Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Zdjęcie archiwalne

Miniatura Pińczów
Zdjęcie Miłosz Środa

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Miłosz Środa

Pińczów

Województwo:świętokrzyskie
Powiat:pińczowski
Gmina:Pińczów
Rodzaj obiektu:Zamek

Rejestr zabytków

Zespół:zamkowo-pałacowy, nr rej.: 652 z 14.01.1972
Park:nr rej.: 510 z 16.10.1957 oraz 683 z 19.12.1957

Historia

Nikłe pozostałości murów średniowiecznego zamku wznoszą się na cyplu płaskowzgórza znoszącego się na lewym brzegu doliny Nidy. W latach 1960-62 przeprowadzono w ruinach badania archeologiczno-architektoniczne pod kierunkiem A. Miłobędzkiego oraz J. Kuczyńskiego. Pierwszy dokument poświadczający istnienie warowni pochodzi z 1400 roku i wzmiankuje ją wraz z okolicznymi wsiami. W kronikach Jana Długosza odnajdziemy informacje, że zamek został zakupiony przez biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego dla jego brata Jana Głowacza. Analiza źródeł pisanych świadczy, że do transakcji doszło między 1424 a 1428 rokiem. Po przejęciu zamku nowi właściciele przystąpili do jego rozbiórki celem wzniesienie zupełnie nowej budowli. Budowa nowej rezydencji obronnej trwała wg Jana Długosza 30 lat i pochłonęła znaczne sumy pieniędzy. W roku 1586 zamek wraz z miastem przeszedł w posiadanie Myszkowskich a od 1727 należał do Wielopolskich. W latach późniejszych budowla znacznie podupadła a w roku 1799 z polecenia Franciszka Wielopolskiego rozpoczęła się rozbiórka murów warowni. Wygląd zewnętrzny zamku jest nam znany z ikonografii XVII wiecznej.
Doskonałe warunki terenowe wykorzystywane były już we wczesnym średniowieczu kiedy to w miejscu późniejszego zamku wznosił się gród obronny. W jego miejscu pod koniec XIII wieku zbudowano pierwszy murowany zamek. Niestety nie znamy dokładnego rozplanowania przestrzennego tej budowli gdyż późniejsze prace ziemne niemal doszczętnie ją zatarły. Prawdopodobnie założenie to składało się z cylindrycznej wieży posadowionej na najwyższym punkcie wniesienia oraz muru obwodowego. Znacznie lepiej odczytany został zamek wzniesiony przez Zbigniewa Oleśnickiego. Badania wykazało, że ta reprezentacyjno-obronna budowla przewyższała pod względem nowoczesności zastosowanych rozwiązań architektonicznych oraz programu reprezentacyjnego wszystkie ówczesne zamki polskie. Zamek pińczowski okazał się przełomem w polskiej architekturze i wyznaczył na następne lata dla niej nową drogę rozwoju. Najcenniejsza w tej architekturze okazała się harmonia połączenia w jednej budowli funkcji militarno-obronnych oraz mieszkalno-reprezentacyjnych. Jest też przykładem rozwoju rozpoczętego przez tradycyjny zamek w układzie wieżowym.
Zamek wzniesiony został ze starannie obrobionych ciosów kamiennych oraz w górnych partiach również z cegły. Założenie posadowione zostało na planie czworoboku. Głównym członem zamku był potężny, dwukondygnacyjny donżon posadowiony na planie prostokąta (13/23 m), umieszczony w południowo-zachodnim krańcu wzgórza, którego bryła wzbogacona była poprzez naroże wykusze oraz wykusz umieszczony na osi elewacji wzmocniony narożnymi skarpami. Po przeciwnej stronie wzniesiono dwie czworokątne wieże. Ważniejsza pod względem militarnym była wieża północno-wschodnia wysunięta w fosę poza obręb murów obwodowych. Przy wieży umieszczono bramę wjazdową do założenia z kaplicą na piętrze. Dojazd do zamku prowadził od południowego-wschodu po moście wspartym na potężnym czworobocznym filarze kamiennym posadowionym na zboczu wzgórza. W jego miejscu most załamywał się pod kątem prostym i biegł dalej ku północnemu wschodowi. Druga wieża posadowiona była w narożniku północnym założenia. W czasach Myszkowskich zamek uległ dwukrotnej przebudowie. Jednak zmiany dotyczyły głównie warstwy wystroju architektonicznego, który przybrał późnorenesansowy charakter. Dziedziniec zyskał wówczas nawierzchnię z kamiennych płyt. Na przełom XVI i XVII wieku przypada budowa obronnego podzamcza wyposażonego w ziemne fortyfikacje. Prace prowadzone przez rodzinę Wielopolskich miały charakter jedynie remontowo-naprawczy. Pod koniec XVIII wieku po wyprowadzce właścicieli do nowej rezydencji zbudowanej u stóp wzniesienia zamkowego, jego mury poczęły być rozbierane.

Park

Park z końca XVIII w.

Inne

Baszta ogrodowa z końca XVI w.
Ogrodzenie murowane (fragment) z końca XVI w.

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Tomek Malik8 lat i 6 miesięcy temu
Nawet z pomocą miejscowych nie udało mi się go odnaleźć...