Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Czaplice

Tschaplitze, Pankowisna

Województwo:podlaskie
Powiat:łomżyński
Gmina:Łomża (wiejska)
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski z 1860 r., nr rej.: A-467 z 30.12.1991

Stan obecny

Własność J.S.T.
Szkoła podstawowa.

Historia

Dwór z k. XVIII / 2. poł. XIX w.
Czaplice to wieś leżąca 9 km na płd. od centrum Łomży, niegdyś nad rzeczką zwaną Łomshitschka (Łomżyczka), swój początek biorącą w okolicach wsi Żebry. Opisywany dwór leży na terenie dawnego folwarku Pączkowizna - obecnie części Czaplic - oddalonej od centrum wsi o ok. 500 metrów w kier. wschodnim. Wg respondentów miejsce to nazywane było również "Andrzejkami", jednak wspomniana nazwa występuje na mapach archiwalnych w nieco innym miejscu - dalej na płd., a nawet po zachodniej stronie wsi.
Pączkowizna zaistniała dopiero na pocz. XVIII w. i należała wówczas do Antoniego Zawadzkiego. Powstała w wyniku odłączenia od dóbr Boguszyce. Pod koniec stulecia ówczesny właściciel Mrozowski wybudował tu pierwotny, drewniany dwór. Na pocz. XIX w. posesorem folwarku był Stanisław Przestrzelski, którego syn Władysław stał się posiadaczem (dziedzicem) dóbr. To on w 1860 r. wybudował na niewielkim wzniesieniu opisywany dwór, a w jego otoczeniu założył ozdobny park.
W XIX w. Cz. były wsią szlachecką i włościańską w pow. łomżyńskim. W 1827 r. było tu 8 domów z 59 m-cami. Dzieliły się na część wiejską zw. "Osobne" i folwark. W części wiejskiej mieszkało także 6 osadników, którzy posiadali zaledwie 5 mórg gruntu. Do folwarku nabytego w 1879 r. za 13750 srebrnych rubli (nazwiska kupca nie podano), przynależało 361 mórg, w tym 269 mórg ziemi uprawnej, 27 m. łąk, 27 m. pastwisk, 26 m. lasu oraz 12 mórg nieużytków. Na zabudowania folwarku składało się 10 budynków drewnianych i 3 murowane (w tym zapewne dwór). Wieś należała wówczas do parafii Szczepankowo. Nabywcami była prawdopodobnie rodzina Lutosławskich.
W 1921 r. Cz. liczyły 302 m-ców, w tym 279 katolików i 23 żydów, mieszkających w 40 domach. Do 1939 r. wieś leżała na terenie woj. białostockiego i powiatu łomżyńskiego. W 1930 r. jako właściciela Pączkowic o pow. 131 ha odnotowano Jana Lutosławskiego. Z kolei w Czaplicach znajdował się wiatrak J. Radowicza i szewc - Czesław Kowalewski. Po 2. wojnie światowej pozostałości dawnego folwarku stały się typowym elementem krajobrazu wsi rolniczej. Dwór w Pączkowiźnie (ob. Czaplice) po adaptacji służył jako szkoła podstawowa. Z czasem zabudowania folwarku uległy wyburzeniu.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Strona internetowa "mylomza.pl": https://mylomza.pl/artykul/dwor-w-czaplicach-odzyska/578578
Geoportal;
Mapster:
11814182 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 2897_Schtschepankowo_XII.1944_McM86958.jpg
11806169 @ West. Osteuropa 1:25 000 - Niemieckie mapy zaboru rosyjskiego, I WŚ /1914 - 1919/
- plik mapy: XIX-11-E_Gruppe_Warschau_Dzial_Ewidenc_WIG_1915_LoC_G6965_s25_.G4.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór neogotycki. Budynek wzniesiony na planie prostokąta w dł. osi SW-NE, fasadą skierowany dość nietypowo - w kier. NW (płn.-zachód). Parterowy i nakryty dachem naczółkowym, mieszczącym niskie poddasze. Wejście poprzedzone gankiem, nad którym góruje wystawka zwieńczona trójkątnym szczytem ujętym sterczynami. Wszystkie cztery narożniki budynku są lekko ścięte i ujęte pilastrami zwieńczonymi analogicznymi sterczynami, pośrodku nich trójkątne szczyciki. Ciekawym elementem elewacji jest ozdobny gzyms arkadowo-konsolkowy obiegający budynek.

Park

Nie istnieje. Dawny park dworski w Cz. mógł mieć ok. 3 ha powierzchni; obecnie są to głównie pola uprawne. Zachowało się jedynie kilka drzew w bezpośrednim sąsiedztwie dworu.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.