Skatalogowanych zabytków: 11365
Zarejestruj się
Miniatura Czeluścin
Zdjęcie Marek Kujawa
Miniatura CzeluścinMiniatura CzeluścinMiniatura Czeluścin

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Czeluścin

Czeluscin

Województwo:wielkopolskie
Powiat:gnieźnieński
Gmina:Czerniejewo
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski, nr rej.: 2163/A z 29.09.1988

Stan obecny

Własność prywatna.
Dom nr 10.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Pierwszą wzmiankę o wsi znajdujemy w 1424 r., gdy dziedziczką jej części była niejaka Tomka, żona Wita z Powidza. W tym samym roku Siechna z Czeluścina pozywała braci z Małachowa Z.M. Mniej więcej w 2. poł. XV w. właściciele wsi przyjęli nazwisko Czeluścińskich. Wtedy też jej dziedzicem był Wojciech Czeluściński zwany "Borzantwa". Miał on synów: Mikołaja i Michała, którzy w 1500 wygrali proces o część "lenartowską" Małachowa Złych Miejsc. W tamtych czasach owa wieś nazywała się "Złych Miąsic Małachowem", lub "Małachowem Złych Mięsic". Przydomek po dziadzie odziedziczył także Marcin Cz. "Borzanthwa", wzmiankowany w 1531 r., ożeniony z Dorotą Dąmbrowską. W 1560 r. sprzedali oni wieś Janowi Mierzewskiemu h. Pawęza, którego syn Bartłomiej w 1612 r. sprzedał swe części dziedziczne Adamowi Kotarbińskiemu. W zapiskach równolegle przewijają się wzmianki o Mrowińskich, jednak na chwilę obecną nie jesteśmy w stanie ustalić, czy dotyczą one innej, nieistniejącej obecnie drugiej wsi o takiej samej nazwie w pow. gnieźnieńskim, czy po prostu innego działu Czeluścina. Ci Mrowińscy siedzieli tu zapewne do ok. 1670 r., następnie ich części dziedziczne przeszły w ręce Świerczyńskich. Od 1685 r. do k. XVII w. dziedzicem był Maciej Świerczyński, ożeniony z Petronellą Żukowską. W ich rękach znajdował się także pobliski majątek Gulczewo. Znanym w tamtym czasie (z licznych procesów) dzierżawcą Czeluścina był Walenty Kawiecki. Jako dziedzic w 1719 r. wymieniony został ksiądz Maciej Świerczyński, zapewne syn Macieja i Petronelli. Wspomniani wcześniej Mierzewscy siedzieli na części wsi zwanej "Rusczynowczyna". W 1722 r. część tę otrzymał w cesji Jakub Rokossowski h. Glaubicz, syn Macieja. Tym sposobem w 1728 r. dziedzicami ex-equo byli synowie Marcina Mierzewskiego: Jakub, Józef i Łukasz oraz wspomniany Rokossowski. Ten miał syna Antoniego, ożenionego z Katarzyną Wyssogota-Zakrzewską h. Wyskota. Po śmierci męża Katarzyna wyszła za Józefa Grzywińskiego, a w 1769 r. urodziły im się bliźniaki: Teodor Antoni i Szymon Michał. Grzywiński był już oficjalnym posesorem, gdy toczyły się sprawy sądowe pomiędzy Zofią Rokossowską zamężną Karsznicką, a Tomaszem R., wojskim gnieźnieńskim, o spadek po Mariannie R. Dziedzicem w tym czasie był Łukasz, syn Antoniego Rokossowskiego ze wspomnianej Katarzyny. W 1786 r. scedował on swe części dziedziczne na brata Piotra, być może w prezencie ślubnym (?) z okazji ożenku Piotra z Marianną Smoleńską, w październiku 1786 r. Ponadto Marianna dostała w posagu od swego ojca Józefa (podczaszego halickiego) kwotę 20 tys. złp. w gotówce.
Na pocz. XIX w. właścicielem Czeluścina został Dominik Przanowski, ożeniony z Józefą Trąmpczyńską. Zmarł on w 1806 r., zaś dziedzicem został ich syn Jerzy Józef Michał, który zaślubił Franciszkę Józefę ze Szczanieckich Brzozowską. Zapewne siostrą Jerzego była 20-letnia Emilia Przanowska, która w 1823 r. wyszła za Zozefa (?) Biedermana, 41-letniego "młodzieńca". Matka - Józefa zamieszkała u córki w Gnieźnie. Zmarła 28 sierpnia 1828 r. Po Przanowskich wieś na krótko znalazła się w rękach Bielefelda, a następnie Cypriana Koszutskiego h. Leszczyc, ożenionego z Brzeżańską. Mieli syna Nikodema, który zmarł w młodym wieku, mając zaledwie 27 lat, 4 maja 1855 r. Ojciec zmarł 2 m-ce później. O kolejnych właścicielach - Albrechtach, dowiadujemy się dopiero pod k. XIX w., gdy wzniesiony tu został obecny dwór. W 1885 r. na Czeluścin składała się wieś i dominium o pow. 925 mórg. We wsi znajdowało się 7 domów z 98 m-cami, w tym 9 ewangelików i 89 katolików; 30 analfabetów. W 1926 r. majątek należał do Karola (Karla) Albrechta i liczył 246 ha, na co składało się 236 ha ziem uprawnych, 6 ha łąk i pastwisk oraz 4 ha nieużytków. Jako podstawę do naliczenia podatku podawano 954 talary czystego dochodu gruntowego. W 1930 r. wieś znalazła się w pow. wrzesińskim. Liczyła 159 m-ców, zaś właścicielką majątku była Maria Albrecht. W okresie 2. wojnie światowej wieś nosiła nazwę Albrechtshagen. Po wojnie dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Na bazie pozostałości majątku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Wielka Genealogia Minakowskiego;
Geoportal, Mapster:
11777133 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
Zdjęcie z serwisu Fotopolska.eu, autor Jerzy Dąbrowski, link: http://wielkopolskie.fotopolska.eu/Czeluscin_Dwor?f=645384-foto
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór eklektyczny z elementami klasycyzmu. Budynek wzniesiony na planie prostokąta, piętrowy, nakryty dachem dwuspadowym, fasadą skierowany na E/SE. Fasada o niejednorodnej formie, z wyższymi skrzydłami po bokach i wieżyczką po prawej stronie wejścia osłoniętego gankiem dźwigającym balkon. W elewacji ogrodowej nieznaczny ryzalit zwieńczony trójkątną wystawką.

Park

Park krajobrazowy z 2. poł. XIX w. o pow. ok. 1,6 ha. Park zajmuje płd.-zachodnią część działki nr ...13/4 o pow. 7,3958 ha, która obejmuje cały dawny zespół dworski wraz z podwórzem gospodarczym. Zachodnią część parku stanowi plac sportowy (Geoportal, 21.05.2017 r.).

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.