Piołunka

Stan obecny

Prawdopodobnie teren należący do JST

Historia

Dwór z XIX w.
Piołunka to wieś leżąca 5 km na wschód od Sędziszowa. Znana była już w 2. poł. XII w. W późnym średniowieczu należała do rycerskich rodów Niemstów oraz Kulów (Culya), herbu Jastrzębiec. Nosiła wówczas nazwę Piołunowa Wola, później także Piołynówka albo Polinowka. W 1443 r. P.W. przypadła w podziale Stanisławowi Niemście z Krzcięcic. Dziesięć lat później podziału majątku dokonali bracia Kula: Mikołaj, Andrzej i Jakub; część W.P., Wojciechowice, Krzcięcice i in. dostali Andrzej i Jakub. Kolejne pokolenie reprezentowali Stanisław i Mikołaj Kula, którzy byli już wtedy dziedzicami Książa Małego. W 1498 r. dokonali oni podziału majątku. Piołunkę początkowo dostał Mikołaj, ale po jego śmierci wieś odziedziczył Stanisław, ożeniony z Elżbietą, córką Stanisława Koczwary. Po tychże Kulach dziedzicem był Jerzy Niemsta, któremu przywileje nadawał król Zygmunt Stary, w zamian za czynsze dla różnych duchownych i dla psałterii w katedrze krakowskiej (1529). Był Dziedzicem P. jeszcze w 1538 r., kiedy to zapisywał po 2 tys. florenów posagu i wiana swej żonie Reginie Glińskiej. Piołunka leżała wówczas w pow. ksiąskim, zaś dziesięciny składano plebanowi w Krzcięcicach.
Około połowy XVII w. właścicielami wsi byli Skąpscy (również herbu Jastrzębiec) oraz Oraczewscy. Pod koniec XVIII w. dobra Piołunka nabył od Skąpskich Michał Borkowicz (1763-1814), syn Antoniego. Miał braci Franciszka oraz Józefa. W 1802 r. bracia otrzymali dyplom szlachecki i nazwisko "de Borkiewicz". W 1798 r. Michał ożenił się z Jadwigą Przybylską h. Nowina. Mieli troje dzieci: Maksymiliana zm. dzieckiem, Teklę oraz syna Honorata (1802-1866). Ten w 1838 r. ożenił się z Izabelą Korab-Laskowską i mieli sześcioro dzieci: Marię Joannę (1839-1897), Michała Romana (1840-1912), Seweryna Wincentego (1842-1901), Romana Andrzeja (1843-1872) oraz Stefana Edwarda (Piołunka 1845-1909).
Drugim synem Antoniego (bratem Michała) był Józef Kalasanty (1771-1839), porucznik wojsk koronnych, uczestnik powstania Kościuszkowskiego, wyróżniony w czasie obrony Pragi, a za waleczność mianowany przez Kościuszkę (w 1794 r.) podchorążym artylerji; był później dziedzicem dziedzic Głupczowa i Pradeł. Z Piołunką nie miał żadnego związku, podobnie jak jego dzieci.
Trzecim synem Antoniego był Franciszek (1776-1832), dziedzic Sławic i Wymysłowa. Był działaczem, sędzią pokoju, posłem itd. Miał dwie żony: Helenę Rohlandównę, córkę Pawła i Konstancję Malczewską. Liczne ich dzieci również nie związały swoich losów z Piołunką.
Tak więc dziedzicem Piołunki po Michale został jego syn Honorat, a od 2. poł. do końca XIX w. Seweryn Wincenty Borkiewicz, zmarły w 1901 w Trzcińcu. Był on radcą Dyrekcji Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Kielcach, prezesem Wyborów 1894, w 1868 r. zaślubił w Nagłowicach Felicję Katarzynę Justynę Kosicką. Mieli oni pięcioro dzieci: Zofię Katarzynę (ur. 1871), Marię Barbarę (ur. 1873), Jadwigę Helenę Walentynę (ur. 1879), Juliana Edwarda (1877-1923) i Seweryna Antoniego Józefa Błażeja (ur. 1890). W 1920 r. Seweryn zaślubił Józefę Kosicką h. Łuk, córkę Józefa i Heleny z Sucheckich.
Około 1880 r. Piołunka dzieliła się na część wiejską oraz folwark, leżała w pow. jędrzejowskim, gminie Sędziszów i parafii Krzcięcice. We wsi znajdowały się pokłady kamienia ciosowego. Folwark obejmował 519 mórg, w tym 477 m. ziemi uprawnej, 9 m. łąk i 33 morgi nieużytków. Były tu 3 budynki drewniane i 15 murowanych, co świadczy o tym, że folwark był jak na owe czasy nowoczesny. Na polach obowiązywał płodozmian 8 i 15 polowy. We wsi były także 24 gospodarstwa osadnicze, do których należały 143 morgi ziemi.
Seweryn Borkiewicz (podobnie jak ojciec) był studentem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zapewne posiadał w Piołunce sporą bibliotekę, ponieważ sam był badaczem genealogii, a także pisarzem. Był autorem "Monografii historycznej i gospodarczej powiatu jędrzejowskiego". Drugą część tejże "monografii" dopisał Zygmunt Linowski. Borkiewicz miał z Kosicką dwóch synów: Antoniego Honorata (ur. 1923) oraz Ludwika Feliksa Józefa Marię (ur. 1925), zmarł w 1954 r. Po 2. wojnie światowej dawne dobra Borkiewiczów zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Rodzina, herbarz szlachty polskiej, Aleksandra Włodarskiego
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
13545 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P46-S30-H_SEDZISZOW_1936_2.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wznosił się z zachodniej części parku i fasadą skierowany był na S/SW. Musiał zostać wyburzony bardzo dawno temu, bo rosnący tu obecnie drzewostan całkowicie zasłonił relikty fundamentów, podobnie jak dwóch budynków dworskich: oficyny na płn. od dworu i drugiego bud. położonego przy południowej granicy parku.

Park

Park dworski z 2. poł. XIX w. o pow. 2,6 ha, zachowany w przedwojennych granicach. Z parku "zniknął" jedynie niewielki fragment w jego płd.-wschodniej części, o pow. ok. 0,5 ha. Obecnie w tym miejscu znajduje się pole uprawne.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011