Szreńsk

Historia

Pozostałości grodu i murowanej siedziby Szreńskich badane były metodami archeologicznymi w latach 1971-1988. Wcześniej obiekt był niewidoczny i nieznany. Do dziś nie doczekał się znaczniejszej publikacji. Założenie leżało na wschód od miasta (lokacja w 1383 roku), na kępie wśród podmokłych łąk. Oddzielony był od niego podgrodziem a potem podzamczem i nawodnionymi fosami zasilanymi rzeczkami: Mławką oraz Przylepnicą. Drewniano ziemne założenie grodowe pochodzi z XI wieku i było w XII wieku rozbudowane do około 60 arów. Murowany zamek został wybudowany w I połowie XVI wieku z fundacji wojewody płockiego Feliksa Szreńskiego herbu Dołęga. Rodzina fundatora zamku utrzymała się w jego posiadaniu do połowy XVI wieku. Potem majątek przechodził z rąk do rąk. Właścicielami byli: Noskowscy, Bielińscy, Podoscy. Miasto i zamek zostały doszczętnie zniszczone przez wojska szwedzkie w XVII wieku. Pomimo starań K. Stopkowskiego odbudowy warowni w 1754 roku nie odzyskała ona nigdy swojej świetności z przed potopu szwedzkiego. W II połowie XVIII wieku zamek w części opuszczony pełnił funkcję siedziby konfederatów barskich. Potem popadał w coraz większą ruinę a w XIX wieku został rozebrany. Do dziś zachowała się ruina klasycystycznego pałacu, który powstał w wyniku przekształcenia poprzez dodanie od północy jednego traktu do domu południowego.

Założenie posadowione było na planie nieregularnego czworoboku, zbliżonego do owalu o powierzchni około 0,6 ha. Ceglany mur obwodowy posadowiony został na koronie wału ziemnego wcześniejszego grodu, wzmocniony był w narożach cylindrycznymi basztami. W pobliżu zamku natrafiono na ślady cegielni. Zachodnia kurtyna wyposażona była w potężny budynek bramny, silnie wysunięty poza lico muru i ozdobiony dwiema ślepymi arkadami. Na dziedzińcu umieszczono co najmniej cztery murowane budynki. Dwa główne budynki umieszczono przy kurtynie południowej oraz północnej (dom wielki), do którego od zachodu dostawiono klasycystyczny spichrz. Na osi kurtyny wschodniej znajdowała się kaplica lub barbakan z zaokrągloną ścianą wschodnią wystająca poza lico muru obwodowego. Zamek został ukończony w II ćwierci XVI wieku lecz miał jeszcze późnogotycki charakter. Skala założenia i bogaty wystrój architektoniczny świadczą o możliwościach i ambicjach ówczesnego wojewody płockiego ? jednej z najwybitniejszych postaci ówczesnego Mazowsza.

Park

Park.

Inne

- Wozownia (ruina).