Księżyki

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
W dawnych wiekach wieś Księżyki nie istniała. Jej nazwa pojawia się w zapiskach dopiero w XIX w. Wcześniej folwark nosił nazwę Wąsosz. Obecnie nazwa ta funkcjonuje w odniesieniu do środkowej części wsi Księżyki. Na podstawie mapy z 1941 r. można by opisać wieś następująco: przy drodze DK nr 50 dawny folwark Czernik, dalej na wschód Wąsosz i następnie osada z młynem na Osownicy. Na południe od wsi na całej jej szerokości rozciągają się Podksiężyki.
We dworze wybudowanym w 1860 r. bywała wielka polska pisarka i poetka, Maria Konopnicka (1843-1910), jednak nie jesteśmy pewni, czy w informacji tej na pewno chodzi o opisywany dwór. Być może dawny folwark Księżyki posiadał odrębną siedzibę o której nie wiemy? Przed 1870 r. władze Królestwa Polskiego dokonały uwłaszczenia rolników, także gruntami należącymi do folwarku Księżyki. Wchodził on wówczas w skład dóbr ziemskich Czernik. Ok. 1870 r. majątek był zadłużony w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim. Grunta które po uwłaszczeniu pozostawiono dziedzicowi, w 1871 r. zostały wystawione na sprzedaż przymusową przez licytację publiczną. W ich skład oprócz samego Czernika wchodziły przyległości: Rynia, Głębocice, Wólka Kokosia, Kąty Wielgie, Księżyki, Ruda i Żukówka oraz wsie: Kąty Wielkie, Glakowizna, Kąty Ruda, Kąty Księżyki i Kąty Czernickie. Przed powstaniem styczniowym wieś leżała w Okręgu Stanisławowskim, powiecie radzymińskim i Guberni Warszawskiej. W 1885 r. wchodziła w skład gminy Strachówka w powiecie radzymińskim i należała do parafii Sulejów. Sł. Geograficzny... Chlebowskiego wymienia następujące miejsca należące do majętności Czernik: Rynia, Głęboczyce, Wólka Kokosia, Kąty Wielgie, Kąty Wielgie (3 dodatkowe miejsca: Borucza, Miąski, Flakowizna), Kąty Ruda, Kąty Księżyki i Kąty Czernickie. Całość dóbr liczyła 7731 mórg. W 1885 r. Kąty Księżyki miały jedynie 15 osadników ze 139 morgami gruntów. Folwarku Księżyki nie wymieniają też popularne księgi adresowe z okresu międzywojennego. Resztówka po majątku (jeżeli była takowa) stanowiła już wtedy prywatne gospodarstwo rolne. W 1926 r. we wsi znajdował się młyn wodny F. Czerwińskiego. Do końca 2. wojny światowej istniał natomiast folwark Czernik (z opisywanym dworem). W 1926 r. należał on do żyda Arona Zonszajna i posiadał 319 ha gruntów. Po wojnie dwór i folwark zostały przejęte przez Skarb Państwa Polskiego, tereny wsi Księżyki rozciągnięto dalej w kierunku zachodnim, zaś nazwa "Czernik" zanikła. Zachowała się cząstkowo w nazwach pobliskich wsi: Ruda-Czernik oraz Kąty Czernickie.
Źródła:
Księga adresowa Polski... 1926/27;
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Strona internetowa gminy Strachówka;
Dziennik Warszawski, nr 53, czwartek, 9 (21) marca 1872 r.;
Uchwała nr XXIV/129/2013 Rady Gminy Strachówka z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad zabytkami Gminy Strachówka na lata 2013 - 2016;
Geoportal, Mapster:
http://www.mapywig.org/m/Russian_and_Soviet_maps/series/050K/RKKA050_N-34-128-C_Yaduv_1941_greif.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony pośrodku parku jest parterowy, nakryty czterospadowym dachem, wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi zbliżonej do NW-SE, fasadą skierowany na SW. W fasadzie centralnie umieszczone wejście, poprzedzone niewielkim gankiem z trójkątnym daszkiem.

Park

Park krajobrazowy z pocz. XX w. Zachowane pozostałości parku znajdują się w południowej części dz. ew. nr ...351 o pow. 5,8082 ha i zajmują wraz z dworem ok. 2 ha. (Geoportal, 24.03.2017 r.) Niegdyś park zajmował cały obszar dochodzący do Drogi Krajowej nr 50 i miał 10 ha powierzchni. Ok. 1,5 km na wschód od dworu przepływa rzeczka Osownica, dopływ Liwca.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011