Wziąchowo Małe

Stan obecny

Pozostałości. Uległ nielegalnej rozbiórce.
Własność prywatna.

Historia

Pałac z XIX w.
Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą dopiero z XVII w. Wtedy prawdopodobnie powstało tu pierwsze założenie folwarczne. Właścicielami majątku od ok. 1750 r. była rodzina von Köhlichen, następnie von Vornack, a później Wilhelm von Frankenberg. W 1806r. od Frankenberga Wziąchowo Małe odkupił starosta Ernest Wilhelm Krystian von Heydebrand auf Wilkauf i przekazał majątek córce - Luizie von Sihler. Po jej śmierci w 1836r. dobra odziedziczył jej syn Robert. W 1844 r . Robert von Sihler sprzedał majątek płk Henrykowi von Heydebrand. W 1886 r. właścicielem dóbr był Oskar von Heydebrand. Majątek liczył wówczas 258ha gruntów ornych.
Według ksiąg adresowych z lat 1894-1921 posiadłość należała do dr praw Ernsta von Heydebrand und der Lasa. Następnie wchodziła w skład dóbr (Herrschaft) liczących w sumie 990ha, w tym Wziąchowo Małe 292ha. W 1930 i 1937r. ich właścicielem był Georg von Heydebrand und der Lasa, aż do 1945 r. Po 2 wojnie światowej posiadłość została znacjonalizowana, właścicielem został Skarb Państwa Polskiego, a użytkownikiem PGR. W pałacu urządzono magazyny i mieszkania dla pracowników gospodarstwa. Do początku lat 90-tych budynek był zamieszkały. Następnie zaczął popadać w ruinę, a mieszkańców wykwaterowano. Pierwsze fragmenty budynku zawaliły się w latach 90-tych, następnie pałac został sprzedany. Niestety nowy właściciel nie podjął żadnych działań w celu choćby zabezpieczenia obiektu.

Opis

Pałac eklektyczny, jego architektura nawiązuje do gotyku. Został wzniesiony w miejscu starszego dworu w 1906 r. dla Ernst von Heydebrand und der Lasa. Budynek murowany z cegły, z wykorzystaniem elementów żeliwnych i kamiennych oraz fragmentami o konstrukcji szkieletowej, otynkowany, założony na planie prostokąta, częściowo podpiwniczony, nakryty dachem mansardowym z lukarnami i facjatkami.
Fasada była ośmioosiowa, zamknięta dwoma wąskimi piętrowymi ryzalitami, z głównym wejściem ozdobionym kamiennym portalem, ponad nim znajdował się pseudobarokowy fronton. Elewacja ogrodowa (wschodnia) posiadała pięć osi. Do dziś przetrwał z niej tylko czterokolumnowy portyk w stylu toskańskim. Ponad portykiem znajdowały się kartusze herbowe rodziny von Heydebrand und der Lasa i von Obernitz. W elewacjach bocznych znajdują się dwie kwadratowe wieże, przy jednej z nich dobudówka z klatką schodową. Wnętrza były w układzie dwu, i trzytraktowym. W pomieszczeniach znajdowały się sufity z dekoracją stiukową.

Park

Park krajobrazowy z przełomu XVIII i XX w. o pow. 7,4 ha. przylegający do pałacu od wschodniej strony. Zaniedbany, o nieczytelnej kompozycji przestrzennej.

Źródło: Parki i Ogrody Zabytkowe w Polsce - Stan 1991 rok.
Zarząd Ochrony i Konserwacji Zespołów Pałacowo-Ogrodowych
Warszawa 1992 rok.
W parku wiekowe lipy i dęby o pokaźnych obwodach.

Inne

Mauzoleum rodziny von Heydebrand z pocz. XX w
Cmentarz rodowy z pocz. XX w.
Ogrodzenie (pozostałości), murowane, XIX/XX w.