Mokrsko Górne

Historia

Zamek posadowiony był na sztucznie uformowanej platformie na terenie podmokłych łąk, na prawym brzegu rzeki Nidy. Dziś z zamku pozostały jedynie relikty wschodniej ściany domu mieszkalnego oraz północno-wschodni narożnik muru kurtynowego. Ruinę w latach 50 tych XX wieku badał A. Miłobędzki.
Prace archeologiczne nie były jednak zakrojone na wielką skalę i ograniczyły się do niewielkiego sondażu i serii wierceń. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1306 roku. W tym czasie właścicielem miejscowych dóbr pozostawał Piotr herbu Jelita, późniejszy kasztelan sandomierski (1317-1330). Następnie posiadłość przypadał w posiadanie Tomisławowi, zapewne bratu Piotra- wojewodzie krakowskiemu (1317-1320) oraz sandomierskiemu (1320-1330). Pierwsza obronna rezydencja rodziny Mokrskich znajdowała się w rejonie dzisiejszego Mokrska Dolnego.
Budowla ta wznosiła się w sąsiedztwie zachowanego XIII wiecznego kościoła parafialnego. Dziś zachowała się w formie tzw. grodziska stożkowatego. Drugie pokolenie Mokrskich postanowiło zbudować nową, wygodniejszą posiadłość. Jej fundatorem był jeden z synów Piotra- Florian (biskup krakowski) lub Klemens (kasztelan radomski 1363-1387). Budowa nowej rezydencji datowana jest na II połowę XIV wieku.
Z 1428 roku pochodzi dokument pisany wymieniający nową posiadłość jako castrum superiorum. W roku 1509 rodzina fundatorów przestała być właścicielami zamku. Na pierwszą połowę XVI wieku przypada okres co najmniej pięciu zmian właścicieli budowli. W roku 1531 Mokrsko wraz zamkiem i trzy okoliczne wsie nabyła królowa Bona. W jej imieniu zamkiem zarządzał Piotr Kmita, któremu też przypisuje się inicjatywę renesansowej modernizacji budowli.
W roku 1540 księgi podkomorskie wymieniają już nowych właścicieli- Sancygniowskich. Na przełomie XVIII i XIX wieku zamek przestał pełnić funkcje rezydencji mieszkalnej. Wcześniej zdążył jeszcze kilkakrotnie zmienić swoich właścicieli. W latach 1844-46 przeprowadzono inwentaryzację zamku po kierownictwem Kazimierza Stronczyńskiego, w wyniku której stwierdzono daleko posuniętą destrukcję obiektu. Do dziś zachowały się fragmenty powstałe w wyniku przebudowy podjętej w II połowie XVI wieku.
Zamek składał się wówczas z dwóch członów: części na kępie otoczonej nawodnioną fosą oraz przedzamcza, do której dojazd umożliwiony był dzięki grobli uformowanej wśród podmokłych łąk. Zamek właściwy zbudowany był z kamieni i posadowiony na planie prostokąta o wymiarach 25/45 m. Przy zachodniej kurtynie wznosił się trójkondygnacyjny, jednotraktowy, podpiwniczony budynek mieszkalny szerokości całego założenia. Piwnica, przyziemie i pierwsza kondygnacja podzielone zostały na trzy jednakowe, kwadratowe pomieszczenia.
Drugie piętro zajęte było przez salę reprezentacyjną i boczną komnatę. Dziedziniec wewnętrzny posiadający wymiary 24/29 m, otoczony był z trzech stron murem obwodowym z gankiem dla straży. Od południa wznosiła się niezachowana do dzisiaj wyniosła wieża bramna posadowiona na planie prostokąta.
Na czas pomiędzy połową XVI wieku a początkiem XVII wieku datuje się powstanie dwukondygnacyjnego skrzydła umieszczonego po zewnętrznej stronie kurtyny południowej, po obu stronach wieży bramnej. W II lub III ćwierci XVII wieku miała miejsce ostatnia inwestycja w zamku polegająca na podwyższeniu murów obwodowych.