Borcz

Stan obecny

Hotel Spichrz, restauracja, centrum konferencyjne. Własność prywatna. Firma ?Pomorskie Pierze i Puch sp. z o.o?.

Historia

Dwór z pocz. XX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1241 r., gdy jej nazwa była wymieniana jako Borzce. Z czasem nazwa wsi przyjęła formę zniemczoną Borcz, zapisywaną także jako Bórcz, Burcz i Bortsch. Wieś była gniazdem rodowym Borskich o przydomkach: Borek ? pochodzący od Borzysława; Gosz ? zdrobnienie imienia Rościsław; Goszk ? zdrobniała forma od Gosz; Kos ? wywodzi się od rzeczownika kos; Mędroch ? pochodzący od przymiotnika mądry i Pac ? zdrobnienie od imienia Paweł. W 1403 r. (Historia Hotelu Spichrz), lub ok. 1460 r. klasztor Kartuzów posiadał we wsi 8 włók chełmińskich ziem, które jednakże opustoszały na skutek wojny 13-letniej i pojawiły się dopiero w inwentarzu z 1648 r. wraz z właścicielami ziemskimi: Jerzym Burskim oraz Stanisławem Pawłowskim. W inwentarzach klasztoru Kartuzów z 1645 r. istnieje informacja o dochodowej owczarni która wówczas znajdowała się w Borczu i liczyła sześćset sztuk owiec. O grunt ten toczyły się spory aż do 1701 r., kiedy to właścicielem Borcza włącznie z ziemią Kartuzów został kasztelan chełmiński Jan Jerzy Przebendowski. Po jego śmierci w 1729 r. majątek odziedziczyła córka - Dorothea Henrietta Przebendowska- Bielińska. W 1748 r. cały majątek otrzymał jej syn ? Piotr Jerzy Przebendowski ? wojewoda malborski i starosta Pucka. Od 1765 r. właścicielami została rodzina Grabowskich, najpierw kasztelan elbląski Johan Michael , następnie Ignacy, a w 1783 r. Adam Goetzendorf-Grabowski, który cztery lata później sprzedał majątek Georgowi Marcusowi Helsensteinowi. Na początku XIX w. na skutek wojen napoleońskich gospodarka majątku załamała się, a spory obszar wsi został zrujnowany. Zespół dworski wraz z folwarkiem przetrwał ten okres. Po budowie drogi z Zukowa do Kościerzyny nastąpiła powolna odbudowa wsi. Pod koniec XIX w. do Borcza należały nieistniejące już wybudowania: Patoka lub Patoki wymieniane od 1839 r., leżące nad Radunią; folwark Osowo nad szosą do Babiego Dołu, Wyganowo nad szosą do Wyczechowa i Klatowo niedaleko wybudowania Mały Dwór.
W 1891 r. majątek o areale 1800 ha kupił Fridrich Hoene z Leźna. Nowy właściciel wyremontował i zmodernizował dwór. Założył także park oraz wybudował dom dla rządcy ? Oskara Arke?go i gorzelnię w 1897 r. Zmarł w 1903 r., a majątek odziedziczył jego syn Georg Hoene. Niestety, dwór doszczętnie spłonął podczas pożaru w 1911 r. Odbudowano go w nowym miejscu, bardziej na północ, dokonano także nowych nasadzeń drzew i krzewów w parku. Po Georgu majątek odziedziczył w 1920 r. kolejny Hoene ? Albert, który gospodarzył tu do 1944 r., następnie wraz z rodziną wyemigrowali do Niemiec. W 1920 r. majątek pod zarządem Alberta liczył 1823 ha, w tym 509 ha ziem uprawnych, 202 ha łąk i pastwisk i 1091 ha lasów. Specjalizował się w hodowli bydła i owiec oraz trzody chlewnej rasy Yorkshire. Po wojnie został przejęty przez Skarb Państwa Polskiego, który rozparcelował jego grunta. Pozostałości majątku w 1945 r. wcielono do Kartuskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Rolnej. W 1999 r. nabył go p. Krzysztof Mielewczyk, biznesmen z Gdańska, mąż posłanki Doroty Arciszewskiej-Mielewczyk, twórca firmy ?Pomorskie Pierze i Puch sp. z o.o., który odrestaurował obiekt. W 2003 r., po 5 latach remontów powstał Hotel ?Pałac Borcz?, później przez jakiś czas mieścił się tam zarząd firmy ?Polskie Pierze i Puch?, a w ostatnich latach powstał ?Hotel Spichrz i Pałac Borcz?. Firma produkcyjna mieści się w zabudowaniach dawnego folwarku, a jej znakomite wyroby można również kupić na miejscu. Krzysztof Mielewczyk zginął 13 września 2013 r. w wypadku własnego śmigłowca typu ?Robinson?, spadłszy z wysokości 200 m., pomiędzy Starą Kiszewą i Wygoninem pod Kościerzyną.
Źródła:
- Strona internetowa Hotelu Spichrz: http://www.hotelspichrz.com.pl/
- Plan Odnowy miejscowości Borcz
- Portal internetowy ?Trójmiasto.pl?, artykuł ?Ostatni lot króla puchu. Sylwetka Krzysztofa Mielewczyka?
- Portal internetowy ?Kartuzy.info?, artykuł ?(Nie)ziemskiego majątku w Borczu historii ciąg dalszy?
- Strona internetowa ?Pomorski Dom?: http://www.pomorskidom.pl/?mod=content&path=160&PHPSESSID=6f1d2f2417645ffe0ef47bf5d7df9a93

Opis

Dwór o konstrukcji szachulcowej, parterowo-piętrowy, podpiwniczony, nakryty dachem mansardowym z naczółkami, krytym dachówką. Wnętrza dworu oraz stojącego obok spichlerza zaadoptowano na nowoczesne, stylowo wykończone pokoje hotelowe.

Park

Park z XIX / pocz. XX w. o pow. łącznej ok. 5 ha. Założenie otoczone jest murem i parkanem. Wieś sąsiaduje z otuliną Kaszubskiego Parku Krajobrazowego i znajduje się pośrodku tzw. ?Szwajcarii Kaszubskiej?.

Inne

- Zabudowania folwarczne
- Gorzelnia
- Zabudowania mieszkalne z XIX / XX w.
- Stara szkoła
- Cmentarz ewangelicki (nieczynny)
- Grodzisko wczesnośredniowieczne zwane ?Górą zamkową?, z czytelnymi zarysami wałów obronnych
- Cmentarzysko kurhanowe z epoki brązu, na granicy Borcza i Wyczechowa - 4 kurhany o nasypach piaszczysto-kamiennych
- Cmentarzysko kurhanowe z kręgami kamiennymi z epoki Gotów
22 stanowiska archeologiczne we wsi, m.in.:
- Rozległe osady nad Radunią w okolicy Trątkownicy
- Cmentarzyska płaskie z grobami skrzynkowymi.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011