Brus

Stan obecny

Prawdopodobnie własność prywatna.

Historia

Dwór z przeł. XIX i XX w.
Brus to wieś leżąca 9 km na płn. wschód od Jędrzejowa. Pierwsza wzmianka o wsi "Bruss" ew. "Pruss" pochodzi z 1398 r. Pod koniec XV w. wieś szlachecka B. leżała w pow. krakowskim i parafii Mokrsko Dolne, a ok. sto lat później w pow. ksiąskim. W 1398 r. wzmiankowany był karczmarz w B. o nazwisku Stanecz Bębnek. Na pocz. XV w. wieś należała do dziedziców Mokrska, Adama i Jana, którzy w 1423 r. dokonali podziału dóbr. Brus, część M., połowa Rożkowa i część Bolmina pozostała przy Adamie. W 1493 r. wieś płaciła pobór od 2 i pół łanu, w 1492 r. od 5 łanów i w 1508 r. od łanów 3. Dziesięcinę snopową składano plebanowi w Mokrsku, w 1529 r. jej wartość w gotówce wynosiła 6 grzywien. W kolejnych latach wieś znacznie się powiększyła i podzielona została na 3 części; miała 9 łanów kmiecych i 4 komorników. Wśród wielu właścicieli Brus byli Dembińscy h. Nieczuja, w XVIII w. Córka chorążego bracławskiego - Marianna (1740-1780) - w 1760 r. wniosła dobra w wianie Piotrowi Dembińskiemu h. Rawicz (1737-1815), kasztelanowi warszawskiemu. Mieli oni troje dzieci, w tym dwukrotnie zamężną Mariannę Teklę, której pierwszym mężem był Jerzy Ożarowski h. Rawicz. Z drugim (n.n.) mężem Marianna miała córkę Olimpię (1800-1843), zamężną za Feliksa Ignacego Marcelego hr. Łosia h. Dąbrowa. Troje dzieci Łosiów rodziły się w Krakowie, zapewne nie miały już ze wsią Brus nic wspólnego. W 1827 r. we wsi był 19 domów i 109 mieszkańców, a w 1921 r. 49 domów i 320 m-ców. Ok. 1880 r. wieś leżała w gminie Raków i pow. jędrzejowskim, par. Mokrsko Dolne. Dobra wraz z M. Dolnym obejmowały 568 mórg, w tym 308 m. ziemi uprawnej, 122 m. łąk, 93 m. pastwisk, 3 morgi lasu i 43 m. nieużytków. Oprócz folwarku we wsi było 24 osadników z zagrodami i 132 morgami ziemi. Niestety wieś nie znalazła się w księgach adresowych z lat 1926-30. Jest tam jedynie Mokrsko Dolne, którego posiadaczem był w 1930 r. Michał Szymanowski. Dwór wybudowany prawdopodobnie pod koniec XIX w. w okresie powojennym został wyremontowany. Jednocześnie (w 1986) do budynku dobudowano werandę.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11802118 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P46-S31-A_1936_LoC_G6520_s25_.P6.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór parterowy, nakryty dwuspadowym dachem, z wejściem od północy. Na osi okrągły podjazd.

Park

Pozostałości parku z przeł. XIX i XX w. o pow. 0,56 ha razem z częścią terenu wokół podjazdu.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011