Krzcięcice
Województwo:świętokrzyskie
Powiat:jędrzejowski
Gmina:Sędziszów
Rodzaj obiektu:Dwór
Powiat:jędrzejowski
Gmina:Sędziszów
Rodzaj obiektu:Dwór
Rejestr zabytków
Zespół:dworski, nr rej.: A.133/1-2 z 7.12.1957 i z 3.05.1977Stan obecny
Stan własności nieznany.Historia
Dwór z poł. XIX w.Krzcięcice to wieś leżąca 11 km ma SW od Jędrzejowa. Istniała już w XII w. i początkowo należała do arcybiskupów gnieźnieńskich. Biskup Jan, jeszcze zanim został arcybiskupem, około 1154 r. ufundował powstanie klasztoru cystersów w Jędrzejowie. Początkowo uposażenie klasztoru było bardzo skromne. Dziesięciny nadano z wsi Rakoszyn, Potok Mały, Łysaków, Łączyn, Raków, Tarszawa i kilku innych. Wkrótce także biskup krakowski Maur nadał kolejne, w Ożarowicach, Prząsławiu, Konarach i in. Zatwierdził je biskup krakowski - Radost. W 1166 r. Jan dołożył klasztorowi dochody z kilku kolejnych wsi, w tym z K.
Nazwę wsi na przestrzeni kolejnych lat zapisano co najmniej pod kilkunastoma, podobnie brzmiącymi nazwami, m.in. Chrzcięcice. Na pocz. XIV w. cystersi sprzedali niektóre wsie w ręce prywatne i tym sposobem stały się one wsiami szlacheckimi. W 1314 r. Jakub Brandysz wybudował w K. drewniany kościół będący siedzibą parafii p.w. świętego Prokopa, podlegającej pod dekanat w Jędrzejowie. Kolejnym znanym dziedzicem był Piotr, zwany "Garb", następnie Sambor i tegoż syn Krzęta (Krzcięta) Samborowic, od 1388 r. zwany "Starym". W latach 70. XIV w. znajdujemy tu Ramołta (także z Potoku), dalej Staszka oraz Paszka z przydomkiem Starzykowic. We wsi była już wtedy karczma, zaś karczmarzem był niejaki Andrzej. Imię to nosił również kolejny dziedzic - Andrzej Szyszka, występujący we wsi w latach 1381-1400. Miał ten Andrzej brata Jakuba. W tym samym czasie we wsi występuje Staszek Gniady z żoną Skrochną. Na pocz. XV w. pojawia się pierwszy z Niemstów, posiadaczy wielu okolicznych dóbr. Występuje w zapiskach do 1436 r., a już w 1429 r. pojawia się Niemsta drugi. Ten mieszkał we wsi do 2. połowy XV w. Toczył liczne spory z sąsiadami, m.in. o sołectwo w Słaboszowicach z klasztorem jędrzejowskim. W 1447 r. po raz pierwszy pojawił się Mikołaj Kula z Wojciechowic, a niedługo później jego brat Stanisław, ożeniony z Elżbietą, córką Stanisława Koczwary. Na części Niemstów siedział już wtedy syn Jana - Jerzy Niemsta, także z Grodziny. W 1468 r. doszło do podziału dóbr pomiędzy Jakubem Kulą, a Janem z Krzcięcic. Szczegółowy opis dróg, łanów, gajów i wygonów sobie darujemy. Po Jakubie odziedziczyli Stanisław i Mokołaj Kulowie. W 1498 r. dokonali podziału dóbr, a wieś K. przypadła Mikołajowi.
W 1542 r. Jerzy Niemsta wybudował kościół murowany, remontowany w 1872 r. Następnie wieś przeszła w ręce Hieronima Filipowskiego, zwolennika reformacji. Kościół stał się siedzibą miejscowego zboru ewangelickiego. Proboszczem był wówczas (1547) Jakób Sylwiusz Smilovitanus, senior dystryktu krakowskiego, znany ze swoich opisów synodów ewangelickich w okresie 1550-1558. Wieś miała jeszcze wielu właścicieli, a w 1827 r. było tu 50 domów i 291 mieszkańców. Na skutek uwłaszczenia chłopów, w K. powstało 45 tzw. "osad", dla których wydzielono z majątku 555 mórg ziemi.
W 1885 r. we wsi była szkoła gminna, a w skład dóbr o pow. 967 mórg wchodził folwark Aleksandrowo z 238 morgami. Na pozostałe 729 m. w Krzcięcicach składało się 574 morgi ziem uprawnych, 61 mórg łąk i pastwisk, 20 mórg lasu i 22 morgi nieużytków. Na terenie folwarku wznosiło się 10 budynków murowanych (w tym dwór) oraz 6 drewnianych. Na polach obowiązywał płodozmian 14 polowy. Parafia katolicka w K. liczyła 3111 wiernych. W jej skład wchodziły wsie: Deszno, Klemencice, K., Ludwinów, Mierzawa, Piołunka, Promyk, Potok Górny, Potok Wielki, Słaboszowice, Wojciechowice i Zielonka.
Na pocz. XX w. dobra zostały rozparcelowane. W 1930 r. właścicielką resztówki ze 101 hektarami ziemi, była Róża Hussarzewska. We wsi swoją siedzibę miała Kasa Spółdzielcza, ponadto była tu piekarnia K. Frydrycha i sklep spożywczy J. Pieczyraka. Po 2. wojnie światowej pozostałości dawnego majątku stały się elementem typowej wsi rolniczej.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11764212 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P46-S30-F_JEDRZEJOW_1936.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!
Opis
Dwór wznosi się pośrodku parku i fasadą skierowany jest na południe. Budynek parterowy i nakryty niskim czterospadowym dachem. Pośrodku fasady wejście poprzedzone portykiem filarowym, dźwigającym arkadę i trójkątny fronton.Park
Park krajobrazowy z XIX w. o pow. 4,11 ha. Od str. wschodniej park opiera się o rzeczkę Mierzawę, a przy jego północno-wschodnim narożniku - po drugiej stronie rzeki - wznosił się młyn. Południowa granica dochodzi do lokalnej drogi, a od północy park płynnie przechodzi w rosnący tam mieszany las.Inne
Pozostałości ogrodzenia z poł. XIX w.We wsi: Kościół, późnogotycki, 1531-42, par. p.w. św. Prokopa
tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011
Komentarze
Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.