Ossolin

Stan obecny

Zamek - ruiny.
Park dworski - prawdopodobnie teren JST

Historia

Zamek z 1. poł. XVII w.
Ossolin to wieś leżąca 4,5 km na NE od Klimontowa. Istniała co najmniej w XV w., gdy wraz z wieloma innymi okolicznymi dobrami była własnością rodu Toporczyków i leżała w parafii Goślice. Jednym w pierwszych znanych dziedziców był Andrzej Klimuntowski. Oprócz folwarku swoją ziemią posiadali kmiecie i tzw. "ogrodziarze". W Ossolinie były co najmniej dwie karczmy, a dziesięciny składano plebanowi w Goślicach.
W 1578 r. Ossolińscy płacili pobór od półtora łanu, 6 osadników, 1 "ogrodziarza" i 2 ubogich komorników. W 1633 r. Jerzy Ossoliński, podskarbi koronny, otrzymał od papieża Urbana VIII tytuł książęcy, potwierdzony przez cesarza Ferdynanda II. Z tej okazji postanowił (w 1636 r.) uświetnić dobra rodowe budową nowego zamku na skale, w miejscu starego dworu, wokół którego założył piękne ogrody w tylu włoskim.
Przez ponad 100 kolejnych lat wieś przechodziła z rąk do rąk, aby w 1755 r. wrócić do Ossolińskich. W 1775 r. Józef Salezy O. wyjednał u króla przywilej na 6 jarmarków rocznie oraz na targi w poniedziałki. Pod koniec XVIII w. dobra Ossolińskich nazywano "księstwem". Na świetnie utrzymanym zamku znajdowała się kaplica oraz biblioteka. Wybudowano także drugą kaplicę, zaraz za wsią, która istniała jeszcze pod koniec XIX w. i nazywana była "Betlejem". Na arkadzie znajdowała się marmurowa tablica z łacińskim napisem i datą 1760. Kolejny właściciel, Antoni hrabia Ledóchowski w 1816 r. kazał zburzyć zamek, pozostawiając jedynie basztę, arkadowy most i bramę. W 1827 r. we wsi były 24 domy ze 106 m-cami.
W 1868 r. w skład majątku Ossolin wchodziły także: Wilkowice, Dziwków i osada Tęczynopol. W skład domeny o pow. 891 mórg wchodziło 469 mórg ziemi ornej, 6 mórg łąk, 49 m. pastwisk, 336 m. lasów, 2 morgi zarośli i 29 m. nieużytków.
W 1885 r. Ossolin dzielił się na wieś i folwark, leżał w pow. sandomierskim, gminie Klimontów i parafii Goślice. Zamek już wtedy był w całkowitej ruinie. We wsi znajdowała się szkoła i 18 domów ze 163 mieszkańcami. Do majątku należało 441 mórg ziemi oraz gorzelnia, zaś do włościan (w 14 tzw. "osadach") 161 mórg. Na południowym krańcu wsi wybudowany został wiatrak. W Wilkowicach było 12 osadników z 212 morgami, a w Dziwkowie 8 z gruntami o wielkości 132 morgi. Majątek należał już wtedy do Karskich, którym sprzedali go spadkobiercy Ledóchowskich. Stanisław Karski h. Boleścic (1838-1890), ożeniony był z ks. Jadwigą Świętopełk-Czetwertyńską h. Pogoń Ruska. Mieli czworo dzieci: Aleksandrę (1863-1930), Włodzimierza Stanisława Wincentego (1865-1940), Michała (1869-1928) oraz Marię. Ossolin z 233 ha ziemi dostał Michał, ale po jego śmierci dobrami zarządzał brat Włodzimierz - dziedzic Klimontowa. Po 2. wojnie światowej dobra Karskich zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11798002 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P46-S33-B_SWIATNIKI_1938_LoC_G6520_s25_.P6.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Oprócz tego co zawarliśmy w opisie powyżej, na temat architektury zamku wiadomo niewiele. Natomiast folwark Karskich znajdował się w północnej części wsi. W lokalizacji dworu wznosi się parterowy budynek, nakryty dwuspadowym dachem, prawdopodobnie współczesny. Układ przestrzenny zespołu został w znacznej mierze przekształcony.

Park

Park dworski z XIX w. zachował się w przedwojennych granicach, natomiast pomiar powierzchni jest utrudniony, gdyż zarówno od północy, jak i południa, park płynnie przechodzi w naturalne zadrzewienie otaczające założenie. Na mapach archiwalnych jako park zaznaczony jest obszar ok. 1,1 ha.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011