Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Maków
zdjęcie Rafał Terkner 2011
Miniatura MakówMiniatura MakówMiniatura MakówMiniatura MakówMiniatura MakówMiniatura MakówMiniatura Maków

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Rafał TerknerMarek Kujawa

Maków

Województwo:mazowieckie
Powiat:radomski
Gmina:Skaryszew
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski i folwarczny, XVIII/XIX w., nr rej.: 802/A z 28.10.1972 oraz 117/A z 7.07.1981

Stan obecny

Szkoła Podstawowa

Historia

Dwór z XVIII w.
Pierwsza wzmianka o Makowie pochodzi z rejestru z 1229 r., gdzie Jaśko z Makowa podaje księciu Konradowi Mazowieckiemu informacje o hodowli bobrów. W XV w. była to wieś królewska; było tu 40 łanów kmiecych, 6 karczm, czterech zagrodników i folwark królewski. Według Długosza, wieś płaciła 30 marek dziesięciny dla ?kustodyi? sandomirskiej (?), natomiast folwark płacił tąż do Nowego Radomia. Niewiele jest wzmianek o kolejnych posiadaczach tych dóbr, wiemy jedynie, że około połowy XVII w. Maków był w posiadaniu Aleksandra Wielowieyskiego, skarbnika wojew. krakowskiego. W 1827 r. była to wieś rządowa z 65 domami i 453 mieszkańcami. Około 1885 r. do folwarku należały też: młyn wodny, wiatrak i gorzelnia. Maków miał wówczas 73 domy z 414 mieszkańcami. Według Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego na 1697 mórg powierzchni składało się: 1104 morgi gruntów ornych i ogrodów, 26 mórg łąk, 38 - pastwisk, 489 - lasów i 40 ? nieużytków. Majątek miał 16 budynków murowanych i 13 drewnianych. Zaprowadzony tu płodozmian był 21-polowy. Do włościan należało 1117 mórg, ponadto we wsi było 85 osadników, do których należały 783 morgi gruntów. Na przełomie XIX / XX w. majątek znajdował się w rękach rodziny Czarnowskich piszących się z Czarnowa, herbu Grabie. Prawdopodobnie to oni wznieśli dwór w postaci, w jakiej widzimy go obecnie. Z okresu 1 wojny światowej pochodzi ciekawy zapisek, że ?Po najściu wojsk niemieckich i austriackich w październiku 1914 r. okoliczne dwory, jak Maków pp. Czarnowskich stoją w całości, utraciwszy tylko część inwentarza i zboża.?
Nie wiemy od kiedy Czarnowscy dzierżyli Maków, w każdym razie przodkiem ?po mieczu? ówczesnego właściciela - Jana, był Jan Benedykt Paschalis Czarnowski (1805-1884), ożeniony z Emilią Ewą Świętosławską (1806-1862). Ich synem był Eugeniusz Jan Adolf (1840-1909), ożeniony z Anną Czarnomską z Czarnomina herbu Jastrzębiec. Z tego związku pochodziła Helena (1880-1964), zamężna z baronem Konstantym Zachertem herbu Runicki i Jan Franciszek (1883-1963), ożeniony z Heleną Kalinowską. Ci mieli córkę Hannę i synów: Gabriela (1922-1999) i Jana (1925-1950). Czy były też inne dzieci z tego związku? Nie wiemy. Księga adresowa z 1930 r. oprócz Jana - właściciela 401?hektarowego majątku, wymienia Karola Czarnowskiego, właściciela gorzelni w Makowie. Być może chodzi o Karola Ewarysta Czarnowskiego (ur. ok. 1880 r.)? Syna Artura, a wnuka wspomnianego wcześniej Jana Benedykta Paschalisa? Karol ożenił się w 1907 r., w Orłowie, z Katarzyną Kamelą i miał z nią córkę Janinę Urszulę (ur. 1907, zmarłą tego samego roku). Po nadejściu Niemców we wrześniu 1939 r. Czarnowscy zostali wygnani z majątku. Po II wojnie światowej ich dawne dobra przejął Skarb Państwa Polskiego. Losy pałacu po wojnie nie są nam znane, być może od razu przeznaczony został na cele oświatowe. Obecnie mieści się w nim Szkoła Podstawowa.

Źródła:
Wikipedia;
Wielka Genealogia Minakowskiego;
Encyklopedia staropolska / Bobry;
Strona internetowa: Wielka Wojna 1914?1915;
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... W-wa, 1880-1902.
Korzystanie z tekstu na zasadach określonych w ust. z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Opis

Pałac późnoklasycystyczny. Prawdopodobnie budowla powstawała etapami, stąd dość zróżnicowana bryła, parterowo ? piętrowa, wzniesiona na planie nierównomiernego, wydłużonego prostokąta, usytuowanego w kierunku wschód-zachód, z wejściem od południa. Do 9-osiowej części głównej, z piętrowym ryzalitem na osi, zwieńczonym trójkątnie, dostawiona jest od wschodu część piętrowa ? znacznie cofnięta w stosunku do fasady, a do niej jeszcze jedna ? parterowa. Dachy na poszczególnych częściach są wielospadowe, kryte papą (?). Elewacja ogrodowa tworzy bardziej harmonijną, 14-osiową całość. Tu z piętrowej części zryzalitowanej w stosunku do parterowych, dodatkowo wysunięta jest trójkondygnacyjna wieża. Dalej, w parterowym korpusie głównym znajduje się ryzalit, analogicznie jak w fasadzie. Całość zdobi skromny detal architektoniczny i boniowanie; na trójkątnych szczytach ryzalitów zachowały się ozdobne palmety.

Park

Park z XIX w. o pow. około 2,5 ha. Spore fragmenty starodrzewu zostały tu wykarczowane, zapewne w celu utworzenia infrastruktury szkolnej (boiska). Niegdyś mógł on liczyć ok. 4,6 ha.

Inne

Spichrz.
Lamus.
Gorzelnia.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Jerzy Czajka9 lat i 5 miesięcy temu
Poza zdjęciami nic nie mogę o historii dworu i właścicielach znaleźć.
Może ktoś wie coś o tym obiekcie?
Marek Kujawa9 lat i 5 miesięcy temu
Nie było łatwo. Faktycznie nic nie ma oprócz jednej konkretnej wzmianki z 1 wojny światowej. Dzięki temu \"złapałem trop\". Oczywiście na 100% nie jestem pewien danych z genealogii, tzn. czy na pewno dotyczą TYCH Czarnowskich. Gdyby udało się to komuś kiedyś zweryfikować proszę o info: admark2000@onet.pl