Zagrody - Zgórsko

Stan obecny

DPS

Historia

Dwór z pocz. XIX w.
Zagrody których częścią jest Zgórsko, to wieś granicząca z południowym przedmieściem Kielc, leżąca przy DK nr 792, w odległości 8 km na płd. zachód od centrum miasta. Jeszcze pod koniec XIX w. była to oddzielna wieś, leżała w gminie Korzecko i parafii Chęciny. Zagrody miały 12 domów i 72 m-ców (1827), a Góry (czyli Zgórsko) 9 domów i 29 m-ców. O dawnych dziejach wsi Zagrody nic nie wiadomo, natomiast Góry wymienione są na pocz. XVI w. gdy dziesięciny z tej wsi o wartości 1 grzywny składano kościołowi w Chęcinach. Pisze o niej biskup Jan Łaski w swojej "Liber Beneficiorum...". Wieś miała wówczas co najmniej dwa dwory, gdyż zacny biskup wspomina o "rolach które są uprawiane dla dworów". W XVI w. wieś należała do możnego rodu Tarłów. Przed rozbiorami leżała w obrębie powiatu chęcińskiego, woj. sandomierskiego.
W 1889 r. majątek obejmował 477 mórg, w tym 240 mórg ziemi uprawnej, 6 mórg łąk i pastwisk, 213 mórg lasu i 18 mórg nieużytków. Na terenie folwarku było 10 budynków murowanych (w tym dwór wybudowany w 1820 r.) oraz 15 drewnianych. Wieś Zagrody należała wcześniej do majątku, a na skutek reformy rolnej jej ziemie, czyli 199 mórg, podzielone zostały na 9 gospodarstw dla osadników. To samo dotyczyło Zalesia gdzie 60 mórg ziemi rozparcelowano pomiędzy 12 osadników i 99 mórg w samym Zgórsku, przydzielonych 10 osadnikom. Co ciekawe, z map wynika raczej, że to Zagroda stanowiła część z folwarkiem, natomiast Zgórsko rozciągało się w postaci ulicówki przy drodze kielecko-krakowskiej.
W 1930 r. majątek o pow. 275 ha wraz z cegielnią należał do Zofii Biernackiej (1898-1969), córki Józefa (zm. 1952). Dwór z czasem został przebudowany i rozbudowany.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11810102 @ West. Osteuropa 1:25 000 - Niemieckie mapy zaboru rosyjskiego, I WŚ /1914 - 1919/
- plik mapy: XXVIII-8-D_Gruppe_Warschau_1915_LoC_G6965_s25_.G4.jpg
11804955 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 w cięciu map zaborczych /1920 - 1929/
- plik mapy: XXVIII-8-G_Szkola_Topografow_WIG_LoC_G6520_s25_.R8.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Użytkownikiem pozostałości zespołu dworskiego w Zagrodach, przy ul Szewskiej, jest Dom Pomocy Społecznej. Niestety niedokładności mapy Google uniemożliwiają identyfikację dworu. Może to być jedna z dwu budowli widniejących na mapie sat. w południowej części parku. W celu weryfikacji opisu niezbędne dalsze badania terenowe.

Park

Park z pocz. XIX w., powiększony w 2. poł. XIX w. W zw. z ogromnymi zmianami, jakie zaszły tu na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat, pomiaru powierzchni musimy dokonać w oparciu o granice dwóch największych dz. ewidencyjnych, nr 199/2 i 199/5, minus zabudowany obszar w płd.-zachodnim narożniku, co daje obszar ok. 10 ha. Wewnątrz znajduje się duży staw, a od północy park graniczy z mieszanym lasem.

Inne

Oficyna i trzy budynki gospodarcze z poł. XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011