Stopnica

Historia

Po zamku królewskim do naszych czasów zachował się murowany z kamieni, dwukondygnacyjny budynek posadowiony w zachodniej części miasta. Budowla dotychczas nie została wystarczająco przebadana i jej dzieje jak również struktura przestrzenna nie są dobrze znane. Osada należy do najstarszych miejscowości dawnego księstwa sandomierskiego. Wg historyków już w końcu XI wieku osada była ważnym ośrodkiem kościelnym, z którego wywodzili się dwaj XII wieczni biskupi krakowscy.
Wg źródeł w Stopnicy w roku 1275 Bolesław Wstydliwy miał wydać przywilej dla klasztoru cystersów w Wąchocku. Był by to dowód archiwalny na istnienie tu XIII wiecznego dworu książęcego. Wg przekazów Jana Długosza w jego Liber beneficiorum (1470-1480) w Stopnicy funkcjonował już dwór królewski curia regia.
Na przełomie XIV i XV wieku w tutejszym zamku odbywały się sądy ziemskie województwa sandomierskiego. Warownia była również miejscem częstych wizyt polskich monarchów. W epoce jagiellońskiej miejscowość była ośrodkiem klucza dóbr królewskich i była zastawiana najwybitniejszym rodom możnowładczym: Ostrorogom, Zborowskim, Tarnowskim i Ossolińskim. W latach 1585-1618 zamek stanowił siedzibę starosty sandomierskiego Stanisława Tarnowskiego.
Po zniszczeniach zamku dokonanych przez wojska szwedzkie w trakcie najazdu, został on odbudowany przez nowego właściciela Jana Klemensa Branickiego ? marszałka nadwornego, od 1664 roku starostę stopnickiego. Odbudowa wykonana została w duchu ?włoskim?. W 1783 roku dokonano kolejnej przebudowy rezydencji, w trakcie której wzniesiono nowe murowane oficyny. Jej inicjatorem był Eliasz z Granowa Wodzicki.
W roku 1787 Stopnica była miejscem przebywania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Z 1789 roku pochodzi notatka z lustracji zamku: ?Zamek o 2 kondygnacjach, do którego od miasta wieżdżając do grobli poręczami opasanej, brama murowana?. Obecnie murowany dom pozbawiony jakichkolwiek cech stylowych służy celom gospodarczym.