.T.

Historia

Pałac z 1. poł. XIX w.
Dzierzbice to wieś leżąca nad rzeczką Rgilewką, w odległości 5 km na płn.-wschód od Kłodawy. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1387 r. Była to wówczas własność szlachecka. Na przestrzeni wieków stanowiła niewielki klucz majątkowy z wsiami Chodowo (ob. Chodów) i Wiewierz. W XV i XVI w. ziemie te mogły należeć do Niewieskich i możnego rodu Lubrańskich. W XVII i na pocz. XVIII w. D. należały do rodz. Sierakowskich. W 1665 r. dziedzicem był Kasper S., syn Jana i Konstancji Plichty. Dobra odziedziczył ich syn - Michał - ożeniony z Marianną Radolińską, córką Andrzeja i Marianny Sarnowskiej.
W 1789 r. we wsi wystawiony został kościół (najprawdopodobniej przez Sierakowskich), odnowiony w 1845 r. W 1827 r. w 27 domach mieszkało 400 osób. Parafia podlegała pod dekanat w Kutnie, a w 1885 r. liczyła 1819 wiernych. Po okresie Księstwa Warszawskiego wieś znalazła się w nowo utworzonym Królestwie Polskim. W 1. poł. XIX w. w D. mieszkała już Maria Walewska, która była chrzestną dziecka Henryka Skarżyńskiego i Zofii Karśnickiej - dziedziców Droszewa. Niestety nie potrafimy jej powiązać z Kornelią Gabrielską (?), dla której rzekomo wzniesiony został pałac w Dzierzbicach. W latach 40. XIX w. dziedzicami D. byli z całą pewnością Ignacy Jakub Walewski h. Pierzchała (Kolumna) z żoną Emilią Cecylią Ziółkowską h. Korczak. W 1855 r. w D. urodził się ich syn Wincenty Hilary Franciszek - kolejny dziedzic dóbr. Łącznie Walewscy mieli czworo dzieci. W 1870 r. rozbudowali pałac. Wincenty w 1880 r. zaślubił w Mchach Marię Fundament-Karśnicką h. Jastrzębiec, córkę Ludwika i Heleny K. z Mchów. Maria zmarła dnia 21 stycznia 1893 r., zaś data śmierci dziedzica jest nieznana.
W 1885 r. D. liczyły 32 domy i 478 m-ców. Do majątku należało 1875 mórg, w tym 669 m. lasów, a do włościan 167 mórg. W skład dóbr wchodziły folwarki Korczyn i Wiewierz. Jak piszą autorzy "Słownika Geograficznego...", gospodarstwo było "zamożne i starannie prowadzone". Walewscy mieli dwie córki: Helenę (1881-1952) zamężną za Antoniego Siemiątkowskiego i Zofię Gabrielę (1891-1939), zamężną za Bogdana Leopolda Zieleniewskiego h. Zgraja. Ze związku Heleny i Antoniego pochodzili: Bolesław, Maria, Józef i Jan Siemiątkowscy. Z kolei Zofia i Bogdan mieli dwóch synów: Jana i Jerzego. W okresie międzywojennym wieś leżała w gminie Rdutów w woj. warszawskim. Właścicielem Dzierzbic z 983 hektarami obszaru był Bogdan Zieleniewski. W trakcie 2. wojny światowej miała miejsce zmiana urzędowych nazw miejscowości i wieś przezwano Scherbitz. Po wojnie dawne dobra zabrał Skarb Państwa Polskiego. Na bazie pozostałości gospodarstwa, ok. 1950 r. założono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane przez rząd Bieleckiego na pocz. lat 90. XX w. Dwór prawdopodobnie służył jako mieszkania, a w ostatnich latach popadł w ruinę.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... W-wa, 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Księga Adresowa Polski..., B-szcz, 1930;
Geoportal;
Mapster:
126 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: 3928_G_Tonningen_(Klodawa)_XI.1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!
.

Opis

Pałac późnoklasycystyczny. Budynek piętrowy, nakryty czterospadowym dachem. W fasadzie dominantę architektoniczną stanowi czterokolumnowy portyk wielkiego porządku, zwieńczony trójkątnym frontonem. W elewacji ogrodowej znajduje się przybudówka i taras z widocznymi pozostałościami trejaża (?).

Park

Park z poł. XIX w. o pow. około 4 ha. W parku częściowo zachowane elementy małej architektury: Kamienna waza i posąg Diany. Na starodrzew składają się głównie lipy drobnolistne, jesiony wyniosłe, świerki oraz graby. Pomnikiem przyrody jest także grupa głazów narzutowych.

Inne

Zespół folwarczny z 2. poł. XIX w., nr rej.: 299/41 z 14.05.1984
Gorzelnia.
We wsi kościół p.w. świętego Mikołaja Biskupa z 1789 r.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011