Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Duszniki
Zdjęcie dla portalu Miecia Postołowska 2012
Miniatura DusznikiMiniatura DusznikiMiniatura DusznikiMiniatura DusznikiMiniatura DusznikiMiniatura DusznikiMiniatura DusznikiMiniatura DusznikiMiniatura Duszniki

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek KujawaKarol Barsolis Turysta Kulturowy

Duszniki

Duschnik

Województwo:wielkopolskie
Powiat:szamotulski
Gmina:Duszniki
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Park:nr rej.: 769/Wlkp/A z 5.02.1981 i z 14.09.2009

Stan obecny

Własność J.S.T.
Gminny Ośrodek Kultury, poczta i placówka PZU.

Historia

Dwór z poł. XIX w.
Duszniki to wieś leżąca 38 km na zachód od centrum miasta Poznania. Już pod koniec średniowiecza wchodziła w skład dóbr stołowych biskupów poznańskich. Kościół istniał tu co najmniej od 1442 r., gdyż w tymże roku wymienia go ówczesna księga biskupia. Z kolei zapisy w księgach parafialnych zaczynają się dopiero od roku 1628. Dzięki temu poznajemy niektórych posesorów i dzierżawców, którzy zarządzali folwarkiem biskupim. Poznajemy też mieszkańców okolicznych wiosek należących do parafii, którzy chrzcili tu dzieci, zawierali związki małżeńskie i umierali. Pierwszymi znanymi dzierżawcami folwarku w D. byli Buszewscy z pobliskiego Buszewa (pocz. XVII w.), dalej Rozdrażewscy, Pigłowscy, Hieronim i Agnieszka (z Cerekwickich) Skaławscy (połowa XVII w.), Świejkowscy, których córkę w 1653 r. chrzcił ks. Andrzej Swiniarski; Kokalewscy (od 1661, po 1670 r. byli oni dziedzicami w Turkowie) i Secimińscy (?) od ok. 1675 r.
W 1681 r. w dusznickich metrykaliach pojawia się sporo nazwisk, niekoniecznie związanych z folwarkiem, dlatego w opisie je pominiemy. Zapiska z 1686 r. mówi o sołectwie w D., którego tenutariuszem był Adam Karliński, ożeniony z Katarzyną Pianowską (może Pijanowską?). Pod koniec XVII w. w Turkowie pojawili się nowi dziedzice - Andrzej i Katarzyna Mańkowscy h. Zaręba. W 1694 r. Karlińscy sprzedali sołectwo w Dusznikach Stanisławowi Rossowskiemu. Zyski z folwarku, co oczywiste, cały czas szły do biskupów w Poznaniu. W 1713 r. znajdujemy w D. ekonomów - Wojciecha Masłowskiego z żoną Marianną, których kilkoro dzieci rodziło się w Dusznikach. Dziesięć lat później w D. pojawia się Marcin Krzewiński i kolejny ekonom - Franciszek Chorzyński z żoną Katarzyną. W 1723 r. ksiądz "komendant" Stanisław Płaczkowski chrzcił w kościele Franciszkę Gwiazdowską, córkę Rafała i Krystyny Bielickiej; w tym samym roku tenutę sołectwa w D. objął Maciej Soszyński, zaś posesję folwarku - Jadwiga Marszewska. Ekonomem majątku po Chorzyckim został Sebastian Koźlicki, a w 1729 r. Józef Siemiracki z żoną Agnieszką Trąmpczyńską. Znakomita część tego towarzystwa mieszkała we dworze, który wybudowano tu przed 1732 r. Potwierdza to zapiska z tegoż właśnie roku o śmierci służącej Franciszka Marszewskiego - Magdaleny Krajewskiej. Rok później w Dusznikach Barbara Marszewska wyszła za Józefa Kosickiego. W kwietniu 1737 r. zmarło aż dwoje Marszewskich - Aleksandra i jej brat (tenutariusz) - pisarz gnieźnieński - Wojciech. Oboje pochowani zostali u reformatów w Woźnikach. Młodsza siostra - Marianna - w 1739 r. wyszła w D. za Stefana Bronikowskiego. Pięć lat później we wsi pojawia się rodzina Schlichtingów, a także skryba (pisarz) dworski - Roch Bujalski, który mieszkał tu wraz z małżonką Agnieszką. Musiał to być człek niezmiernie zacny, skoro po śmierci w 1749 r. zasłużył na sentencję "inserviens Rocho Bujalski scribae Dusznic, de Podlasie, seu aliende".
W poł. XVIII w. w kościelnych księgach dominują zapiski o dziedzicach Zakrzewka i Śliwna, zaś kolejni mieszkańcy dworu w D. - Wawrzyniec i Marianna Gościejewscy - pojawiają się w 1767 r. Ciekawostką jest chrzest synka dworzan - Wojciecha i Anny Makowskich w 1770 r., przy którym uczestniczył Jan Chłapowski, podsędek poznański. Dwa lata później w D. miał miejsce ślub ekonoma Krzysztofa Kantorskiego z Barbarą Kurczewską. Folwark niebawem wzięli w posesję Wojciech i Anna Makowscy, którym w 1778 r. urodziła się córka Agnieszka. Pod koniec XVIII w. zapewne zmienił się status własności wsi, albowiem w zapiskach po raz pierwszy pojawia się określenie "dziedziców". Tak więc w 1793 r. urodził się tu Nepomucen, syn Józefa i Katarzyny Radkiewiczów. Ekonomem u Radkiewiczów był Stefan Grunwalski, zaś folwarkiem probostwa zarządzał Michał Zyc, następnie Józef i Katarzyna Koczorowscy.
Po okresie Księstwa Warszawskiego majątek w D. stał się dobrami królewskimi i otrzymał tzw. "dzierżawcę Generalnego" - Roberta Bocguet z żoną Franciszką Unrug. Oprócz dóbr głównych funkcjonował tu także folwark zwany "wójtostwo", będący w latach 30. XIX w. pod zarządem Napoleona Neymana z żoną Agnieszką Banachowicz. W 1844 r. tenże Napoleon nazywany jest "posesorem Dusznik", czyli możemy się domyślać, że właścicielami zostali nieznani nam z nazwiska Niemcy, dla których w 1848 r. wybudowany został obecny dwór.
W 1885 r. Duszniki składały się z części wiejskiej stanowiącej dobra królewskie, części stanowiącej gminę, folwarku z 572 morgami i leśnictwa. Na terenie majątku - królewszczyzny (Kaiserhof) znajdowało się 21 domów z 369 m-cami, w tym 272 katolików i 91 ewangelików; 119 analfabetów. Wydzielone leśnictwo nazywało się Seelhorst albo Seelhof, zaś w skład dóbr wchodził także folwark Lubieniec. Cała "królewszczyzna" obejmowała obszar 3823 mórg. Miejscowy kościół katolicki należał w tym czasie do dekanatu lwowskiego, a kościół ewangelicki do diecezji szamotulskiej. W kościele jeszcze w XIX w. znajdował się nagrobek rycerza Jerzego Pigłowskiego h. Sokoła, który za czasów Zygmunta III i Władysława IV brał udział w wojnach z Tatarami. Był on także autorem panegiryków, poświęconych m.in. śmierci królowej Cecylii Renaty (chodzi zapewne o C.R. Habsburżankę - żonę króla Władysława IV - przyp.).
Majątek pozostawał w rękach króla pruskiego do czasu wyzwolenia Polski (lata 1919-20), następnie stał się własnością Skarbu Państwa Polskiego. W 1926 r. pod zarządem dzierżawcy - Towarzystwa Akcyjnego „Siew” z Poznania, liczył 956 ha, w tym 761 ha ziem uprawnych, 120 ha łąk i pastwisk oraz 75 ha nieużytków. Posiadał własną gorzelnię i specjalizował się w hodowli bydła czarno-białego rasy nizinnej, a także konia szlachetnego półkrwi. Do wyliczenia podatku gruntowego, podawano kwotę 3650,91 talarów czystego dochodu. W latach 1939-45 miejscowość nosiła nazwę Neusiedeln, a sam majątek - Kaiserhof. Po 2. wojnie światowej dobra zostały znacjonalizowane.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu P.A.N.;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteka Kórnicka P.A.N.;
Wielka genealogia Minakowskiego "Wielcy.pl", Marek Jerzy Minakowski;
Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
5588 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3564_Duschnik_1940.jpg
11780460 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3564_Duschnik_IX.1944_UW.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Budynek wzniesiony na planie prostokąta, podpiwniczony, parterowy, nakryty naczółkowym dachem. Pośrodku fasady skierowanej na wschód (z lekkim odchyleniem płn.) obszerna, 5-osiowa wystawka zwieńczona trójkątnie. Poddasze użytkowe, z mieszkaniami w szczytach. Na osi wejścia okrągły podjazd.
Układ przestrzenny zespołu jest całkowicie przeobrażony, głównie ze wzgl. na zmiany w zabudowie.

Park

Park dworski z 2. poł. XIX w. o pow. 3,142 ha, zachowany w granicach z 1944 r.

Inne

Gorzelnia.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Karol Barsolis Turysta Kulturowy 3 lata i 2 miesiące temu
Duszniki Wlkp - dwor .. Własność gminy - Gminny Ośrodek Kultury, poczta i placówka PZU. ---dodaje zdjęcia .