Chojnowo

Historia

Początki wsi Chojnowo sięgają 1425 roku kiedy to dwaj bracia Borzym i Szczepan kupują od księcia nadania o wielkości 40 włók. W części nadania powstaje wieś Borzymy-Dobrzyce a na milszej części Chojnowo – pod tą nazwą po raz pierwszy jest wzmiankowane w 1443 roku.
W XVI wieku część wsi przeszła na własność Szczuków a następnie Niedźwieckich, którzy sprzedali ją w 1699 roku podkanclerzemu Stanisławowi Antoniemu Szczuce, który włączył je do dóbr szczuczyńskich. Część która należała do Chojnowskich w XVIII wieku przeszła w ręce Downarowiczów. Po śmierci podkanclerzego w 1719 roku dobra objęła Konstancja z Potockich (jego żona), Konstancja zmarła w 1733 i dobra odziedziczyła córka podkanclerzego Wiktoria Szczuczanka – żona od 1719 Jana Stanisława Kątskiego (generała artylerii koronnej zmarłego 1727) ; później od 1731 żona Jana Cesnera (kuchmistrza koronnego zmarłego 1734). Po śmierci Wiktorii dobra szczuczyńskie objęła córka Wiktorii Marianna Kątska, W 1741 roku wniosła dobra domowi Potockich poprzez małżeństwo z Eustachym Potockim starostą tłumackim a potem generałem artylerii litewskiej. Obydwoje zmarli w 1768 roku, a po ich śmierci dobra trafiły w ręce Jana Potockiego, brygadiera wojsk koronnych. Jan po kilkunastu latach rozpoczął wyprzedaż swoich dóbr. Miedzy innymi w 1789 roku za 690 tysięcy złotych polskich sprzedał dobra szczuczyńskie generałowi Józefowi Łączyńskiemu. Łączyńsski zmarł w 1800 roku. Jego syn Augustyn w początkach XIX wieku rozsprzedał dobra szczuczyńskie. Czarnówek z częściami Mazewa, Czarnowa, Chojnowa, polami i łąkami po Pełczynie i Chajewie kupił Stanisław Obrycki z Mazewa. Z kolei Paweł Obrycki kupił 5 czerwca 1809 roku za kwotę 72 tysięcy złotych polskich część Chojnowa, która należała do Downarowiczów scalając w dużym stopniu dobra. Z Obryckimi Chojnowo pozostało związane do 1939 roku. Po śmierci Pawła dobra zostały podzielone miedzy jego synów Stanisław i Jana. Bracia wymieniali się miedzy sobą ziemiami, zmieniając granice własności (ostatecznym właścicielem Chojnowa został Jan) oraz skupowali okoliczne ziemie (np. w 1846 roku Jan odkupił od Piotra Roszkowskiego pozostała część folwarku Chojnowo za 2550 złotych polskich.
W latach 70. XIX wieku Chojnowo wraz Rakowem i przyległościami liczyło 313 mórg powierzchni w tym 135 mórg ziemi ornej i ogrodów, 36 mórg łąk, 20 mórg pastwisk, 85 mórg lasu, 20 mórg zarośli, 4 morgo wody, 13 mórg nieużytków i placów. Na terenie folwarku było 14 budynków w tym 3 murowane. Przy majątku funkcjonowały stawy rybne.
Po Józefie Obryckim majątek dziedziczył jego syn Antoni (wspominany jako właściciel 1885 roku). Z żoną Wiktorią miał 2 synów Antoniego i Stanisława. Mimo, że jeszcze w 1930 roku jako właścicielka figuruje Wiktoria to faktycznie gospodaruje w Chojnowie Stanisław Karol Obrycki i z jego inicjatywy powstał murowany dwór. Po jego śmierci w 1922 roku współwłaścicielami majątku w Chojnowie byli Wiktoria Obrycka z Kozłowskich, dwaj synowie Antoni i Wojciech oraz córka Halina. W roku 1929 właścicielem dworu zostaje Wojciech Obrycki, który utrzymuje go we władaniu do wybuchu II WŚ.
W czasie II WŚ zniszczeniu ulega część budynków gospodarczych i sadu. Po wojnie majątek zostaje rozparcelowany. W wyniku parcelacji majątku dworek został przejęty na cele oświatowe í urządzona została w nim szkoła, która funkcjonowała do 1975 roku. W tym roku obiekt został wynajęty przez Spółdzielnie Inwalidów w Warszawie i wykorzystywany był jako dom wypoczynkowy w sezonie letnim. W późniejszym czasie w dworze funkcjonowało przedszkole, Klub Prasy i Książki oraz punkt biblioteczny. Przez pewien czas obiekt zamieszkiwała emerytowana nauczycielka. (Jarosław Bochyński 2024)

Opis

Dwór usytuowany jest w centralnej części założenia dworskiego w Chojnowie, w odległości około 3 km na zachód od miasta Szczuczyn przy drodze Szczuczyn-Biała Piska. Ustawiony na terenie płaskim , podnoszącym się lekko w kierunku północnym, na osi północ-południe. Ustawiony na niskim podmurowaniu, fundamenty z kamienia i cegły ceramicznej pełnej. Ściany konstrukcyjne zewnętrzne i wewnętrzne z cegły ceramicznej na zaprawie wapiennej, nieotynkowane. Stropy drewniane. Więźba dachowa konstrukcji płatwiowo-krokwiowo- zastrzałowej, dach naczółkowy pokryty dachówką ceramiczną. Stolarka okienna ościeżnicowa, ze skrzydłami zimowymi i letnimi. Drzwi nietypowe, dwuskrzydłowe, płycinowe częściowo przeszklone, drzwi wewnętrzne płycinowe, pełne. Podłogi drewniane z desek białych na legarach. Schody na strych drewniane. Ogrzewanie-piece kaflowe.
Obiekt zbudowany na rzucie prostokąta, z gankiem nakrytym daszkiem dwuspadowym usytuowanym na osi głównej i niewielką przybudówką w płd.-zach. narożniku dworu , układ wnętrza dwutraktowy. Dach naczółkowy.
Elewacja frontowa 5 osiowa , na osi głównej przeszklony ganek nakryty daszkiem dwuspadowym, pokryty blachą ocynkowaną. Ścianki ganku drewniane, odeskowane, w połaciach daszku ażurowe wiatrownice z ozdobnym motywem wyciętym w desce. Na osiach skrajnych otwory okienne , zwieńczone łukiem odcinkowym., parapety betonowe wyłożone.b1achą ocynkowaną. Elewacja wzdłużna zachodnia 5 osiowa z przybudówką drewniano- murowana , pokryta eternitem , otynkowaną. Elewacja szczytowa płd. 2 osiowa, otwory okienne zamknięte odcinkowo, dwuskrzydłowe. Korpus rozdzielony ze szczytem gzymsem kordonowym. Elewacja szczytowa północna 3osiowa , o detalach architektonicznych zbliżonych do elewacji przeciwległej (opis wg stanu na 1993 roku ) (JB2024)

Park

Park z końca XIX w.

Inne

Karta zabytku – Bolesław Godawski
Ewidencja założenia dworsko-ogrodowego w Chojnowie – E. Korneluk, K. Oniszczuk
Zdjęcia z 1985 roku K. Oniszczuk
Zdjęcia z 1993 roku Bolesław Godawski