Mościbrody

Stan obecny

Własność prywatna; restauracja (oficyna) , pokoje gościnne (dwór)

Historia

Mościbrody położone są w północnej części historycznej ziemi łukowskiej. Założenie dworsko-ogrodowe w Mościbrodach nie figuruje w źródłach historycznych oraz nie widnieje na żadnych mapach aż do XIX wieku. Jeśli chodzi o czasy wcześniejsze to w źródłach około 1511 r. pojawia się Bartłomiej z Marścibrodów, Zamieszkiwała ją szlachta zagrodowa. Tereny zajmowane przez obecne założenie należały w XVII wieku do dóbr królewskich i wchodziły w skład tenuty Wiśniów. Majątek ten od 1654- do 1657 roku dzierżawiny był przez Jana Milewskiego. Trzeciego marca 1657 roku dzierżawa przeszła w ręce Wacława Leszczyńskiego, krajczego koronnego, któremu w tym samym roku król Jan Kazimierz nadał wójtostwo wsi Wiśniew. W 2 połowie XVIII wieku Mościbrody były częścią starostwa wiśniewskiego, którego posesorem był książę Stanisław Jabłonowski. Wieś należała do Adama Jastrzębskiego. W 1780 r. jego synowie sprzedali część folwarku Sebastianowi Jastrzębskiemu. W drodze kolejnych spadków, dziedziczenia i zawierania małżeństw dobrami mościbrodzkimi władali Jastrzębscy i następnie Borkowscy. W XIX w. folwarkiem administrowali Jarząbowie. Natomiast wieś Mościbrody była majątkiem rządowym. W 1827 r. wieś zamieszkiwało 135 osób w 27 domach, w 1883 r. było 134 mieszkańców w 10 domach. Folwark W Mościbrodach powstał prawdopodobnie w latach czterdziestych XIX wieku założony przez rodzinę Jarząbów. Na mapie Kwatermistrzostwa Wojska Polskiego z lat dwudziestych XIX wieku oznaczona jest jeszcze jedynie wieś Maścibrody. W Słowniku Gcograficznym Królestwa Polskiego z 1885 roku jest s wzmianka o wsi i folwarku Maścibrody. W skład nowopowstałego folwarku wchodziły grunty orne, lasy i stawy. Wg pomiaru dokonanego w 1848 roku liczył on 1049 mórg 100 prętów ziemi. Wraz z utworzeniem folwarku wzniesiono murowany dwór (prawdopodobnie około 1848 roku.) oraz zabudowę gospodarczą. Dwór usytuowano frontem w kierunku wschodnim przy dziedzińcu głównym. Od północy przylegał do niego dziedziniec gospodarczy, otoczony budynkami inwentarskimi (obora, stodoła, piwnica). Od drogi Siedlce - Łuków do dworu prowadziła aleja wysadzana topolami. Po północnej stronie alei ulokowane zostały drewniane czworaki. Dwór otoczony był z trzech stron sadami. Do majątku należał rozległy kompleks stawów hodowlanych, położonych w północno - zachodniej, zachodniej i południowej części. założenia. Wraz z budową dworu założono park krajobrazowy. Prawdopodobnie w XIX w. przy dziedzińcu głównym wzniesiono oficynę. W 1863 r. za udział W powstaniu styczniowym właściciela majątku Andrzeja Jarząba, skonfikowano jego dobra Jednocześnie rodzina chcąc zachować majątek przepisała go na Józefa Jarząba, który nie brał udziału w powstaniu. Andrzej Jarząb zginął w bitwie pod Siemiatyczami. gdzie armią rosyjską dowodził generał Niestrujew Maniukin Kiedy w sierpniu 1863 roku, pod Żyrzynem, rozegrano ostatnią bitwę powstańczą w tym rejonie, rodzina została ścieśniona w połowie dworu, po kilku dniach wyprowadziła się do Grabianowa a w Mościbrodach zamieszkał General Niestrujew Maniukin. Po utworzeniu w 1867 r. Guberni Siedleckiej, na mocy „Najwyższego Zarządzenia” z 1867 r., folwark Mościbrody został nadany generałowi Maniukinowi. Po jego śmierci w 1882 r. majątek przeszedł prawnie na własność jego syna Mikołaja Zacharewicza Maniukina - Rotmistrza Gwardii pułku ułanów. „ Na mocy Najwyższego Zarządzenia 3 listopada 1867 rządowe folwarki Siedleckiej Guberni Wiśniew Wołyńce, Żabokliki, Mościbrody powiatu siedleckiego, Łomazy z fermą Szymonin powiatu bialskiego i działka leśna Łukowskiego leśnictwa tejże siedleckiej guberni są nadane w wieczystą i dziedziczną na prawie majoratu własność Rotmistrza Gwardii pułku ułanów (obecnie pułkownika gwardii) Mikołaja Zacharewicza Maniukina ze wszystkimi prawami i użytkami z jakich korzystał skarb i z wszystkim tym co się w nich znajduje. Zgodnie z wolą zmarłego Generała Maniukina wszystkie nazwane folwarki i leśne działki otrzymują ogólną nazwę Majorat Wiśniew" Rodzina Maniukinów przeprowadziła sie z Siedlec do dworu w Mościbrodach w połowie 1900 r. i gospodarowała majątkiem do lipca 1915 r. - do czasu ewakuacji, która związana była z wybuchem pierwszej wojny Światowej. Prawdopodobnie Nowi właściciele wprowadzili wiele nowych nasadzeń w parku, zmieniając jego układ przestrzenny w celu przystosowania parku do celów wypoczynkowych. Główne elementy przstrznnew okresie późniejszym nie ulegały istotnym zmianom Opuszczony W 1915 r. majątek Mościbrody zajęli Niemcy. Po wycofaniu się w 1918 r. wojsk niemieckich folwark został przejety przez Państwo Polskie.W okresie międzywojennym folwark dzierżawiony był przez Stanisława Glogera. Sposób użytkowania założenia (głównie hodowla ryb w rozległych stawach) powodował odsunięcie nadrugi plan funkcji estetycznych i rekreacyjnych. W 1919 majątek Wiśniew, w skład którego wchodził folwark Mościbrody został przeznaczony do parcelacji. Folwark nie uległ jednak podziałowi, a w 1920 roku przyłączono do niego część łąk wraz z rzeką Muchawką z majątku Wisniew. Wraz z sąsiednimi folwarkami miał on tworzyć duże gospodarstwo rybne.7 Prawdopodobnie w tym czasie, przed 1937 rokiem zostały zlikwidowane drewniane czworaki. W latach trzydziestych w północnej części folwarku, miedzy częścią gospodarczą a drogą prowadzącą do Siedlec wzniesiono drewniany budynek mieszkalny. W czasie II WŚ w majątku Mościbrody mieściła się placówka niemiecka, w której stacjonował pododdział policji dowodzony przez żandarma Klemensa Wiclinga. Zadaniem posterunku była ochrona majątku rolnego , który był celem rekwizycji dokonanej w 1942 r. przez członków pierwszej sekcji bojówki nr 105 konspiracyjnej organizacji Miecz i Pług z Siedlec. Zarekwirowano jajka kurze i cukier z punktu kontyngentowego urządzonego przez okupantów w oficynie dworskiej. W Mościbrodach w trakcie działań wojennych w pewnym stopniu ucierpiała część parkowa. Po wojnie folwark w Mościbrodach. został przejęty przez Państwowe. Gospodarstwo Rolne. W okresie powojennym park ulegał stopniowej dewastacji. Prowadzono wycinkę drzew, m. in. wycięto topole, rosnące wzdłuż alei dojazdowej. Stawy były nadal eksploatowane. W celu przystosowania ich do intensywnej hodowli ryb prowadzono prace regulujące istniejące układ wodny, m. in. . poszerzono rów oddzielający dwór od dawnej części parkowej. Park nic był użytkowany i stopniowo zarastał licznymi samosiejkami W części gospodarczej wzniesiono nowe budynki murowane oraz drewniane szopy w pobliżu dworu i oficyny. Przy alei dojazdowej, w miejscu dawnych czworaków powstały nowe: domy mieszkalne, a po przeciwnej stronie zabudowa gospodarcza. Dwór z roku na rok popadał w coraz większą ruinę i ulegał stopniowej dewastacji. Od 2000 roku majątek jest w posiadaniu prywatnych właścicieli. Dwór i budynki folwarczne po gruntownej rekonstrukcji nie utraciły dawnego stylu i klasy. Dwór odrestaurowano ze szczególnym uwzględnieniem detali architektonicznych z okresu jego świetności. (Jarosław Bochyński 2025)

Opis

Murowany dwór wzniesiono prawdopodobnie około 1848 roku.. Dwór usytuowano frontem w kierunku wschodnim przy dziedzińcu głównym. Od północy przylegał do niego dziedziniec gospodarczy, otoczony budynkami inwentarskimi (obora, stodoła, piwnica). Od drogi Siedlce - Łuków do dworu prowadziła aleja wysadzana topolami. Po północnej stronie alei ulokowane zostały drewniane czworaki. Dwór otoczony był z trzech stron sadami. Do majątku należał rozległy kompleks stawów hodowlanych, położonych w północno - zachodniej, zachodniej i południowej części. założenia. Wraz z budową dworu założono park krajobrazowy. Prawdopodobnie w XIX w. przy dziedzińcu głównym wzniesiono oficynę (JB2025).

Park

Założenie dworsko-ogrodowe w Mościbrodach od momentu powstania miało charakter gospodarczy, stąd jego kompozycja była prosta , podporządkowana funkcji użytkowej. Pierwotny schemat założenia przez latanie uległ zasadniczym zmianom. Z dziewiętnastowiecznego układu przetrwał dziedziniec główny z dworem i oficyną; dziedziniec gospodarczy z piwnicą i oborą. Na północ, południe i zachód od dworu znajduje się park krajobrazowy. Dawne drogi spacerowe w obrębie parku uległy zatarciu, czytelne są jedynie fragmenty dwóch alei. Pozostało sporo starych drzew oraz zarys niewielkiego stawu w parku. (Jarosław Bochyński 2025)

Inne

Oficyna i obora z pocz. XX w., czworak drewniany z lat 30. XX w.
Źródła
Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko- parkowego w Mościbrodach A. Semeniuk i A. Dąbrowska
dwormoscibrody.pl
Zdjęcie z 1994 roku A. Semeniuk