Bagrowo

Stan obecny

Mieszkania prywatne

Historia

Dwór z pocz. XX w.
Bagrowo to wieś leżąca w pobliżu autostrady A-2, w odległości 3 km na wschód od Dominowa. W XV i XVI w. wieś należała do Bagrowskich. W 1. poł. XV w. znajdujemy tu także Wojciecha Grodzieckiego, który w 1435 r. zapisywał 20 grzywien posagu żonie Małgorzacie. Już wtedy we wsi istniał folwark, należący do braci: Macieja i Andrzeja Bagrowskich. W 1448 r. Andrzej sprzedał część po zmarłym bracie - Piotrowi z Bagrowa, synowi Jakusza. Ten w 1462 r. oprawił na poł. swoich części dziedzicznych, po 40 grzywien posagu i wiana, swej żonie Katarzynie. Po Macieju zwanym "Dziwisz" odziedziczyli Andrzej i Marcin, z kolei inna część należała do Tomasza i Wojciecha. Drugim synem Jakusza był Grzegorz, ożeniony z Małgorzatą, który sprzedał część wsi dziedzicowi w Słończycach - Janowi. Moglibyśmy ciągnąć tę wyliczankę jeszcze na przestrzeni kolejnych 100 lat, co jednakowoż mija się z celem, gdyż Bagrowscy byli drobną szlachtą i ród ten nigdy do nadmiernych godności nie doszedł. Na pocz. XVI w. część B. na krótko przeszła w ręce wielmożów - rodu Pampowskich h. Poronia, a konkretnie Jana P. z Dębna. Był to jednak tylko epizod i zasadniczo Bagrowo należało nadal do Bagrowskich, plus ew. współposiadaczy, np Borzysławskich, Grodzieckich, czy niejakiej pani Jadwigi - żony sławetnego sukiennika z Poznania - Błażeja. Miał tu miejsce epizod, gdy ok. 1513 r. Wojciech Bagrowski wygnał tę kobietę, ona zaś pozywała go o to do sądu. Dziedzic przybyć do Poznania nie raczył, więc zapłacił karę, wówczas tzw. "winę". Uczciwie musimy dodać, że niektóre żony panów Bagrowskich pochodziły ze znaczniejszych rodów, na przykład Katarzyna Chłapowska h. Dryja, zamężna za Tomasza B. W międzyczasie część Bagrowa nabyli także owi Chłapowscy, czyli musiało być ono podzielone co najmniej na trzy działy.
W ślad za wspomnianym wyżej Grodzieckim do Bagrowa trafił Walenty Wysławski, który znalazł tu żonę - córkę Grodzieckiego - Katarzynę. W 1524 r. zapisywał jej po 20 grzywien posagu i wiana. Dwa lata później odsprzedał tę swoją część wsi Chłapowskiemu. Dziedzina (dział) Bagrowskich przechodziła z rąk do rąk, pomiędzy braćmi i kuzynami: Wojciechem, Janem, Piotrem; Maciejem i Wojciechem, synami Wawrzyna itd, itp, Z zapisek poznajemy także nazwy niektórych części wsi, jak np "Głowczyńskie", "Korzecka" i "Piotrkowa". Te dwie ostatnie, spadłe na synów po Tomaszu Bagrowskim, przeszły w 1534 r. na Mikołaja, Jana i Macieja Gurowskich h. Wczele. Ci zaś sprzedali je Andrzejowi Gablińskiemu, który pojawił się we wsi nieco wcześniej (1530) wraz z matką Dorotą i bratem Maciejem. Tak więc wygląda na to, że w latach 30. XVI w. wieś rozczłonkowano nawet na 6 do 8 części. W 1535 r. pojawia się Cielmowski, po nim Piątkowski; Piotr Wiszławski (?) z żoną Dorotą, a nie zapominajmy o cz. Chłapowskich. Pomiędzy jaśniepaństwem dochodziło do ciągłych transakcji, na przykład gdy w 1536 r. Piotr Bagrowski wyderkował za 7 grzywien płosę roli, leżącej przy polach Jana Chłapowskiego i przy drodze do Środy. Po Piotrze, właścicielem tej części był Stanisław Bagrowski, który w 1543 r. zapisywał po 46 grzywien posagu i wiana żonie Małgorzacie Kaczkowskiej. W latach kolejnych znajdujemy dalsze nazwy własne cz. wsi, na przykład łan "Dubczynki" Chłapowskich, czy część zwana "Tatarczyńska" Stanisława Bagrowskiego.
Reasumujac, w 1590 r. współwłaścicielami Bagrowa byli:
- Wojciech Pierzchleński który kupił część B. od Dobrogosta Potworowskiego, zaś ten w 1572 r. kupił ją od Barbary Pampowskiej, córki Wojciecha, żony Jana Roszkowskiego.
- Andrzej Gabliński z żoną Barbarą Chłapowską (wcześniej Młodziejewską); zmarł na pocz. XVII w.
- Wojciech Stanisław Chłapowski, syn Stanisława "Górnego" i jego żona Katarzyna Wydzierzewska
- Maciej Bagrowski, s. Stanisława, z żoną Katarzyną Ninińską
- Sebastjan i Marcin Gurowscy, synowie Mikołaja
Do zacnego tego grona na pocz. XVII w. dołączył Krzysztof Mycielski h. Dołega, a następnie jego bratanek Wojciech M. Od ich nazwiska wzięła swą nazwę kolejna część wsi "Mycielska". Do końca 1. połowy XVII w. spośród wcześniejszych dziedziców pozostali tylko Gablińscy, synowie Piotra: Jan, Maciej, Bartłomiej i Piotr. Ponadto przez wieś przewinęli się: Jerzy Ułanowski, Stanisław Gałczyński (1616), zaś w zw. z licznymi cesjami, zapisami i spadkami, pojawiało się tu nazwisko Wydzierzewskich oraz Mańkowskich h. Zaremba.
W 1637 r. córka Stanisława - Anna Gablińska - będąca wówczas "profeską" u bernardynek poznańskich, sprzedała swoje dobra dziedziczne w B. i Szrapkach - Samuelowi Trach-Gnińskiemu. Siedzieli tu jeszcze w latach 40. jej bratankowie: Jakub i Łukasz (synowie Mikołaja) oraz Franciszek (syn Jana i Anny Chwałkowskiej). W 1643 r. Gniński sprzedał część Bagrowa i Szrapki - Ambrożemu Dobińskiemu. W tym samym roku nowy dziedzic zapisywał 1500 złp. posagu swej żonie - Katarzynie Chlebowskiej. Ciż Dobińscy oddali kościół w Bagrowie pod zarząd klasztorowi franciszkanów w Poznaniu. Mieli dwóch synów: Wojciecha i Stanisława. Tuż przed szwedzkim "potopem" Wojciech sprzedał swoją część majątku bratu. Ten przetrwał jakoś wojenny czas, a wieś prawdopodobnie mocno nie ucierpiała. Najeźdźcy nie spalili nawet kościoła, który dotrwał do 1751 r. Nową świątynię wybudowali (na tym samym miejscu) franciszkanie, którzy nabyli wieś wyderkafem (z zastrzeżeniem prawa odkupu) w 1702 r. od Andrzeja Czackiego. Utrzymano pierwotne wezwanie kościoła "świętej Katarzyny". Od momentu kupna wsi zakonnicy rozpoczęli spisywanie ksiąg kościelnych. W metrykaliach tych znajdujemy liczne osoby związane z Bagrowem i okolicznymi wsiami, na przykład Zdzychowicami. Byli to zapewne zarządcy, dzierżawcy, ekonomowie, itd, itp: Kłobuchowscy, Jezierscy (1718), Kurowscy (lata 20.) i in. Gdy ok. 1740 r. posesorem wsi został Zygmunt Gosławski, wybudowano nowy dwór, wzmiankowany z okazji śmierci Anny Pniewskiej "matki rodziny z dworu Bagrow.". W latach 50. i 60. przewijają się nazwiska Wyganowskich, Pruskich (także ze Zdzychowic). W 2. poł. XVIII w. wieś wróciła w ręce Gablińskich, a w 1778 r. Józef Gabliński mianował swoim plenipotentem Tomasza G. Józef prawdopodobnie był synem Wojciecha i Marianny Żółtowskiej. Taż Marianna zmarła w B., dnia 28 lipca 1782 r.
W okresie rozbiorów Polski, zapiski o Bagrowie nie są zbyt liczne. Dopiero w 2. dekadzie XIX w. dowiadujemy się, że właścicielami wsi są płk. Maciej Wierzbiński h. Nałęcz i jego żona Karolina. Ich córka Honorata (1-o voto Górska) w 1816 r. wyszła za Ignacego Falkowskiego. W 1817 r. urodził się tychże syn Julian Antoni. Posesorami wsi byli w tym czasie Józef Dobrogoyski (1790-1847), piszący się z Dobrogościc, herbu Grabie, z żoną Michaliną Nieżychowską h. Pomian. W latach 20. w B. urodziło się (co najmniej) sześcioro ich dzieci. Ekonomem dworskim był wówczas Tomasz Kamiński. W latach 30. z posesorów Dobrogoyscy stali się posiadaczami wsi. Co się stało z Wierzbińskimi nie wiadomo.
W 1841 r. córka dziedziców - Ludwika - wyszła w B. za Walentego Prądzyńskiego h. Grzymała (wdowca). Rok później zmarła jej 14-letnia siostra Antonina. Tychże dziewcząt brat - Edward - zginął w bitwie pod Miłosławiem w 1848 r., gdy miał 26 lat. Kolejne siostry: Marianna Waleria, w 1849 r. wyszła za Felicjana Stanisława Sypniewskiego; Joanna Teodozja w 1850 r. wyszła za Wilhelma Fryderyka Lossow h. własnego. Piąta siostra - Franciszka - wyszła za Mariana Michałowskiego. Żadna z pań prawdopodobnie nie chciała pozostać w rodzinnym majątku i po śmierci ojca sprzedały Bagrowo. Kolejnym właścicielem został Ignacy Chłapowski h. Dryja, syn Michała i Anieli Stęszewskiej, ożeniony z n.n. Ludwiką. Mieli dwoje dzieci; w 1861 r. ich 21-letnia córka Eugenia Barbara wyszła w B. za 29-letniego Wincentego Zaleskiego h. Rola. Dziedzic zmarł dnia 27 marca 1863 r. i pochowany został 31-go na cm. w Bagrowie. Po jego śmierci rodzina sprzedała Bagrowo właścicielom dóbr kórnickich.
W 1885 r. wieś miała 5 domów z 34 m-cami wyznania katolickiego; 11 analfabetów. Na terenie domeny znajdowało się 13 domów ze 131 m-cami, w tym 2 ewangelików; 72 analfabetów. Dobra miały 1320 mórg obszaru. Kościół parafialny należał do dekanatu średzkiego.
Opisywany dwór został wybudowany na pocz. XX w. jako własność Fundacji "Zakłady Kórnickie" imienia W. Zamoyskiego. Więcej szczegółów dot. Kórnika zainteresowani znajdą w opisie zamku w naszym katalogu. Władysław Zamoyski uczestniczył w pracach emigracji polskiej. Był m.in. prezesem Instytucji Czci i Chleba, członkiem-założycielem Polskiego Towarzystwa Literacko - Artystycznego, współpracownikiem prowadzonego przez siostrę Marię stowarzyszenia pomocy polskim emigrantom we Francji "Opieka Polska". W 1920 r. powrócił do Polski. Nie założył rodziny, majątek wraz z Biblioteką Kórnicką przekazał narodowi polskiemu, tworząc fundację Zakłady Kórnickie.
W 1913 r. dobra rycerskie Bagrowo obejmowały 336 ha obszaru, w tym 282 ha ziemi uprawnej, 35 ha łąk i 11 ha pastwisk. Na inwentarz żywy składało się 45 koni, 150 krów, 30 cielaków, 31 świń. Zarządcą Bagrowa był Stanislaus (Stanisław) Leiszner. Oficjalną właścicielką dóbr była w tym czasie Jadwiga Działyńska, mieszkająca w Paryżu. Po wyzwoleniu Polski w skład dóbr kórnickich włączono majętność Babin, w skład której z kolei wchodziło Bagrowo. W 1926 r. oficjalnym właścicielem była Fundacja im. Wł. Zamoyskiego w Kórniku, zaś generalnym plenipotentem Fundacji - A. Pacyński. Dzierżawczynią Babina była wdowa - p. Witoldowa Braunkowa, a dzierżawcą Bagrowa wymieniony w 1913 r. Stanisław Leiszner. Obszar folwarku w B. obejmował 337 ha, w tym 283,5 ha ziemi uprawnej, 45 ha łąk i pastwisk, 1,5 ha lasu, 6,6 ha nieużytków i 0,4 ha wody. Czysty dochód gruntowy wynosił 2138 talarów. W 1930 r. Bagrowo stanowiło obszar dworski w pow. średzkim i liczyło 129 mieszkańców. W latach 1943-45 wieś nosiła nazwę Bachstedt. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
5960 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3769_Schroda_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Budynek parterowy, nakryty naczółkowym dachem, fasadą skierowany na wschód. Wejście poprzedzone czterokolumnowym gankiem, nad którym znajduje się półokrągły balkon. Całość zwieńczona trójkątną wystawką.

Park

Park krajobrazowy z przeł. XIX i XX w. Zadrzewiony obszar, który współcześnie uważamy błędnie za park dworski, ma około 4 ha pow. Z tego przedwojenny park, który rozciągał się na zach. od dworu, lekko ku północy (pasem drzew o szerokości ok. 80 m.) miał ok. 1,5 ha powierzchni i kończył się na nieistniejącym obecnie długim budynku w osi N-S. W pewnej mierze z parkiem pokrywa się dz. ewid. nr ... 8/2 - niegdyś jego wschodnia połowa. Część zachodnia przypomina raczej nieużytki. Do tego można dodać drzewa rosnące po wschodniej stronie drogi przecinającej założenie z północy na płd, gdzie obszar drzewostanu miał ok. 0,4 ha i dochodził do stawu utworzonego na zakręcie strumienia.
Cała część południowa "parku", uważana obecnie za starodrzew, przed 1945 r. stanowiła teren luźno porośnięty drzewami. Przepływający strumień tworzył w tej części kilka małych stawów. Obecnie jest wyschnięty.

Inne

Zabudowania gospodarcze z XIX / XX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011