Skatalogowanych zabytków: 11428
Zarejestruj się
Miniatura Krzcięcice
2015, zdjęcie Grzegorz Gąsior
Miniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura KrzcięciceMiniatura Krzcięcice

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Grzegorz GąsiorZbigniew KałwaGREGORIUS ...Marek Kujawa

Krzcięcice

Województwo:świętokrzyskie
Powiat:jędrzejowski
Gmina:Sędziszów
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski, nr rej.: A.133/1-2 z 7.12.1957 i z 3.05.1977

Stan obecny

Stan własności nieznany.

Historia

Dwór z poł. XIX w.
Krzcięcice to wieś leżąca 11 km ma SW od Jędrzejowa. Istniała już w XII w. i początkowo należała do arcybiskupów gnieźnieńskich. Biskup Jan, jeszcze zanim został arcybiskupem, około 1154 r. ufundował powstanie klasztoru cystersów w Jędrzejowie. Początkowo uposażenie klasztoru było bardzo skromne. Dziesięciny nadano z wsi Rakoszyn, Potok Mały, Łysaków, Łączyn, Raków, Tarszawa i kilku innych. Wkrótce także biskup krakowski Maur nadał kolejne, w Ożarowicach, Prząsławiu, Konarach i in. Zatwierdził je biskup krakowski - Radost. W 1166 r. Jan dołożył klasztorowi dochody z kilku kolejnych wsi, w tym z K.
Nazwę wsi na przestrzeni kolejnych lat zapisano co najmniej pod kilkunastoma, podobnie brzmiącymi nazwami, m.in. Chrzcięcice. Na pocz. XIV w. cystersi sprzedali niektóre wsie w ręce prywatne i tym sposobem stały się one wsiami szlacheckimi. W 1314 r. Jakub Brandysz wybudował w K. drewniany kościół będący siedzibą parafii p.w. świętego Prokopa, podlegającej pod dekanat w Jędrzejowie. Kolejnym znanym dziedzicem był Piotr, zwany "Garb", następnie Sambor i tegoż syn Krzęta (Krzcięta) Samborowic, od 1388 r. zwany "Starym". W latach 70. XIV w. znajdujemy tu Ramołta (także z Potoku), dalej Staszka oraz Paszka z przydomkiem Starzykowic. We wsi była już wtedy karczma, zaś karczmarzem był niejaki Andrzej. Imię to nosił również kolejny dziedzic - Andrzej Szyszka, występujący we wsi w latach 1381-1400. Miał ten Andrzej brata Jakuba. W tym samym czasie we wsi występuje Staszek Gniady z żoną Skrochną. Na pocz. XV w. pojawia się pierwszy z Niemstów, posiadaczy wielu okolicznych dóbr. Występuje w zapiskach do 1436 r., a już w 1429 r. pojawia się Niemsta drugi. Ten mieszkał we wsi do 2. połowy XV w. Toczył liczne spory z sąsiadami, m.in. o sołectwo w Słaboszowicach z klasztorem jędrzejowskim. W 1447 r. po raz pierwszy pojawił się Mikołaj Kula z Wojciechowic, a niedługo później jego brat Stanisław, ożeniony z Elżbietą, córką Stanisława Koczwary. Na części Niemstów siedział już wtedy syn Jana - Jerzy Niemsta, także z Grodziny. W 1468 r. doszło do podziału dóbr pomiędzy Jakubem Kulą, a Janem z Krzcięcic. Szczegółowy opis dróg, łanów, gajów i wygonów sobie darujemy. Po Jakubie odziedziczyli Stanisław i Mokołaj Kulowie. W 1498 r. dokonali podziału dóbr, a wieś K. przypadła Mikołajowi.
W 1542 r. Jerzy Niemsta wybudował kościół murowany, remontowany w 1872 r. Następnie wieś przeszła w ręce Hieronima Filipowskiego, zwolennika reformacji. Kościół stał się siedzibą miejscowego zboru ewangelickiego. Proboszczem był wówczas (1547) Jakób Sylwiusz Smilovitanus, senior dystryktu krakowskiego, znany ze swoich opisów synodów ewangelickich w okresie 1550-1558. Wieś miała jeszcze wielu właścicieli, a w 1827 r. było tu 50 domów i 291 mieszkańców. Na skutek uwłaszczenia chłopów, w K. powstało 45 tzw. "osad", dla których wydzielono z majątku 555 mórg ziemi.
W 1885 r. we wsi była szkoła gminna, a w skład dóbr o pow. 967 mórg wchodził folwark Aleksandrowo z 238 morgami. Na pozostałe 729 m. w Krzcięcicach składało się 574 morgi ziem uprawnych, 61 mórg łąk i pastwisk, 20 mórg lasu i 22 morgi nieużytków. Na terenie folwarku wznosiło się 10 budynków murowanych (w tym dwór) oraz 6 drewnianych. Na polach obowiązywał płodozmian 14 polowy. Parafia katolicka w K. liczyła 3111 wiernych. W jej skład wchodziły wsie: Deszno, Klemencice, K., Ludwinów, Mierzawa, Piołunka, Promyk, Potok Górny, Potok Wielki, Słaboszowice, Wojciechowice i Zielonka.
Na pocz. XX w. dobra zostały rozparcelowane. W 1930 r. właścicielką resztówki ze 101 hektarami ziemi, była Róża Hussarzewska. We wsi swoją siedzibę miała Kasa Spółdzielcza, ponadto była tu piekarnia K. Frydrycha i sklep spożywczy J. Pieczyraka. Po 2. wojnie światowej pozostałości dawnego majątku stały się elementem typowej wsi rolniczej.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11764212 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P46-S30-F_JEDRZEJOW_1936.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wznosi się pośrodku parku i fasadą skierowany jest na południe. Budynek parterowy i nakryty niskim czterospadowym dachem. Pośrodku fasady wejście poprzedzone portykiem filarowym, dźwigającym arkadę i trójkątny fronton.

Park

Park krajobrazowy z XIX w. o pow. 4,11 ha. Od str. wschodniej park opiera się o rzeczkę Mierzawę, a przy jego północno-wschodnim narożniku - po drugiej stronie rzeki - wznosił się młyn. Południowa granica dochodzi do lokalnej drogi, a od północy park płynnie przechodzi w rosnący tam mieszany las.

Inne

Pozostałości ogrodzenia z poł. XIX w.
We wsi: Kościół, późnogotycki, 1531-42, par. p.w. św. Prokopa

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.