Machory

Stan obecny

Ruiny, prawdopodobnie własność JST.

Historia

Dwór z 1906 r.
Machory to wieś leżąca nad rzeką Czarna, w odległości 20 km na zachód od Końskiego. Osadę fabryczną założono tu już w 2. poł. XVIII w. Należała do Dołegów, a na pocz. XIX w. do Dembińskich (od 1806) i rodziny Fraenkel (1814). Były dzierżawione rodzinie, a w 2. poł. XIX w. należały też do Laskich. W 1885 r. leżały w powiecie opoczyńskim i parafii Żarnów; stanowiły siedzibą gminy, folwark i osadę fabryczną. Było tu 17 domów i 193 mieszkańców, 1344 morgi ziemi dworskiej i 67 mórg - włościańskiej. Właścicielem majątku był w tym czasie baron Fraenkel. Istniejąca we wsi huta żelaza powstała w 1833 r., a w 1875 r. wyprodukowała 45 tys. pudów surówki i 2400 pudów wyrobów kutych. W skład gminy obejmującej 14753 mórg wchodziło 37 wsi. Na dobra składały się także: folwark Wyszyna oraz osady fabryczne Młynek, Nowa Góra (dawna Dąbrowa) i Sielec - razem 2021 mórg, w tym 199 mórg ziemi ornej, 140 m. łąk, 96 m. pastwisk, 92 m. wody, 1359 m. lasów, 11 mórg zarośli i 52 morgi nieużytków. Było tu 14 budynków murowanych i 19 drewnianych. W M. było także 19 gospodarstw osadniczych, do których należało 67 mórg ziemi.
W 1930 r. wieś - siedziba gminy - leżała w powiecie opoczyńskim i liczyła 230 mieszkańców. Były tu fabryki: wyrobów ceramicznych oraz tektury smołowcowej, ponadto kopalnie glinki ogniotrwałej, młyny, tartak i liczne sklepy oraz rzemieślnicy świadczący usługi. Właścicielem
614-hektarowego majątku i fabryki ceramiki był Ludwik Beyer (ur. 1871). Na początku XX w. wybudował on nowy dwór, prawdopodobnie na miejscu starego budynku. Beyer zmarł mając 67 lat, dnia 24 stycznia 1938 r. Do czasu wybuchu 2. wojny światowej majątkiem zarządzali zapewne spadkobiercy. Po 2. wojnie światowej w budynku dworu utworzono mieszkania. Gmina Machory została zniesiona w 1954 r.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór fasadą skierowany na E/SE, składający się z węższej części południowej i szerszej północnej. Budynek w ruinie, częściowo pozbawiony dachu.

Park

Park z XIX w. o pow. 1,44 ha.

Inne

Dom zarządcy z 1906 roku, obecnie dom mieszkalny i biblioteka.
Czworak
Pozostałości zabudowań i urządzeń fabrycznych

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011