Przededworze

Stan obecny

Teren prywatny.

Historia

Dwór z pocz. XX w.
Przededworze to wieś leżąca przy DK nr 78, granicząca od zachodu z miastem Chmielnikiem. Jeszcze na pocz. XX w. szosa ta nie istniała, zaś do folwarku dochodziła drugorzędna droga od strony Holendrów i Jasienia, która kończyła się przy zespole dworskim. Dalej na wschód biegła aleja otaczająca park, którą można było dojechać do dalszego ciągu drogi do Chmielnika, która zaczynała się ponownie od podwórza folwarcznego. Zaraz za Przededworzem była kolejna wioska o nazwie Przedkościele. Zapewne obie te wsie powstały w XVI w., a nazwy dostały od miejsc, do których odprowadzały swoje zyski, czyli dla dworu oraz kościoła. Pierwotny dwór mógł należeć do Oleśnickich h. Dębno, albo kolejnych posiadaczy - kalwińskiej rodziny Głuchowskich. Wieś P. w dawnych czasach była także określana Starym Chmielnikiem, a obecna nazwa na dobre zaczęła funkcjonować pod koniec XVIII w. Kościół którego dotyczyła nazwa pochodził ponoć z pocz. XVI w.; na jego miejscu były wcześniej dwie starsze świątynie drewniane. W 1732 r. był w kiepskim stanie technicznym, więc dziedzice Ożarowscy rozpoczęli budowę nowego kościoła w innym miejscu, a dokończył tę budowę Andrzej Moszyński w 1787 r. Kościół w Przedkościelu został częściowo rozebrany, a pozostałą część przebudowano na kaplicę.
W 1827 r. we wsi było 14 domów i 151 mieszkańców. Wchodziła ona w skład dóbr Chmielnik, należących w latach 40. XIX w. do gen. Kazimierza Tańskiego, który sprzedał je w 1863 r. za 54 tys. srebrnych rubli. Podedworze zostało odłączone od Ch. w 1882 r. W 1885 r. był to folwark leżący w pow. stopnickim, gminie i parafii Chmielnik. We wsi były bogate pokłady torfu i kamienia wapiennego. Dobra wraz z Dezyderowem i osadą Holendry obejmowały obszar 1429 mórg, w tym 406 m. ziemi ornej, 55 m. łąk, 22 m. pastwisk, 901 m. lasów i 45 mórg nieużytków. Na terenie folwarku było 8 budynków murowanych i 7 drewnianych. Na polach obowiązywał płodozmian 5 i 7 polowy. Na terenie lasów nie prowadzono racjonalnej gospodarki leśnej. Wskutek uwłaszczenia chłopów, we wsi P. powstały 22 gospodarstwa osadnicze, którym nadano 241 mórg ziemi. Pod koniec XIX w. P. należało do Stanisława Zakrzeńskiego (ur. 1870), ożenionego z Zofią Gadomską (ur. 1870). Około 1920 r. właściciele wybudowali tu nowy dwór, a w kolejnych latach majątek został rozparcelowany. W 1930 r. resztówka z 55 ha ziemi należała do ich syna, Jana Janusza Zakrzeńskiego (1898-1985) i jego żony Albiny Szyszko-Bohusz (1908-1975), śpiewaczki operowej. Synem tychże był aktor Janusz Stanisław Zakrzeński (ur. 8 marca 1936 r.), który zginął w katastrofie w Smoleńsku dn. 10 kwietnia 2010 r. Po 2. wojnie światowej gospodarstwo prawdopodobnie dostali miejscowi rolnicy, gdyż rodzina Zakrzeńskich wyjechała na ziemie odzyskane. Dwór został rozebrany w latach 60. XX w. Janusz Zakrzeński pochowany jest na cmentarzu powązkowskim w Warszawie.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11809943 @ West. Osteuropa 1:25 000 - Niemieckie mapy zaboru rosyjskiego, I WŚ /1914 - 1919/
- plik mapy: XXIX-8-F_Gruppe_Warschau_1915_LoC_G6965_s25_.G4.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony był na planie prostokąta, parterowy i nakryty czterospadowym dachem, z dwoma ryzalitami po bokach ośmioosiowej fasady. Wejście poprzedzał ganek zwieńczony trójkątnym szczytem.
Obecnie układ przestrzenny zespołu dworskiego został całkowicie przeobrażony. Powstały nowe drogi, a tereny dawnego folwarku zostały zabudowane przez ekspansywne budownictwo jednorodzinne.

Park

Dawny park dworski praktycznie nie zachował się do czasów obecnych. Niewielki obszar starodrzewu rośnie jedynie na dz. ewid. nr 444 i ma ok. 0,16 ha powierzchni.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011