Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Dusina

Dusin

Województwo:wielkopolskie
Powiat:gostyński
Gmina:Gostyń
Rodzaj obiektu:Pałac

Rejestr zabytków

Zespół:pałacowy, nr rej.: 1385/A z 23.02.1973

Stan obecny

Poznańska Hodowla Roślin Sp. z o.o. - Stacja Hodowli Roślin Dusina

Historia

Pałac z 2. poł. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1401 r. W zapiskach występuje ona także jako Duszyna, którą to nazwę spotykamy aż do pocz. XVIII w. Przez stulecia wieś miała wspólnych właścicieli z miastem Gostyniem. Pierwszym którego znajdujemy w zapiskach był w 1444 r. „Bartosz z Gostynia alias Wyzembork”, kasztelan nakielski, a nastepnie jego córki: Magdalena i Marta. Te wraz z mężami, w 1448 r. zamieniły dobra z Maciejem Borkiem – dziedzicem w Osiecznie, na połowę Nowego Miasta. Tym sposobem zacny kasztelan nakielski objął w posiadanie: dobra w Gostyniu z połową zamku i przedmieścia; połowę młyna i połowę foluszu; połowę wójtostwa i „1/2 jatek rzeźniczych szewskich i rybnych z 1/2 wsi: Pożegowo, Duszyna, Dalyeszyno, Brzezie, Czachorowo, Czaykowo, Bodzewo, Podrzecze w p. kość.” Już w 1462 r. Maciej dokonał kolejnej zamiany, tym razem z własnymi braćmi Piotrem i Maciejem za miasto Osieczna z przyległościami. Piotr na swojej połowie oprawił posag żonie Barbarze. Ta przed 1489 r. była już wdową, a nast. wyszła za Jana Milaja z Jarocina. Na pocz. XVI w. dobra zostały rozdrobnione, a jednym z właścicieli ich ćwierci był Łukasz z Górki, kasztelan poznański. Oczywiście większa część gostyńskiego klucza dóbr znajdowała się w rękach Macieja Gostyńskiego, a później jego spadkobierców: brata Jana, Marcina (2. poł. XVI w.) i jego matki, a żony Jana Gostyńskiego – Anny ze Zborowa. W 1580 r. Duszyna przeszła w ręce Adama Stęgowskiego - syna Macieja - zwanego też Bachorzewskim.
Przy dobrach gostyńskich pozostała osada Duszyna, którą wraz z innymi wsiami Zygmunt Gostyński w 1595 r. obiecał sprzedać Stanisławowi z Bnina Radzewskiemu h. Łodzia, ożenionemu z Marianną Konarzewską. Po Stanisławie odziedziczył syn Melchior, ożeniony z Barbarą Falibowską z Chwalibogowic h. Korab. Mieli oni syna Jana, ożenionego z Marianną Pogorzelską. Ci z kolei mieli synów: Stefana i Jana, który ożenił się z Jadwigą Gorajską. Jan i Jadwiga mieli syna Franciszka – właściciela dóbr pod koniec XVII w. Na pocz. XVIII w. Franciszek Radzewski został starostą wschowskim, a następnie podkomorzym poznańskim. W 1716 r. w jego imieniu występował plenipotent – Aleksander Gorzeński, który wydzierżawiał dobra na 4 lata Janowi Jarczewskiemu. W tamtym czasie tenutariuszem Dusiny był Rozdrażewski. Dziedzic ożeniony był z Wiktorią Teresą Bułakowską h. Zaremba. Po jej śmierci ożenił się ponownie, z Zofią Czarnkowską h. Nałęcz. W 1722 r. podarował filipinom w Gostyniu 20 tys. złp. Była to równowartość średniej wielkości wsi z folwarkiem. Dusina musiała być również sporym majątkiem, gdyż miała swojego ekonoma, a nawet podstarościego. Zapiska z 1724 r. mówi o „strasznej śmierci – morte horrenda” tegoż podstarościego – Stanisława Jankowskiego – od wypadku z bronią palną. Dziedzic Franciszek Radzewski zmarł w 1748 r., prawdopodobnie nie pozostawiając potomstwa. W kolejnych latach w Dusinie znajdujemy ekonoma Dominika Drwęskiego, a także pisarza Stanisława Modzelewskiego. Tenutę, czyli dzierżawę Dusiny w 2. poł. XVIII w. trzymali Moraczewscy.
Franciszek R. miał siostrę Annę, która wyszła za Michała Dobrzyckiego h. Leszczyc. Ci mieli syna Józefa, ożenionego z Anną Urszulą Prusimską h. Nałęcz. Z kolei Dobrzyccy mieli córkę Jolantę, która wyszła za Jana Nepomucena Mycielskiego h. Dołega (1736-1805). W 1763 r. w Dusinie urodziła się ich córka Zofia, która ok. 1779 r. zaślubiła Józefa Nieświastowskiego h. Nałęcz. Mieli oni synów: Józefa (1780-1808) i Prokopa. Młody dziedzic zmarł krótko po urodzeniu drugiego syna, w 1782 r. Żona przeżyła go zaledwie o 9 lat. Zmarła 4 sierpnia 1791 r. w wieku 27 lat i pochowana została u filipinów w Gostyniu. W skład dóbr Nieświastowskich wchodziło także Pożegowo. Majątkiem nadal zarządzali Moraczewscy, którym w 1792 r. urodził się syn Aleksander, a w 1796 r. córka Józefa. Po Kazimierzu zarządcą został jego syn Tomasz M. W 1801 r. w Dusinie urodziła się córka jego i Józefy Kierskiej – Anastazja Wincencja. Rok później narodziły się bliźniaki: „Andrzej de Corsino i Błażej”. Wróćmy jednak do właścicieli wsi. Nie wiemy, dlaczego majątku nie dostali synowie Nieświastowskich, natomiast kolejnym dziedzicem, ok. 1810 r. został Franciszek Kurnatowski h. Łodzia. Był on synem Macieja – kuzyna Franciszki (1710-1785) - która wyszła za Jana Nieświastowskiego. Jak łatwo zauważyć, Franciszka była teściową Zofii - przedwcześnie zmarłej dziedziczki Dusiny. Franciszek Kurnatowski miał dwie żony: Juliannę Karską z którą nie miał dzieci, a następnie Annę Mariannę Zielińską z którą miał syna Jana Nepomucena (1793-1849). Zmarł na astmę 31 stycznia 1815 r. dożywszy zacnego wieku 80 lat. Jan Nepomucen ożenił się z Zofią Bojanowską h. Junosza. Ta również zmarła młodo, mając 38 lat, 14 maja 1828 r. Dziedzic dociągnął 70-tki, zmarł 19 maja 1849 r. Zofia i Jan mieli córkę Zofię zamężną za Stanisława barona Chłapowskiego h. Dryja oraz syna Jana Nepomucena (1828-1879), ożenionego z Ludwiką Potworowską z Sienna h. Dębno (1836-1905) - jedynaczką z majątku Gola. Ślub miał miejsce w Starym Gostyniu, w 1856 r. Warto tu dodać, że Jan był wychowanikiem weterana powstania listopadowego – Antoniego Kolińskiego. Zaraz po ślubie rozpoczęto prace nad przebudową dworu w Duszynie. Jako projektanta wybrano znanego i cenionego architekta - Stanisława Hebanowskiego. Ten na bazie istniejącego budynku wystawił budowlę nawiązującą stylem do renesansu włoskiego. Jednocześnie w otoczeniu dworu przekomponowano park. W dniu 15 maja 1867 r. urodził się pierwszy potomek Feliksa i Ludwiki – Feliks Jan Nepomucen. Kolejny syn, Stanisław Wawrzyniec Ludwik urodził się dopiero po 6 latach, w sierpniu 1873 r. Dziedzic zmarł na „chorobę świętego Wita”, 4 października 1879 r. i pochowany został w grobowcu Kurnatowskich w Starym Gostyniu. W dniu 4 lipca 1892 r. w Gryżynie Feliks Kurnatowski zaślubił Sewerynę Lossow, córkę Aleksandra i Joanny Lossow. Warto tu dodać, że rodz. Lossow była protestantami.
W 1885 r. na Dusinę składała się wieś oraz dominium o pow. 3404 mórg. W skład domeny wchodził też folwark Pożegowo. We wsi znajdowało się 20 domów i 167 m-ców, a na terenie domeny 21 domów i 281 m-ców, w tym 266 katolików (reszta ewangelicy); 72 analfabetów. W 1894 r. urodziła się córka Feliksa i Seweryny – Aleksandra (zm. 1945), następnie Felicja Maria Franciszka (1896-1939), a po kolejnych 2 latach syn Jan Nepomucen Marian Józef Feliks (1898-1970) i w 1899 r. córka Maria Wanda Seweryna. Niestety Maria przeżyła zaledwie 16 dni. Kolejne dzieci Kurnatowskich to: Antonina Seweryna Maria (1901-1974), Joanna Zofia Maria (1902-1982), Józef Jan Marian Feliks (1904-1966) oraz Ludwika Maria Aleksandra Zofia (1906-1936). Po ślubie w 1928 r. z Jadwigą Mogilnicką z Bzowca (1899-1977), dobra odziedziczył Jan Nepomucen Kurnatowski. Rok później zmarł na paraliż 62-letni ojciec, Feliks. W 1926 r. majątek pod jego zarządem liczył 855,84 ha, na co składało się 554,46 ha ziem uprawnych, 109,25 ha łąk i pastwisk, 171,79 ha lasów, 19,02 ha nieużytków i 1,32 ha wody. Czysty dochód gruntowy podawany jako podstawa do wyliczenia podatku wynosił 3238 talarów. Majątek specjalizował się w reprodukcji nasion buraczanych; posiadał także owczarnię zarodową rasy merino prekos. Pomimo wyznaczenia nastepcy, oficjalną właścicielką Dusiny pozostawała matka – Seweryna. W 1930 r. wieś liczyła 697 m-ców. W okresie 1939-45 nosiła nazwę Bergfried. Po 2. wojnie światowej dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Na bazie pozostałości majątku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w. W gospodarstwie mieści się Stacja Hodowli Roślin, która w pałacu posiada swój biurowiec.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Mapster:
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac neorenesansowy. Budynek stylem nawiązujący do włoskiej willi, wzniesiony na nieregularnym planie, w dłuższej osi WzN-EzS, fasadą zwrócony na południe. Do elewacji ogrodowej dostawiona szeroka przybudówka dość mocno wysunięta w stos. do głównego korpusu. Pośrodku fasady znaczny, trójosiowy ryzalit zwieńczony trójkątnym frontonem. W płd. wschodnim narożniku pałacu znajduje się trójkondygnacyjna wieża.

Park

Park z 2. poł. XIX w. z bogatym drzewostanem. Park rozpościera się na dz. ewid. nr ...146/107 o pow. 4,8217 ha, jednak nie wiedzieć czemu z jego obszaru wyłączono dwie niewielkie dz. w płd. części, nr ...146/100 oraz ...146/101 o łącznej pow. ok. 0,15 ha (Geoportal, 5.01.2018 r.). Wewnątrz parku znajduje się duży staw z wyspą pośrodku.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.