Skatalogowanych zabytków: 11365
Zarejestruj się

Bieganowo

Województwo:wielkopolskie
Powiat:wrzesiński
Gmina:Kołaczkowo
Rodzaj obiektu:Pałac

Rejestr zabytków

Zespół:pałacowy, nr rej.: 1444/A z 12.04.1973

Stan obecny

Stan własności (2022 r.) nieznany.
Wcześniej ANR (dawnej Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa).

Historia

Pałac z pocz. XX w.
Bieganowo to stara wieś leżąca nad rzeką Wrześnicą, w odległości 10,5 km na płd. wschód od Wrześni. Jej historia sięga czasów prehistorycznych, o czym świadczą ślady i pozostałości cmentarzysk oraz różne znaleziska. W 1210 r. zapisano imię Biegan, a pierwsza pisana wzmianka o wsi pochodzi z 1288 r. Wieś była własnością Bieganowskich aż do XVII w. Już na pocz. XV w. rodzina ta wybudowała i uposażyła we wsi kościół. W czasach szwedzkiego "potopu", w 1657 r. wojska cesarskie mające działać przeciw Szwedom spaliły Bieganowo. W 1729 r. właścicielem majątku był Franciszek Kowalski h. Korab, który wybudował tu kolejny kościół, również drewniany. W poł. XIX w. wieś należała do Broniszów h. Wieniawa; Jana Sergiusza, ożenionego z Wiktorią Ewą Chrzanowską h. Nowina. Ci mieli syna Stanisława, który ożenił się z Teklą Eleonorą Grabską h. Wczele. Z małżeństwa pochodziło troje dzieci: Helena, Otylia i Zygmunt. W 1877 r. w Bieganowie, Helena Bronisz (1850-1897) wyszła za Mariana Grabskiego (1846-1919) i tym sposobem kolejnymi właścicielami B. (aż do 1939 r.) stali się Grabscy. Helena i Marian mieli troje dzieci: Franciszkę, Janinę i Edwarda.
W 1885 r. B. dzieliło się na wieś z 18 domami i 132 m-cami oraz dominium z 14 domami i 212 m-cami. Wszyscy mieszkańcy byli katolikami; podawano też, że na terenie wiejskim było 49 analfabetów zaś domeny - 86. Kościół parafialny podlegał pod dekanat w Miłosławiu (wcześniej w Pyzdrach). Obecny pałac został zbudowany w latach 1914-1916 wg projektu Stefana Cybichowskiego dla Edwarda Grabskiego (1883 Krusza Podlotowa - 1951). Ten 21 lutego 1911 r. w Poznaniu poślubił Janinę Nepomucenę Prądzyńską h. Grzymała. Z małżeństwa narodziło się ośmioro dzieci: Helena, Maria, Jan, Leon, Edward, Barbara, Bolesław i Teresa.
W 1926 r. gospodarstwo Grabskich wraz z folwarkami Gozdowo Młyn i Bieczewo miało 650 ha obszaru, w tym 602,75 ha ziemi uprawnej, 12 ha łąk i pastwisk, 32,5 ha lasu, 2,5 ha nieużytków i 0,25 ha wody. Specjalizowało się w hodowli krów oraz reprodukcji uznanych nasion zbóż. Do fiskusa (w celu naliczenia podatku gruntowego) wykazywano 2376,62 talarów "czystego dochodu gruntowego". W 1930 r. wieś liczyła 494 m-ców; był tu m.in. sklep St. Miedzikowskiej i Kółko Rolnicze.
Po wybuchu wojny Grabski został wysiedlony do Gniezna, a następnie trafił do Warszawy, gdzie włączył się czynnie do konspiracji, podobnie jak jego synowie Leon i Edward, którzy później zginęli w powstaniu warszawskim. W połowie sierpnia 1944 r. został wraz z żoną i dwiema córkami wysiedlony z Warszawy i osadzony w obozie przejściowym w Pruszkowie. Stąd został wywieziony na roboty przymusowe do Niemiec. Pracował m.in. jako robotnik przymusowy w Badische Uhren Fabrik GmbH w Furtwangen. Przebywał tam razem z żoną i dwiema córkami. Młodsza z nich - Teresa, nie przeżyła pobytu w obozie i zmarła z wycieńczenia w lipcu 1945 r. W 1946 r. Grabski wrócił do Polski. Nie mogąc osiąść w promieniu 100 km od swego majątku, zamieszkał najpierw w Krakowie, a następnie przeniósł się do Tarnowa, gdzie mieszkał w latach 1946-1950. Władze Polski Ludowej odmówiły mu prawa do emerytury. W Tarnowie m. innymi pomagał córce i zięciowi w prowadzeniu niewielkiego sklepu żelaznego. W 1950 r. przeniósł się do Poznania, gdzie mieszkał aż do śmierci. Zmarł 8 marca 1951 r., a 12 marca 1951 r. został pochowany na Cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu. Żona Janina umarła 18 lutego 1960 r.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac eklektyczny z elementami neoklasycystycznymi. Budynek na planie wydłużonego prostokąta, z dachem łamanym, tzw. \"polskim\", z symetrycznie umieszczonymi alkierzami, stanowi klasyczny przykład tzw. \"kostiumu narodowego \". W osi wejściowej fasadę zdobi okazały portyk kolumnowy w wielkim porządku, zwieńczony trójkątnym frontonem. Od strony ogrodu znajduje się duży taras zdobiony rzeźbami.

Park

Park krajobrazowy z pocz. XX w. o pow. około 6 ha, położony na stoku opadającym w stronę rzeki Wrześnicy. Na skutek braku właściwej opieki park jest zaniedbany, aczkolwiek pozostaje w swoich granicach z pocz. wieku. Wcześniejsze założenie usytuowane było przed fasadą pałacu. Obecnie z wyjątkiem kilku drzew nie pozostał po nim ślad. Brak czytelnej kompozycji przestrzennej. Starodrzew reprezentowany jest przez około 30 gatunków drzew i krzewów w wieku 100-130 lat.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Dariusz Mielcarek12 lat i 2 miesiące temu
Są tu błędy!!! Pałac budowano w latach 1914-1916. Park założono na początku XXw - dysponuje zdjeciem z 1896r z dawnym dworem, w którym był Adam Mickiewicz. Potomkowie Edwarda Grabskiego nie zgineli w czasie II wojny, przeżyło ją czworo dzieci.
Marek Kujawa12 lat i 2 miesiące temu
Na zdjęciu z 1896 r. był dwór, a nie było parku? To niezwykła rzadkość, proszę mi wierzyć! Tekst został uzupełniony o szczegółowe informacje. Liczba dzieci ostatniego właściciela jak najbardziej się zgadza. Dzięki Panu znowu wzbogaciliśmy wiedzę o losach ludzi nierozerwalnie związanych z opisywanymi tu "martwymi" obiektami.
Dariusz Mielcarek12 lat i 2 miesiące temu
Panie Marku, park był inaczej usytuowany. Na dokladnym planie z 1911r widać, że bylon od frontu dworu. Parku na stoku do Wrześnicy musiał stworzyć Edward Grabski. To dla mnie też nowość.
Marek Kujawa12 lat i miesiąc temu
Oczywiście zmieniłem tekst, niemniej jednak jakiś park w ogóle był. Dostępne opisy oczywiście traktują o tym z pocz. XX w. Dziękuję i pozdrawiam!