Kołbiel

Stan obecny

Pałac opuszczony, chyli się ku upadkowi. Pozostałości parku (zadbane) . Dobre jest to, że aktualny właściciel pozwala spacerować po terenie. (2024 JB)

Historia

Pierwsza historyczna wzmianka o Kołbieli pochodzi z roku 1407. W XVII w. miejscowość stanowiła ważny ośrodek rzemieślniczy. Mieszkańcy trudnili się rolnictwem, wyrobem i obróbką drewna, rzemiosłem i handlem. Właścicielem okolicznych ziem była rodzina Chrzanowskich herbu Korab. W XIX w. Kołbiel została podzielona na dwie części: jedna część to miasto na prawym brzegu rzeki Świder, druga część to dwór na wzgórzu po lewej stronie rzeki. Dwór i folwark przybrały nazwę Stara Wieś. W drugiej połowie XIX w. Stara Wieś należała do hrabiego Józefa Zamoyskiego, osoby niepospolitej i wielce zasłużonej dla kraju. Był współautorem „Encyklopedii rolnictwa", współzałożycielem Warszawskiego Towarzystwa Kredytowego, organizował Towarzystwo Przemysłowe Lilpop, Rau i Loewenstein. Zabiegał o budowę Nadwiślańskiej Linii Kolejowej. Wśród robotników folwarcznych upowszechniał zasady higieny, wprowadził wiele przywilejów socjalnych, np.dni wolne od pracy, możliwość korzystania z taniego sklepu, apteki, pralni, łaźni, prasowalni. Dzieci robotników folwarcznych były kształcone w zakresie szkoły powszechnej. Hrabia Józef Zamoyski założył też w Kołbieli szkołę zawodową o profilu handlowo-rolniczym dla synów ubogiej szlachty.
W latach 1866-1878 wybudował w Starej Wsi pałac. Pałac ten prawdopodobnie został wzniesiony na miejscu dawnego dworu lub częściowo na jego fundamentach. Rezydencja miała przypominać włoską willę, dlatego też pałac zaprojektowano w stylu neorenesansowym, zaś teren wokół niego zagospodarowano jako park krajobrazowy. Centrum parku stanowiło niewielkie jeziorko służące latem jako miejsce do pływania łódką, zimą - jako lodowisko. Projektodawcą pałacu był znany w Warszawie włoski architekt Leandro Marconi (m.in. był on twórcą gmachu Banku Handlowego w Warszawie, siedziby Stowarzyszenia Architektów Polskich, a także jeszcze kilku innych budynków w stolicy). W posiadaniu rodziny Zamoyskich Stara Wieś pozostała do czasów II wojny światowej Po Józefie pałac odziedziczył jego syn Tomasz a następnie wnuk Maurycy.
W okresie II wojny światowej pałac zajmowała niemiecka żandarmeria. Jak donosi tablica znajdująca się przed wjazdem, 22 września 1939 r. z tarasu pałacu przemawiał do swoich żołnierzy Adolf Hitler. W 1944 mieścił się tu radziecki szpital polowy.
Po 1945 r. Stara Wieś została włączona do Kołbieli, a pałac wraz z otoczeniem stał się własnością Gminnej Rady Narodowej, która miał tu swoją siedzibę. Od 1950 roku miały w pałacu swoją siedzibę kolejne szkoły zawodowe. W okresie powojennym majątek był wielokrotnie dzielony. Część zabudowań została zburzona. Zbudowano też nowe budynki: szkołę, warsztaty krawieckie. W latach 90 tych w pałacu mieścił się Internat Zespołu Szkół Zawodowych w Kołbieli. W roku 2009 pałac stał pusty i niezagospodarowany, choć zabezpieczony, jego stan techniczny i estetyczny pozostawiał wiele do życzenia.
Popadający w ruinę zespół pałacowo-parkowy wraz z budynkiem dawnej szkoły przy ul. Parkowej w Kołbieli został sprzedany 2 października 2017. Kupił go przedsiębiorca z Garwolina za 2 mln 11 tys i planował urządzić w nim i na przyległym terenie centrum konferencyjno-rekreacyjne, które miła przyjąć pierwszych gości w 2021 roku. W roku 2024 nie widać żadnych prac. Koszony jest tylko trawnik. (Jarosław Bochyński 2024)

Opis

Pałac murowany z cegły i otynkowany, posadowiony na planie prostokąta, o regularnej bryle, podpiwniczony, piętrowy, z mieszkalnym poddaszem przekrytym dachem czterospadowym o połaciach pobitych blachą, oraz nowymi facjatkami. Elewacja frontowa 5 osiowa z dwoma skrajnymi, jednoosiowymi ryzalitami, boniowanymi na narożach. Piętro ryzalitów zostało wyposażone w balkonik i finezyjnie wygiętej, barokowej balustradzie. Na osi głównej parterowy, dwukolumnowy portyk joński, dźwigający belkowanie oraz taras na wysokości piętra. Taras otoczony tralkową balustradką. Bogaty wystrój elewacji skomponowany za pomocą boniowanych opasek okiennych, naczółków nadokiennych w formie łuku odcinkowego wspartego na wolutowych konsolkach, podokienników, w partii piętra okna wieńczone prostym gzymsem oraz zwornikiem, gzyms koronujący wsparty na konsolach, z łezkowaniem. Na elewacji ogrodowej umieszczono na osi duży otwarty taras. Układ wnętrz dwutraktowy z sienią i salonem na osi w trakcie ogrodowym. W sieni umieszczono klasycystyczny, marmurowy kominek oraz schody prowadzące na piętro. W części południowo zachodniej pałacu umieszczono drugie schody, łączące wszystkie kondygnacje pałacu. Całość skomponowana w duchu neorenesansowym.

Park

Pozostałości po parku krajobrazowym. Na jego terenie granitowy obelisk z inskrypcją upamiętniającą fundatora pałacu. Park założony wraz z budową pałacu.

Inne

Źródła
iotwock.info/artykul/palac-zamoyskich-w-kolbieli
karta zabytku K.Siedlczek