Bosowice

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z poł. XIX w.
Bossowice to wieś leżąca 13,5 km na płn. wschód od Buska-Zdroju, pomiędzy rzekami Bród i Sanica. Pierwsza wzmianka pisana w której odnotowano "Boseno" pochodzi z 1211 r.; była wówczas własnością klasztoru premonstrateńskiego w Busku (zakonu świętego Norberta). Klasztor powstał z fundacji rycerza Dzierżka, herbu Janina i jego brata Wita, biskupa płockiego, zapewne w 1190 r. (jak sądził Jan Długosz, faktycznie ok. 1185 r.). Konwent zakonny sprowadzony został z Witowa za zgodą ówczesnego biskupa Giedki. Roman Grodecki w swoich "dziejach..." sugeruje, że Dzierżko nie miał dzieci, a cały majątek zapisał żonie, czyli de facto - klasztorowi, gdyż jednym z warunków spadku był zapis, że musi ona wstąpić do klasztoru, w tym wypadku wnosząc swe dobra w wianie. Inne wzmianki mówią, że w 1255 r. książę Bolesław Wstydliwy nadał Bossowice synowi Dzierżka - Falkonowi. Wg nas mógł on być po prostu synem wdowy i nieznanego ojca. "Wdowy" - gdyż Dzierżko wyruszył na wyprawę krzyżową i prawdopodobnie już nie wrócił. Faktycznie swój dokument książę wydał w 1252 r. i prawdopodobnie był to przepisany akt jego ojca - Leszka Białego - czyli sprzed 1227 r. Gwoli ścisłości należy dodać, że Grodecki w ogóle wsi B. w dobrach klasztoru nie wymienia, podając jedynie ogólną liczbę kilkunastu wsi, z których kilka z czasem zanikło.
Bossowice w XIII w. leżały w ówczesnym powiecie wiślickim. Przez kolejne stulecia należały do dziedziców miejscowych piszących się "de Bossocicze" (z Bosowic) i pieczętujących herbem Grzymała, a później do panów z Oleśnicy, pieczętujących się herbem Dębno, m. innymi Feliksa Oleśnickiego, syna Jana Głowacza i Anny Tęczyńskiej, który zapewne wybudował we wsi pierwotny dwór obronny (ok. 1477 r.). Dziesięciny z łanów osiadłych i kmiecych oraz karczmy składano biskupom krakowskim. Z kolei folwark dawał dziesięciny i meszne plebanowi w Kargowie. W 1508 r. właścicielem został Andrzej Marchocki, pan na Raczycach i in, a w 1539 r. po śmierci Feliksa, dziedzicem B. został jego brat Jan Oleśnicki. W 2. poł. XVI w. właścicielem wsi był Piotr Zborowski (zm. 13.09.1580), wojewoda krakowski, który w 1579 r. płacił pobór od 4 łanów, 8 osadników i 3 ubogich. W XVII w. wśród właścicieli wymienia się rody Hinków i Toporczyków, jednak tak naprawdę Bossowscy nigdy nie opuścili wsi. W 1723 r. Tomasz B. ożenił się w Bossowicach z Joanną Mężyńską. Później prawdopodobnie (oni lub ich dzieci) sprzedali dobra Różyckim. Oficjalnym właścicielem B., Wólki Zborowskiej, Żernik, Toporowa, Dąbrówki, Chałupek, Tuczępów oraz Sieczkowa był w 1783 r. był Ludwik Różycki, a w późniejszym okresie jego potomek Stanisław Różycki.
W XIX w. majątek powrócił w ręce Bossowskich, dla których w 1840 r. wzniesiono opisywany dwór. Po Józefie Bossowskim właścicielami były jeszcze rodziny Mayzlów, Kamińskich, Rózikowskich, Goczantów, Staszowskich i Mateckich. W 1827 r. we wsi znajdowały się 44 domy z 415 m-cami. W 1885 r. Bossowice leżące w pow. stopnickim i gminie Grabki dzieliły się na wieś i folwark. Co najmniej od 1919 r. dziedzicem 436-hektarowych dóbr był Edward Kalinka (1855-1939), syn Aleksandra i Barbary Zarzeckiej, ożeniony z Marią Dąmbską (1863-1939). Mieli oni troje dzieci. Dziedzic zmarł 4 maja 1939 r. We wsi był także młyn należący do J. Lecha oraz szewc H. Brzozowski. Po wybuchu wojny Niemcy wyeksmitowali właścicieli, a we dworze urządzili lokalną komórkę Gestapo. Po 2. wojnie światowej na bazie dawnego folwarku utworzone zostało Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. przez rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego. We dworze znajdowały się pomieszczenia gospodarcze, a następnie szkoła i mieszkania.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł internetowych.
Bibliografia:
Roman Grodecki "Dzieje klasztoru premonstrateńskiego w Busku w wiekach średnich",
D. Kalina, M. Mirowski „Miasto i gmina Stopnica. Dzieje i zabytki”;
Dodatkowe źródła i pomiary: Geoportal, Mapster:
11809954 @ West. Osteuropa 1:25 000 - Niemieckie mapy zaboru rosyjskiego, I WŚ /1914 - 1919/
- plik mapy: XXIX-9-G_Gruppe_Warschau_1915_LoC_G6965_s25_.G4.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Budynek parterowy, fasadą skierowany na E/SE, parterowy i nakryty czterospadowym dachem. Pośrodku siedmioosiowej fasady nietypowy, trójkolumnowy portyk małego porządku dźwigający wystawkę, zwieńczoną trójkątnym frontonem. Analogiczna wystawka z frontonem od str. zachodniej (na podst. zdjęcia sat.).

Park

Pozostałości parku o pow. 1,7 ha w płn.-wschodnim narożniku dz. ewid. nr ...418, czyli w obrębie granic parku sprzed 1945 r.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011