Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Olsztyn

Województwo:śląskie
Powiat:częstochowski
Gmina:Olsztyn
Rodzaj obiektu:Zamek

Rejestr zabytków

Obiekt:ruiny zamku z basztą, nr rej.: 54 z 22.10.1947, 257/60 z 4.03.1960 oraz 20/76/A z 20.02.1978

Stan obecny

W roku 2017 rozpoczęto Projekt pn. „Zwiększenie atrakcyjności Zamku Olsztyn poprzez wykonanie niezbędnych prac konserwatorskich i restauratorskich” W tych ramach miały być prace konserwatorskie w tym budowlane oraz wykonanie niezbędnych badań naukowych – ratowniczych, obejmujące Basztę Studzienną oraz pomieszczenia w obrębie jaskini Zamkowej Dolnej (wprowadzenie komunikacji i odtworzenie dawnych poziomów użytkowych dla celów udostępnienia ich zwiedzającym): prace konserwatorskie w tym budowlane oraz wykonanie niezbędnych badań naukowych – ratowniczych, obejmujące Zamek Górny, polegające na zabezpieczeniu obiektu w formie trwałej ruiny – organizacja ruchu odwiedzających w obrębie Wzgórza Zamkowego – urządzenie ciągu pieszego, dostosowanego do potrzeb osób niepełnosprawnych. Przeznaczino na to prawia 12 mln zł. W 2020 prace jeszcze trwały.

Historia

Ruiny zamku położone są na wapiennym wzniesieniu na południowy wschód od wsi. W latach 1959-60 i 1969 prace rozpoznawcze prowadził tu W. Błaszczyk. Prace wykopaliskowe rozpoczęły się dopiero w 1997 roku. Obecny stan badań nie poparty analizą architektoniczną nie daje pewności co do rozwoju przestrzennego zamku. Wcześniej wraz za przekazami Jana z Czarnkowa i Jana Długosza nauka za fundatora warowni uznawała Kazimierza Wielkiego. Obecnie pogląd ten został zanegowany. Uznano, że zamek Przymiłowice wymieniony w dokumencie z 1306 roku (akt procesu wytoczonego przez arcybiskupa Jana Świnkę biskupowi krakowskiemu Janowi Muskacie) jest tożsamy z zamkiem olsztyńskim tylko występującym pod inną nazwą. Zamek pod nazwą Olsztyn pojawia się w dokumentach już od 1341 roku. Zamek pełnił funkcję strażnicy granicznej, mającej ochraniać królestwo od zachodu przed najazdami ze Śląska i z Czech. Zamek pełnił wg Jana Długosza również funkcję więzienia królewskiego. W roku 1358 lub 1360 osadzony w nim został wojewoda poznański Maciej Borkowic. W 1370 roku zamek wraz z innymi zamkami przeszedł w lennie od Ludwika Węgierskiego do Władysława Opolczyka. W tym czasie zamek pełnił funkcję okręgu sądowego. W roku 1391 Władysław Jagiełło na usiłowania szlachty zorganizował wyprawę zbrojną przeciwko Władysławowi Opolczykowi. Po trzech dniach zamek został opanowany. W latach późniejszych zamek był ośrodkiem starostwa niegrodowego a panowali w nim najbardziej zasłużeniu dla królestwa członkowie rodzin możnowładczych. Najpierw urząd pełnił tu Jan Szczekocki herbu Odrowąż potem kolejno jego syn i wnuk. Na lata 1508-32 przypada okres panowania Mikołaja Szydłowieckiego, który znacznie zmodernizował i rozbudował rezydencję. Prace budowlane prowadzili również jego następcy: Piotr Opaliński, Jan i Joachim Ociescy (1551-1609). W roku 1587 doszło do bezskutecznego oblężenia zamku przez arcyksięcia Maksymiliana. W roku 1656 w wyniku najazdu szwedzkiego zamek został spustoszony. Od tej pory pozostawał w ruinie. W roku 1772 rozpoczęto rozbiórkę pozostałości zamku a odzyskany budulec posłużył do wzniesienia miejscowego kościoła.
Założenie zamkowe, w swej najbardziej rozbudowanej formie składało się z zamku dolnego, średniego i górnego oraz z dwóch podzamczy: południowo-zachodniego i południowo-wschodniego. Najstarszą częścią był zamek górny posadowiony na szczycie wzniesienia i zbudowany z miejscowego wapienia. Część ta posadowiona była na planie prostokąta, z wieżą cylindryczną o średnicy 8 m i wysokości 20 m w narożniku południowo-wschodnim, z murowaną, okrągłą cysterną na wodę obok wieży, z domem mieszkalnym od północy, z bramą umieszczoną obok wieży. Zamek średni pierwotnie pełnił funkcję zaplecza gospodarczego. Z lustracji z roku 1531 dowiadujemy się jak wyglądał zamek po przebudowie dokonanej przez Mikołaja Szydłowieckiego. Wymienia ona: wieżę bramną, most prowadzący do wyższego zamku, dwie następne bramy, murowane pallatium, nieukończoną kaplicę zamkową, kilka pomieszczeń gospodarczych, drugą wieżę pośrodku zamku, przeznaczoną jako więzienie, stajnie, cegielnię, przed zamkiem domy rzemieślników, młyn, stajnie i kuźnię. Na początku XVI wieku powstał zamek dolny oraz dwa gospodarcze przedzamcza otoczone murem i fosami. W tym samym czasie podwyższono główną wieżę. Ośmioboczna nadbudowa doprowadziła wysokość wieży do poziomu 26 m. W latach późniejszych nie prowadzono już znaczniejszych prac budowlanych. Dwukondygnacyjny dom zamku średniego został nieznacznie podwyższony. Przedzamcze zostały zmodernizowane i umocnione. Zamek wciąż czeka na zabezpieczenie.

Inne

Wzgórze Zamkowe, nr rej.: 54 z 22.10.1947, 257/60 z 4.03.1960 oraz 20/76/A z 20.02.1978

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.